АҚШ-тың жаңадан сайланған президенті Дональд Трамп NBC News телеарнасының хабарында баяндалған деректер бойынша парламенттік тексеру жүргізуге шақырды. Әңгіме АҚШ-тағы президенттік сайлауға ықпал ету мақсатымен жасалған кибершабуылға ресейлік хакерлердің қатысы туралы АҚШ барлауының жария болған баяндамасындағы бұған дейін құпия саналған деректер жөнінде болып отыр.

Трамп бұл туралы мәлімдемесін қаңтардың 6-сы күні, аталаған баяндама мазмұнын талқылау үшін АҚШ арнайы қызметтері басшыларымен өзі алдын ала жоспарлаған кездесуден бірнеше сағат бұрын жасаған.

"Аса құпия ақпарат мен әлі онымен таныспас бұрын NBC телеарнасында қалай пайда болғанын тексеруді өкілдер палатасы мен сенат комитеттері жетекшілерінен сұраймын" деп жазған Трамп Twitter әлеуметтік желісінде.

Конгрестегі демократтар мен республикашылар жетекшілері әзірше Трампқа жауап берген жоқ. Бұған дейін Конгресс мүшелерінің көпшілігі америкалық саяси ұйымдардың серверлерінен электронды хат-хабарларды Ресей үкіметінің қолдауына сүйенген хакерлер ұрлағаны туралы АҚШ барлау қызметінің жасаған тұжырымын қолдаған болатын. Трамп мұндай тұжырым өз көңіліне қонбайтыны туралы бұған дейін бірнеше рет мәлімдеген.

Жұма күні АҚШ-та былтыр қарашада болған президент сайлауының нәтижелерін ресми бекіту рәсімі өтті. Сол сайлаудан жеңіске жеткен Дональд Трамп қаңтардың 20-сы күні АҚШ президенті ретінде ант бергеннен кейін қызметіне ресми түрде кіріспек.

Еуропа одағы елдері АҚШ-тың баж алымын көтеруіне жауап ретінде америкалық тауарларға 28 миллиард доллар көлемінде салық енгізуді көздейтін алғашқы шараларды жақын күндері мақұлдамақ. Reuters агенттігі осындай ақпарат таратты.

Дүйсенбі, 7 сәуір күні кешке Еурокомиссия Еуроодақ елдеріне қосымша баж салығы салынатын америкалық тауарлар тізімін ұсынбақ. Reuters мәліметі бойынша, ол тізімде ет, дақылдар, шарап, ағаш өнімдері мен киім-кешек, сағыз, тіс тазалайтын жіп, шаңсорғыш, әжетхана қағазы сияқты тауарлар бар.

Еуроодақтың АҚШ-қа жауап шарасы осы аптаның сәрсенбісінде дауысқа салынады. Егер шара мақұлданса, баж салығына қатысты өзгерістер екі кезеңде: бірінші бөлігі 15 сәуірде, қалғаны бір айдан кейін күшіне енеді.

Еуроодақтың Вашингтонмен баж салығы мәселесі бойынша жүргізген келіссөздері әзірше нәтиже бермеген, деп жазды Reuters. ЕО сауда өкілі Марош Шефчович америкалық әріптестерімен екі сағат "бүкпесіз" әңгімелескенін айтқан. Өз сөзінше, әңгіме барысында ол АҚШ-тың жаңа тарифтерін "жойқын әрі негізсіз" деп атаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент 50-ден астам ел Ақ үйге сауда баж алымдары туралы келіссөздер бастауды ұсынды деп мәлімдеді. Бірақ Бессент пен басқа да шенеуніктер нақты қай елдер ұсыныс жасағанын және келіссөздердің егжей-тегжейін ашып айтпады.

