جشن نو روز که برگزاری آن از ارزش های ملی و فرهنگی افغانستان شمرده می شود، یکی از بزرگترین جشن های باستانی در افغانستان است که پیشینه آن به چندین هزار سال قبل بر می گردد. با داخل شدن سال نو در رگ رگ طبیعت خون تازه جاری می شود و مردم افغانستان با راه اندازی جشن های مختلف نو روز را با شکوه ویژه یی تجلیل می کنند.
در شهر کابل مردم در دامنه تپه کارته سخی، قرغه، تپه مرنجان، چمن حضوری، باغ زنانه، دامنه خواجه صفا، ورزشگاه غازی، استالف، کاریزمیر، گل عندی، پغمان، چاریکار ودیگر تفریحگاه ها به استقبال سال نو می روند.
یک تن از باشنده گان کابل در این مورد گفت:
« نام من نوید است، ما در سال نو برای پاک شدن محیط زیست نهال شانی می کنیم، یکی از بازی های ما غرسی است، دیگر گرگ و بره است، و می رویم به زیارت ها، و برای خویشاوندان و نزدیکان خود دعا می کنیم، به تفریگاه ها می رویم، به جا هایی قدیمی رفته و تفریح می کنیم.»
نو روز دارای ویژه گی هایی منحصر به خود است. یکی از ویژه گی های نو روز تهیه خوردنی های نو روزی مانند هفت میوه، سمنک و انواع شیرینی ها است. یکی دیگر از ویژه گی های نو روز در میان افغان ها انجام بازی های چون مرغ جنگی، گاو جنگی، نشان زنی، تخم جنگی، کشتی گیری، گاو دوانی، کبک جنگی، کاغذ پرانی، بزکشی، آواز خوانی، اسپ دوانی، نیزه بازی، و به دیگر بازی های اقوام ساکن در کشور، می پردازند.
از کابل که آهسته آهسته به سوی ولایت های سمنگان و بلخ در شمال بروید، برگزاری مراسم نو روزی در شهر مزار شریف با برافراشتن جهنده شاه اولیا حضرت علی علیه سلام آغاز می شود. مردم از بخش های مختلف کشور و حتا عده یی از کشور همسایه در این جشن در شهر مزار شریف گردهم می آیند.
به پیشواز نوروز و میله گل سرخ، مردم خانه ها، کوچه ها، جاده های شهر را پاک و تمیز می کنند. پس از مراسم بلند شدن جهنده، مردم به راه اندازی بازی های بزکشی، قوچ جنگی، بودنه جنگی، مرغ جنگی، تخم جنگی و شعبده بازی می پردازند.
یکی از ترانه های شنیدنی نو روز، ترانه ملا محمد جان است، که گویا از جانب دختری برای مرد دلخواهش ملا محمد جان سروده شده است. برگزاری جشن نو روز تنها در ولایت های کابل و مزار خلاصه نمی شود بلکه هر ولایت نظر به رسم و رواج خود تحویلی سال نو را جشن می گیرند.
در غرب افغانستان به خصوص در هرات، نوروز با پختن غذا های مختلف و رفتن مردم در میله جاهها در تخت سفر و تفریحگاه های دیگر آن شهر با شکوه خاصی تجلیل می شود.
با آنکه در ولایت های جنوبی کشور از انجام بازی های نو روزی مانند اتن، شتر دوانی، کشتی گیری، نشان زنی، رباب نوازی، آواز خوانی و غیره بازی ها نام برده می شود، اما یک جوان قندهاری در صحبت با رادیو آزادی از باز دیگری نام می برد.
«میله می گیرند، پهلوانی می کنند، تخم جنگی می کنند و به میله می روند و مراسم مختلف را برگزار می کنند، اتن می کنند دول می زنند، بازی پهلوانی در ولایت های قندهار و هلمند زیاد صورت می گیرد، جوانان یک قریه یک طرف ایستاده می شوند و جوانان قریه دیگر در مقابل آنان می ایستند، از هر تیم یک نفر برخاسته و پهلوانی می کند و دیگران این بازی را تماشا می کنند.»
رسم دیگر نوروز جشن دهقان و نهال شانی است، این رسم در افغانستان معمولاً یک آیین رسمی و دولتی است. مردم در این روز نهال تازه می نشانند، و به دینسان سال نو را خرم و سرسبز می خواهند. از سویی هم در این روز دهقانان بهترین نسل های گاو، گوسفند، اسپ، شتر و مرغ را با رنگ های مختلف می آرایند و از مقابل چشم تماشاچیان می گذرانند.
یک جوان دیگر افغان گفت:
« من ضمیر نام دارم، در کنار افغانها، مردم از کشور های همسایهء افغانستان هم بخاطر شرکت در مراسم تجلیل از نو روز به مزار شریف می آیند و در میله سهم می گیرند. این میله با بر افراشتن جهندهء منصوب به حضرت علی آغاز می شود و 40 روز ادامه می یابد.»
اما گذشته از رسم و رواج ها در هر ولایت، رسم دیگر نو روزی بردن لباس، میوه، ماهی و جلبی از سوی نامزاد پسر به نامزاد دختر است. چند یا یک روز پیش از نو روز فامیل پسر با گرفتن تحفه و میوه به خانه عروس شان شان می روند، اما شماری از پسرانی هم هستند که با یک شاخه گل نزد نامزاد شان می روند.
ابوریحان بیرونی پیدایش نو روز را از قول برخی از دانشمندان به سلیمان بن داود نسبت می دهد، البیرونی نقل می کند که این دانشمندان می گویند، چون سلیمان بن داود انگشتر خود را گم کرد، سلطنت از دست او برفت، ولی پس از چهل روز بار دیگر انگشتر خود را یافت و پادشاهی و فرماندهی از دست رفته دوباره به او باز گشت و مردم گفتند که "نو روز آمد". گفته می شود که به همین سبب در کابل و برخی از ولایت ها جشن نو روز چهل روز تجلیل می شود.
