شماری از دهاقین در برخی ولایات کشور که هنوز نیز کوکنار کشت میکنند میگویند، از طریق برنامه معیشت بدیل هیچ نوع کمک با آنان صورت نگرفته، به همین دلیل آنان کشت کوکنار را ادامه میدهند.
آنان میگویند که با مشکلات کم‌آبی روبه‌رو اند و بازار مناسب برای محصولات زراعتی‌شان وجود ندارد، اما حکومت به مشکلات آنان توجه نکردهاست.
ریش سفیدی با دستهای آبله در زیر آفتاب سوزان در مزرعه‌اش بیل میزند، برای خود و خانوادهاش نفقه پیدا میکند، اما بی‌خبر از این که هم برای خود و هم برای دیگران زهر میکارد.
وی سیف‌الله باشنده ولایت ارزگان است.
سیف‌الله میگوید، امسال در کنار گندم، کوکنار نیز کشت کردهاست:
"حکومت با ما کمک نکردهاست. کمکی که صورت گرفته به زورمندان رسیدهاست. به مردم فقیر و بی‌چاره نرسیدهاست. اگر با ما کمک صورت نگیرد، به کشت کوکنار ادامه میدهیم."
شکایت سیف‌الله از نرسیدن کمک به دهاقین در حالی است که بر اساس معلومات وزارت زراعت، همین‌اکنون برنامه بدیل معیشت در ۳۴ ولایت کشور در حال تطبیق است.
از طریق این برنامه تخم اصلاح شده بالای دهاقین توزیع میشود و سایر سهولتها نیز در اختیار آنان قرار میگیرند.
حاجی خیرالله دهقان دیگر در ولایت ارزگان میگوید، وی نیز بنا بر مجبوریتها از چند سال به این‌سو کوکنار کشت میکند، زیرا در این مدت حکومت با وی کمک نکردهاست.
حاجی خیرالله میگوید، اگر کشت بدیل کوکنار در اختیار وی قرار گیرد، نیازی به کشت کوکنار نخواهد داشت.
او افزود:
"برای رفع نیازهای خانوادهام من مجبورم که کوکنار کشت کنم. برای آنان خوراک و پوشاک تهیه کنم. حکومت باید برای ما باغ بسازد، تخم اصلاح شده برای ما بدهد و به وضعیت ما رسیدهگی نماید."
از سوی دیگر ولسوالی ارغنداب ولایت کندهار که در گذشته کشت کوکنار در آن صفر بود، شماری از دهاقین این ولسوالی بار دیگر به کشت کوکنار رو آوردهاند.
لعل گل یک دهقان در ولسوالی ارغنداب ولايت کندهار میگوید، به دلیل نرسیدن کمکها از طریق برنامه معیشت بدیل، بار دیگر به کشت کوکنار رو آوردهاست.
او افزود:
"ما هیچ خبر نداریم که کمک در کجا و با کیها صورت گرفتهاست. یک افغانی نیز با ما کمک نشدهاست. کشت کوکنار در ارغنداب صفر است، اما هیچ کسی با ما کمک نکردهاست."
فراتر از ولایات کندهار و ارزگان، در ولایت شرقی ننگرهار نیز شماری از دهاقین شکایت دارند که کمکی را از طریق برنامه کشت بدیل دریافت نکردهاند.
جنت گل یک دهقان در ولایت ننگرهار میگوید:
"ما ده جریب زمین داریم، اما تا حال کمکی در بخش توزیع تخم اصلاح شده، کود کیمیاوی و یا نبات بدیل صورت نگرفتهاست. تمامی ادعاها در مورد این کمکها صرفاً شایعه است. اگر کمکی هم صورت گیرد با افراد خاص صورت میگیرد، نه با مردم عام."
این شکایات در حال است که حکومت افغانستان از چند سال به این‌سو برنامه معیشت بدیل را به همکاری جامعه جهانی به ارزش میلیونها دالر در سطح کشور آغاز کردهاست.