• 2 сәуірде АҚШ президенті Дональд Трамп Американың сауда серіктерінің басым көпшілігінен елге келетін тауарларға баж алымын көтеретінін мәлімдеді. Мысалы, Еуроодақ елдерінен АҚШ алатын импорт тауарларға 20 пайыздық баж салығы салынады. Ұлыбритания тауарларына – 10 пайыз, ал кейбір елдер үшін бұл салық 40 пайызға дейін жетеді немесе одан да көп болады.
• Қытайдың қаржы министрлігі АҚШ үкіметінің әрекетіне жауап ретінде барлық америкалық тауарларға 34 пайыздық қосымша баж салығын енгізіп, кейбір сирек жер металдарын экспорттауға шектеу қойды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп АҚШ-қа 185 елден баратын тауарларға баж салығын енгізді, тізімде Қазақстан да бар

Израиль Голан жотасы маңында түрік әскерін орналастыруға жол бермейді. Түркияның осы аймақтағы іс-әрекетін Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху келесі аптада Вашингтонда АҚШ президенті Дональд Трамппен кездескенде талқыламақ, деп жазды израильдік Ynet жаңалық сайты.

Израиль Түркия Сириядағы базаларын дрондар мен әуе қорғаныс жүйелерін орналастыруға пайдалануы мүмкін деп қауіптенеді. Ондай жағдай шекараларды қорғау шараларын қиындатуы мүмкін және әскери қақтығысқа апарып соғуы ықтимал, деп жазылған әлгі ақпаратта.

Башар Асад режимі құлаған былтырғы жылдың аяғына дейін Сирияның Израильмен шекаралас аймағында Ресей әскері тұрған еді, Израиль олармен байланыс орнатқан делінеді. Егер аймаққа Түркия әскері кіретін болса, Израильге өз азаматтарын қорғау үшін қабылданатын кез-келген шараны мұқият ойластыруға және ондай іс-әрекеттер Түркиямен әскери қақтығысқа алып келмейтіндей болуын жіті ескеруге тура келмек.

Бұған қоса Израильді Сириядан бастап Газа секторына дейінгі аралықта бұған дейінгі шииттік Иранның ықпалын енді Түркия алмастырса, жаңадан сүнниттік исламшыл күштер қалыптасу мүмкіндігі де алаңдатады.

Дегенмен, Израиль мен Түркия арасында дипломатиялық байланыс бар және диалогты жалғастыру маңызды болып отыр.

Израиль Сириядағы жағдай тұрақталғанға дейін АҚШ, Ресей, Түркия және Сирияның өтпелі үкіметінің қатысуымен Сирияны ықпал аймақтарына уақытша бөлуді ұсынады деп жазды Ynet.

Жақында Сирияда өтпелі үкіметі жасақталып, қызметке кіріскен, ол бес жыл мерзімге тағайындалған. Осы уақыт ішінде елдің Конституциясына қажетті түзетулер енгізіліп, жалпыхалықтық сайлау өткізіледі деп жоспарланған.

Британ әскери күштері теңіздің жағалауға жақын тұсынан табылған сенсорларды Ресей Vanguard класындағы ядролық зымырандары бар атом сүңгуір кемелерін аңдуға қолданған болуы мүмкін деп топшылайды. The Sunday Times басылымы әскери дереккөздеріне сүйеніп осылай деп жазды.

Әлгі құрылғылардың кейбірі жағаға шығып қалған, ал өзгелерін британ флотының минатұтқыш тральщиктері тауып алған. The Sunday Times сенсорлар "кейінгі жылдары" табылған деген деректер келтірген.

Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі бұл сенсорлар барлау немесе инфрақұрылымды зақымдау мақсатында орнатылған болуы мүмкін деп есептейді, бірақ оған нақты дәлелдер жоқ.

The Sunday Times сөйлескен адамдар ресейлік миллиардерлердің суперяхталары Ұлыбритания жағалауын барлап-бақылауға пайдаланылуы мүмкін екендігін айтқан. Мұндай оқиғалардың бірі 2018 жылы болған. Ол кезде британдық HMS Albion кемесінің экипажы өздерін жағалауда тұрған ресейлік олигархтың яхтасы жасырын аңдыған болуы мүмкін деп күдіктеніп, порттан шығып кетуге мәжбүр болған. Басылым дерегінде әлгі ресейлік олигархтың аты-жөні аталмаған.

Әскери мамандар теңіз астындағы тартысты "қырғи-қабақ соғыс" уақытындағы ғарыштағы тайталасқа ұқсатады.

Ресей The Sunday Times жариялаған мақалаға әзірге ешқандай пікір білдірген жоқ.