در شهر کابل مردم در دامنه تپه کارته سخی، قرغه، تپه مرنجان، چمن حضوری، باغ زنانه، دامنه خواجه صفا، ورزشگاه غازی، استالف، کاریزمیر، گل عندی، پغمان، چاریکار ودیگر تفریحگاه ها به استقبال سال نو می روند.
یک تن از باشنده گان کابل در این مورد گفت:
« نام من نوید است، ما در سال نو برای پاک شدن محیط زیست نهال شانی می کنیم، یکی از بازی های ما غرسی است، دیگر گرگ و بره است، و می رویم به زیارت ها، و برای خویشاوندان و نزدیکان خود دعا می کنیم، به تفریگاه ها می رویم، به جا هایی قدیمی رفته و تفریح می کنیم.»
نو روز دارای ویژه گی هایی منحصر به خود است. یکی از ویژه گی های نو روز تهیه خوردنی های نو روزی مانند هفت میوه، سمنک و انواع شیرینی ها است. یکی دیگر از ویژه گی های نو روز در میان افغان ها انجام بازی های چون مرغ جنگی، گاو جنگی، نشان زنی، تخم جنگی، کشتی گیری، گاو دوانی، کبک جنگی، کاغذ پرانی، بزکشی، آواز خوانی، اسپ دوانی، نیزه بازی، و به دیگر بازی های اقوام ساکن در کشور، می پردازند.
از کابل که آهسته آهسته به سوی ولایت های سمنگان و بلخ در شمال بروید، برگزاری مراسم نو روزی در شهر مزار شریف با برافراشتن جهنده شاه اولیا حضرت علی علیه سلام آغاز می شود. مردم از بخش های مختلف کشور و حتا عده یی از کشور همسایه در این جشن در شهر مزار شریف گردهم می آیند.
به پیشواز نوروز و میله گل سرخ، مردم خانه ها، کوچه ها، جاده های شهر را پاک و تمیز می کنند. پس از مراسم بلند شدن جهنده، مردم به راه اندازی بازی های بزکشی، قوچ جنگی، بودنه جنگی، مرغ جنگی، تخم جنگی و شعبده بازی می پردازند.
یکی از ترانه های شنیدنی نو روز، ترانه ملا محمد جان است، که گویا از جانب دختری برای مرد دلخواهش ملا محمد جان سروده شده است. برگزاری جشن نو روز تنها در ولایت های کابل و مزار خلاصه نمی شود بلکه هر ولایت نظر به رسم و رواج خود تحویلی سال نو را جشن می گیرند.
در غرب افغانستان به خصوص در هرات، نوروز با پختن غذا های مختلف و رفتن مردم در میله جاهها در تخت سفر و تفریحگاه های دیگر آن شهر با شکوه خاصی تجلیل می شود.
با آنکه در ولایت های جنوبی کشور از انجام بازی های نو روزی مانند اتن، شتر دوانی، کشتی گیری، نشان زنی، رباب نوازی، آواز خوانی و غیره بازی ها نام برده می شود، اما یک جوان قندهاری در صحبت با رادیو آزادی از باز دیگری نام می برد.
«میله می گیرند، پهلوانی می کنند، تخم جنگی می کنند و به میله می روند و مراسم مختلف را برگزار می کنند، اتن می کنند دول می زنند، بازی پهلوانی در ولایت های قندهار و هلمند زیاد صورت می گیرد، جوانان یک قریه یک طرف ایستاده می شوند و جوانان قریه دیگر در مقابل آنان می ایستند، از هر تیم یک نفر برخاسته و پهلوانی می کند و دیگران این بازی را تماشا می کنند.»
رسم دیگر نوروز جشن دهقان و نهال شانی است، این رسم در افغانستان معمولاً یک آیین رسمی و دولتی است. مردم در این روز نهال تازه می نشانند، و به دینسان سال نو را خرم و سرسبز می خواهند. از سویی هم در این روز دهقانان بهترین نسل های گاو، گوسفند، اسپ، شتر و مرغ را با رنگ های مختلف می آرایند و از مقابل چشم تماشاچیان می گذرانند.
یک جوان دیگر افغان گفت:
« من ضمیر نام دارم، در کنار افغانها، مردم از کشور های همسایهء افغانستان هم بخاطر شرکت در مراسم تجلیل از نو روز به مزار شریف می آیند و در میله سهم می گیرند. این میله با بر افراشتن جهندهء منصوب به حضرت علی آغاز می شود و 40 روز ادامه می یابد.»
اما گذشته از رسم و رواج ها در هر ولایت، رسم دیگر نو روزی بردن لباس، میوه، ماهی و جلبی از سوی نامزاد پسر به نامزاد دختر است. چند یا یک روز پیش از نو روز فامیل پسر با گرفتن تحفه و میوه به خانه عروس شان شان می روند، اما شماری از پسرانی هم هستند که با یک شاخه گل نزد نامزاد شان می روند.
ابوریحان بیرونی پیدایش نو روز را از قول برخی از دانشمندان به سلیمان بن داود نسبت می دهد، البیرونی نقل می کند که این دانشمندان می گویند، چون سلیمان بن داود انگشتر خود را گم کرد، سلطنت از دست او برفت، ولی پس از چهل روز بار دیگر انگشتر خود را یافت و پادشاهی و فرماندهی از دست رفته دوباره به او باز گشت و مردم گفتند که "نو روز آمد". گفته می شود که به همین سبب در کابل و برخی از ولایت ها جشن نو روز چهل روز تجلیل می شود.