صبور شیرزاد مسئول برنامه کشت بدیل در وزارت زراعت میگوید که از طریق این برنامه با هزاران دهقان افغان در بخشهای مختلف زراعتی کمک کردهاند.
آقای شیرزاد برنامه معیشت بدیل را به هدف جلوگیری از کشت کوکنار مفید میداند.
آقای شیرزاد می‌افزاید:
"در چند سال اخیر توانستهايم که در ولایات مختلف کشور، همانند ولایت ارزگان، هلمند، بدخشان و بلخ زمینهای را که در آن کوکنار کشت میشد، آن را به باغها و کشت‌زارهای کچالو و سایر اقلام زراعتی مبدل سازیم."
تأکید آقای شیرزاد بر مؤثریت برنامه بدیل معیشت در حال است که بر اساس گزارشهای اخیر، کشت کوکنار در دو سال اخیر در افغانستان افزایش یافتهاست.
وزارت مبارزه علیه مواد مخدر نیز برنامه معیشت بدیل را مفید میداند و میگوید که این برنامه را دوام خواهند داد، اما در گزارش اخیر همین وزارت آمدهاست که در سال روان کشت کوکنار در افغانستان افزایش یافتهاست.
وزارت مبارزه علیه مواد مخدر نزدیک به دو ماه قبل گزارش در رابطه به کشت کوکنار و تولید مواد مخدر در سال ۲۰۱۷ میلادی را نشر کرد که بر اساس آن، در سال روان در مقایسه به سال گذشته کشت کوکنار ۶۳ درصد و تولید هیروئین نیز ۸۷ فیصد افزایش یافته است.
- اما پرسش اینجاست، اگر برنامه معیشت بدیل مؤثر است، علت اصلی افزایش کشت کوکنار در چیست؟
جاوید احمد قایم معین پالیسی و استراتژی وزارت مبارزه علیه مواد مخدر، نا امنی، عدم تطبیق درست برنامه معیشت بدیل و تقاضای بلند به مواد مخدر در بازارهای جهان را علت اصلی افزایش کشت کوکنار در افغانستان میداند.
او افزود:
"در ولایاتی همانند ارزگان، فراه و هلمند به دلیل مشکلات امنیتی رسیدهگی صورت نگرفته، از همین رو کشت کوکنار در آن افزایش یافتهاست. دیگر این که پروگرام معیشت بدیل باید تمامی جوانب را در بر گیرد، یعنی باید به دهاقین تخم اصلاح شده داده شود، هم با آنان کمک صورت گیرد و هم برای محصولات زراعتی آنان بازاریابی صورت گیرد. اکثر برنامهها به‌گونه کامل تطبیق نمی‌شود."
اما محمد ظفر، معین قبلی پالیسی و استراتژی وزارت مبارزه علیه مواد مخدر، برنامه معیشت بدیل را در مقایسه به میزان بالای کشت کوکنار و تولید هیروئین مؤثر و بسنده نمیداند.
او افزود:
"از نظر من پروگرام معیشت بدیل خیلی مفید نیست، زیرا با توجه به مشکل مواد مخدر، این برنامه بسیار کوچک است و پاسخگوی این مشکل نیست. زیرا کشت تریاک زیاد است، اما خدمات معیشت بدیل به آن اندازه نیست. از همین رو برای حل این مشکل به برنامه بزرگتری نیاز است."
بیشتر کارشناسان به این باور اند که جلوگیری از کشت کوکنار از طریق تطبیق برنامه معیشت بدیل در افغانستان خیلی دشوار است، زیرا این پدیده ابعاد خارجی نیز دارد.
آقای ظفر به این باور است که حکومت افغانستان و جامعه جهانی باید بالای کشورهای منطقه، به ویژه کشورهای همسایه افغانستان فشار بیاورند، تا بازارهای فروش مواد مخدر در این کشورها را از بین ببرند و جلو صادرات مواد کیمیاوی برای تولید هیروئین را نیز متوقف کنند.
گزارش: عبادالله حنانزی