Биыл қаңтар айында Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі елдің теңіз аймағына ресейлік "Янтарь" әскери кемесі тағы да еніп кеткеннен кейін Мәскеуді барлау қызметін жүргізді деп айыптаған. Британ билігі "Янтарь" кемесі теңіз астындағы стратегиялық маңызы бар желілер туралы деректер жинаған деп есептейді.

Ресейдің "Янтарь" кемесі ресми түрде ғылыми-зерттеу және океанографиялық кеме болып саналады, бірақ ол Ресей қорғаныс министрлігіне қарайды. АҚШ бұл кеме суасты кабельдерін кесіп тастай алатын құралдармен жабдықталған деп айтқан.

АҚШ-та президент Дональд Трамп және тиімділік жөніндегі департаменттің жетекшісі Илон Маскқа қарсы наразылық өтті. Бұл Трамп екінші мерзімге сайланғаннан бергі ең ірі наразылық.

Associated Press агенттігінің хабарлауынша, барлық штатты есептегенде ел аумағында мыңнан астам наразылық өткен. Олардың бірі Флорида штатында АҚШ президенті демалып жатқан гольф-клубқа жақын жерде болған. Reuters мәліметінше, Трамптың Мар-а-Лагодағы резиденциясы маңына шамамен 400 адам жиналған. Негізінен демократтарды қолдайтын ұйымдастырушылар билікті басып алуға қарсы екендіктерін айтты. Қатысушылар мемлекеттік қызметкерлерді жұмыстан босату, ведомстволарды жабу, депортация, медицинаны қаржыландыруды қысқарту, сонымен бірге жаңа баж салығына қарсы шықты.

Наразылық тұсында Трамп америкалықтарға Truth Social желісі арқылы қайырылып, сауда соғысы тұсында күрделі өзгерістер болатынын ескертті.

“Қытай АҚШ-қа қарағанда қаттырақ зардап шекті. Көптеген ел бізге жамандық жасады. Біз соққы жасайтын қорғансыз денеге айналдық. Шыдай тұрыңдар, оңай болмайды, бірақ ақырғы нәтижесі тарихи болады” деді Трамп.

Reuters мәліметінше, осы аптада АҚШ президентін қолдау рейтингісі 43% дейін түсіп кеткен. Бұл Трамп қызметіне кіріскелі бергі ең төменгі көрсеткіш.

6 сәуірге қараған түні Ресей әскері Киевке ракетамен соққы жасады. Украина төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметінің мәліметінше, кемінде үш адам зардап шеккен.

Қаланың Дарница, Соломенск және Оболонский аудандарында өрт шыққан. Адам тұрмайтын құрылыс қирап, бірнеше көлікті бүлдірген. Бұған қоса, бизнес-орталық ғимараты жартылай бүлінді деп жазды Киев мэрі Виталий Кличко.

"Таңғы сағат 6:30-дағы жағдай бойынша, Киев пен Украинаның қалған бөлігіне ресейлік баллистикалық және қанатты зымырандар шабуыл жасап жатыр. Астанада қатты жарылыс [естілді] және көптеген қалаларға шабуыл жасалғаны жөнінде хабар бар" деп жазды АҚШ-тың Украинадағы елшісі Бриджит Бринк.

Бір күн бұрын Украина президенті Владимир Зеленский америкалық дипломатты Ресей әскерінің Кривой Рогқа жасаған соққысына өте әлсіз реакция білдірді деп сынаған. Кривой Рогқа жасалған соққыдан 19 адам өлді, 9-ы бала. Бринк оқиға жанын түршіктіргенін айтып, осы себепті "соғыс аяқталуы керек" деп жазған. Ол жазбасында Ресей сөзін қолданбаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент тележүргізуші Такер Карлсонға берген сұхбатында Украинамен пайдалы қазба туралы келісім Ақ үйде президент Дональд Трамппен сөз таластырып қалған Владимир Зеленскийдің әрекетіне байланысты тоқтап қалды деп мәлімдеді.

"Ол әлемде ең оңай іс саналатын шаруаны бұзды" деді Зеленскийдің әрекеті туралы айтқан Бессент. Қаржы министрінің сөзінше, Украина басшысы пайдалы қазба туралы келісімге үш рет қол қоюға оқталған, бірақ әр кез сайын айнып қалған.

Дегенмен Бессент "екі жаққа пайдалы келісімге жақын арада қол қойылатын болар" деп үміттенетінін жеткізді.

28 ақпанда Зеленский АҚШ-қа Украинаның сирек металын өндіру құқығын беретін келісімге қол қою үшін Вашингтонға барған. Дональд Трамп және вице-президент Джей Ди Вэнспен сөз таластырып қалған Зеленский кездесу бітпей жатып кетіп қалған. Осылайша келісімге қол қою рәсімі өтпей қалды.

Апта басында Трамп президент Зеленскийді "келісімнен бас тартпақ болды" деп айыптаған. Зеленский жуық арада келісімге қол қоймаса, "үлкен мәселеге" тап болады деп сес көрсеткен.

Наурызда Вашингтон келісімнің жаңа нұсқасын ұсынған. Киев бұл ықтимал сценарийлердің бірі, келіссөз жалғасып жатыр деп айтқан.

Украинаның жоғары лауазымды шенеуніктері Financial Times басылымына аталған құжат Украинаның егемендігіне нұқсан келтіріп, кірістің бәрін шетелге жіберіп отыруға міндеттейді, Вашингтонға тәуелділікті арттырады деген.

АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған ХАМАС тобы израильдік тұтқындар туралы жаңа видео жариялады.

Израиль ақпарат құралдарының жазуынша, тұтқындардың бірі - донбастық Максим Харкин. Оның анасы, бауыры мен қызының Ресей азаматтығы бар. Екінші тұтқынның аты-жөні – Бар Куперштейн.

Видеода тұтқындар өте ауыр жағдайда қамауда отырғандарын, жақын арада су мен тамақ бітуі мүмкін екенін айтады.

Харкиннің отбасы жақындарын таныды деп жазды Израильдің Ynet жаңалықтар порталы. Бұл палестиналық топтың 2023 жылы 7 қазанда оны ұстағаннан бергі алғашқы видеосы.

Израильдің премьер-министрі Биньямин Нетаньяху жағдайдан хабары барын айтты.

Наурыз айында Израильдің әскері Газа секторында ХАМАС-қа қарсы әскери қимылды қайта бастаған. Қазір ХАМАС-тың қолында 59 израильдік тұтқында отырғаны айтылады. Ондаған адам тірі емес деген болжам бар.

ХАМАС 2023 жылы 7 қазанда Израильдің оңтүстігіндегі елді мекендерге шабуыл жасағаннан кейін Израиль Газа секторында әскери қимыл бастаған. ХАМАС шабуылынан шамамен 1200 адам қаза болды, 250-ден астам адам тұтқынға алынды.

ХАМАС-қа қарсы Газа денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, соғыс барысында ондаған мың палестиналық опат болған. Дегенмен бұл мәлімет тәуелсіз дереккөздермен расталған жоқ. Қаза болған палестиналықтардың қаншасы ХАМАС әскерінің құрамында болғаны туралы мәлімет жоқ.

Мьянмада жер сілкінісінен қаза болғандар 3354-ке жетті, 4850 адам зардап шекті, 220 адам із-түзсіз жоғалды. Бұл жөнінде Мьянманың мемлекеттік ақпарат құралдарына сүйенген Reuters агенттігі жазды. Елде 1 сәуірден бері қаралы күн жарияланған.

БҰҰ-ның төтенше көмек жөніндегі үйлестірушісі Том Флетчер зілзала ошағы маңында орналасқан Мандалай қаласына барды.

"Қираған нысындардың ауқымы орасан зор. Адамдар өлді. Үйлер қирады. Тіршілік көзі жойылды. Бірақ халықтың төзімділігі ғажап" деп жазды Флетчер X желісінде.

Жұма күні БҰҰ адам құқығы жөніндегі жоғарғы комиссар басқармасының айтуынша, әскери хунта өз билігін қолдамайтын зардап шеккен аймақтарға көмек жеткізуді шектеген.

Мьянманы басып алған әскерилер жер сілкінісінен зардап шеккендерге көмек көрсетуді жеңілдету үшін осы аптада 22 сәуірге дейін атысты тоқтататынын жариялады. Хунтамен күресіп жүрген ереуілшілердің тобы бір айлық үзіліс алып, әскери қимылды тоқтатқаннан кейін болды.

28 наурызда магнитудасы 7,7 балдық жер сілкінісі болды. Халық саны жағынан Мьянмадағы екінші қала Мандалай қаласының басым бөлігі жер сілкінісінен қатты зардап шекті. Зілзала Таиланд, Вьетнам, Қытайда сезілді.

Қырғызстан президенті Садыр Жапаров кейінгі 70 жылда елдегі мұздықтардың аумағы 16 пайызға азайғанын мәлімдеді, 2100 жылға қарай олардың жартысы жоғалуы мүмкін. 4 сәуірде Самарқанда (Өзбекстан) өткен «Орталық Азия жаһандық климаттық қауіп-қатерлерге қарсы: ортақ гүлдену үшін ынтымақтастық» атты халықаралық форум кезінде Жапаров осылай деп мәлімдеді.

Оның сөзінше, былтыр Қырғызстанда лай көшкіні артып, инфрақұрылымдарға едәуір нұқсан келтірген. Бұл құбылыстың салдарынан адам өлімі тіркелген, халықтың қоныс аударуына түрткі болған.

"Бұған қоса, мұздықтардың жылдам еріп, мұздану аймақтарының қысқарып жатқанына, су деңгейінің төмендігіне, құрғақшылық пен шөлейттерге куә болып отырмыз. Жыл сайын олардың саны мен ауқымы артып келеді" деді Жапаров.

Оның сөзінше, Қырғызстан газдандыру арқылы көмір пайдалануды қысқартып, электр энергиясын тасымалдау мен үлестіру кезінде жоғалатын энергия көлемін азайтуға тырысып жатыр, қалалардың жылу жүйелерін жақсартуға ұмтылып келеді.

БҰҰ қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы жүргізген зерттеу өзге аймақтарға қарағанда Қырғызстанда ауа температурасы екі есе жылдам жылитынын анықтаған.

1960-2023 жылдары аралығында Қырғызстанда орташа ауа температурасы 1,2 °C көтерілген. Әлем бойынша орташа көрсеткіш – 0,6 °C.

Ақмола облысы Степногорск қаласындағы №4 мекемеде жазасын өтеп жатқан белгілі марафоншы, "Алға, Қазақстан" партиясын құру жөніндегі бастама топ жетекшісі Марат Жыланбаев қарсылық ретінде аузын тікті. Бұл жөнінде белсендінің әйеліне сүйенген адвокат Мейіржан Досқараев хабарлады. Бұған дейін Жыланбаев түрме әкімшілігінің әрекетіне наразылық білдіріп, 26 наурызда аштық жариялаған еді.

— Түрме әкімшілігі оған берген уәдені орындаған жоқ. Олар оған жүгіруге мүмкіндік беретінін айтқан. Ол сурет те салады, олар оған сурет салуға рұқсат беруге уәде еткен. Бірақ олар өз уәделерінде тұрмағандықтан Марат Жыланбаев аштық жариялап, аузын тікті, – деді Досқараев Азаттыққа.

Азаттық Степногорск мекемесіне хабарласты. Кезекші бөліміндегілер толымды ақпарат беруден бас тартты.

Ақмола облыстық қылмыстық-атқару жүйесі депаратменті 4 сәуірде шағын хабарлама жіберді:

"Әлеуметтік желіде тараған ақпарат шындыққа сәйкес келмейді. Аталған сотталушы мекеме әкімшілігіне ешқандай шағым түсірмеген. Ол адвокатпен үнемі байланыста, туыстарымен телефон арқылы сөйлеседі, олармен кездесулер ұйымдастырылған" деп жазылған хабарламада.

61-жастағы Жыланбаев түрмеде отырып, түрмедегі жағдай мен сот үкіміне қарсы бірнеше рет аштық жариялаған. Оны тәртіптік изоляторға да қамаған.

2023 жылы қарашада Астана соты Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша 7 жыл түрмеге кескен. Жыланбаев айыптың бәрін жоққа шығарып, істің "саяси астары бар" деп мәлімдеген.

Қазақстандық құқық қорғаушылар оны "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Қазақстан билігін белсендіні босатуға үндеп келеді. Былтыр халықаралық Human Rights Foundation (HRF) құқық қорғау ұйымы түрмеде отырған танымал марафоншы, белсенді Марат Жыланбаевтың ісін БҰҰ сарапшылары мен күштеп ұстау бойынша жұмыс тобына жолдаған. Ұйым Жыланбаевтың негізгі құқықтары бұзылғанын атап өтіп, Қазақстан билігін оны босатуға шақырған.

Бұған дейін IPHR пен Қазақстандағы адам құқығы бойынша бюро Жыланбаев Конституциядағы ойын еркін айту, бейбіт түрде жиналу құқықтары үшін жауапқа тартылғанын, оның ісінде ешқандай "экстремизм белгілер" жоғын айтқан еді.

Алматы полициясы ВИЧ-ке шалдыққан адамдардың жеке деректерінің жарияланып кетуіне орай тексеріс жүргізіп жатыр. Бұл жөнінде полицияның баспасөз қызметіне сүйенген "Власть" сайты жазды. Бұған дейін әлеуметтік желіде медицина колледждердің бірінде осындай тізім тарағаны жөнінде мәлімет пайда болған.

"Бұл фактіге байланысты Алматы қалалық полиция департаменті тексеріс жүргізіп жатыр. Жай-жапсары анықталып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаралар қабылданатын болады" деп хабарлады Алматы қалалық полиция департаментінің баспасөз хатшысы Салтанат Әзірбек.

Qumash телеграм-арнасының жазуынша, қаладағы медицина колледждердің бірінің студенттері зертхана жұмысы кезінде ВИЧ-ке шалдыққан адамдардың тізіміне қол жеткізіп, оны желіде таратып жіберген. Колледж бен клиника аты айтылмайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"ВИЧ адамның мінез-құлқын сипаттамайды". Ауру – үкім емес

Ресей әскері Кривой Рог орталығындағы тұрғын үйлерге баллистикалық ракеталармен соққы жасады. Облыстық әскери әкімшіліктің мәліметінше, кемінде 15 адам қаза болған, арасында балалар да бар. 50-ден астам адам жараланған. Оқиға орнынан түсірілген сурет-видеоларға қарағанда ракетада кассеталық оқ-дәрі болған. Ол балалардың ойын алаңы аумағына түскен.

Жарақат алған 39 адам ауруханаға жеткізілген.

"Жағдайы ауыр және өте ауыр адамдар бар. Дәрігерлер олардың өмірі үшін күресіп жатыр" деді әскери әкімшіліктің жетекшісі Александр Вилкул. Днепропетровск облысының жетекшісі Сергей Лысактың айтуынша, жараланғандардың ең кішісі – үш айлық нәресте.

Украина президенті Владимир Зеленский қаза болғандар арасында алты жасар бала барын айтты.

"Күн сайын Ресей соққысы. Күн сайын адамдар өліп жатыр. Мұның әлі жалғасып жатқандығының жалғыз себебі ғана бар: Ресей атысты тоқтатқысы келмейді және оған көзіміз жетіп отыр. Бүкіл әлем көріп отыр" деді Зеленский өзінің телеграм-арнасында.

Бірнеше дереккөз ракета "Магеллан" мейрамханасы аумағында жарылғанын жазды. 29 тұрғын үй бүлініп, бірше көлік өртенген. Кейбір үйлерде газ жүйесі істен шыққан.

Ресей қорғаныс министрлігі Кривой Рогқа жасалған зымыран шабуылын «қолбасшылар жиналысына жасалған жоғары дәлдіктегі соққы» деп атады. Министрліктің хабарламасында Ресей қарулы күштері «бөлімше командирлері мен батыстық нұсқаушылармен мейрамханалардың бірінде кездесу өткізген жерге» шабуыл жасағаны айтылған.

Еуропа дипломатиясының жетекшісі Кая Каллас әлеуметтік желідегі парақшасында "Кривой Рогтан қайғылы кадрлар түсіп жатыр. Ресей әскері халық тығыз орналасқан ауданға соққы жасап, нәтижесінде кемінде 14 адам, оның ішінде 6 бала да бар, қаза болды. Ресей Украинаны жойып жатыр, ол атысты тоқтатуға ынталы емес" деп жазды.

"Ойын алаңына зымыранмен соққы жасау - бұл соғыс емес, жабайылық. Қаза болғандардың отбасыларымен және өз елін ресейлік лаңкестіктен қорғайтындармен бірге. Чехия сізбен бірге" деп жазды Чехия сыртқы істер министрі Ян Липавский.

"Путиннің бітімі осы" деп жазды Литваның сыртқы істер министрі Кястутис Будрис.

2 сәуірде Кривой Рогтағы қала кәсіпорындарының біріне баллистикалық зымыранмен шабуыл жасалып, 4 адам қаза болып, 14 адам жараланған еді. Бірнеше көпқабатты тұрғын үй бүлінді.

Кривой Рог - Украинаның ірі өнеркәсіп орталығы. Онда бірнеше тау-кен өндіру, өңдеу және металлургия кәсіпорындары орналасқан.

АҚШ-тың Ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі (USAGM) Азат Еуропа/ Азаттық радиосына (АЕ/АР) қарасты орыстілді "Настоящее время"телеарнасының хабарларын таратын екі спутник жүйесімен келісімшартты тоқтатты.

4 сәуірде "Настоящее время"телеарнасы Азаттық радиосының жұмысын бақылайтын USAGM-нің әрекетінен соң Astra және Eutelsat спутник жүйелерінен хабар тарату мүмкін болмай қалғанын хабарлады. Дегенмен әзірге телеарна хабарлары Hotbird жүйесі арқылы көрсетіліп тұр. USAGM неге мұндай шешім қабылдағанын түсіндірген жоқ.

Ресей әділет министрлігі "жағымсыз ұйым"деп таныған "Настоящее время"телеарнасы көрермен өз хабарларын көру үшін басқа да цифрлық құралдарды қолданса болатынын мәлімдеді. "Телеарна негізінен Ресей, Украина, Орталық Азия, Шығыс Еуропа аймақтарынан хабар таратады.

Азат Еуропа/ Азаттық радиосы 23 елде 27 тілде хабар таратады, оның аудиториясы 50 миллионға жетеқабыл.

АҚШ президенті Дональд Трамп 14 наурызда жеті федералдық агенттікте қысқарту жүргізуді көздейтін "Федералдық бюрократияны қысқартуды жалғастыру туралы" жарлыққа қол қойды. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясына және өзге де ақпарат таратушыларға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі де (USAGM) бар.

Жарлық жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң USAGM-нен жолданған хатта АЕР/АР қызметін қаржыландыруға деп бөлінген, АҚШ конгресі мақұлдаған гранттың тоқтатылғаны жазылған. Хатқа өз лауазымын "USAGM бас директоры міндетін уақытша атқарушы аға кеңесші" деп көрсеткен Кэри Лейк қол қойған.

Азат Еуропа/Азаттық радиосы мұны заңсыз шешім деп санап, сотқа қайырылды. Қазір USAGM-мен арада бұл іс бойынша сот жүріп жатыр.

25 наурызда АҚШ соты USAGM "өз бетінше негізсіз шешім шығарған"деген тұжырым жасап, Азат Еуропа/Азаттық радиосының уақытша тыйым салу туралы бұйрығын (TRO) шығару өтінішін қанағаттандырды. Ертесінде USAGM грантты тоқтату туралы шешімінің күшін жоятынын, бірақ бұл “USAGM-нің грантты тоқтату өкілетіне нұқсан келтірмейтінін"айтып Азат Еуропа/Азаттық радиосына хат жолдады.

Азат Еуропа / Азаттық радиосы 1 сәуірде көп қызметкерін азайтылған жалақы төленетін демалысқа жіберуге мәжбүр болғанын және USAGM-нен конгресс бөлген қаржыны күтіп отырғанын хабарлады.

25 наурызда АҚШ-тың заң шығару органы – конгрестің ондаған мүшесі ел президенті Дональд Трампқа хат жазып, АҚШ Ғаламдық медиа агенттігін (USAGM) жабуды көздейтін жарлығын жоюға үндеді. Өкілдер палатасы мүшелерінің айтуынша, жарлық USAGM-ге қарайтын Азаттық радиосы секілді ұйымдарға залал келтіріп, АҚШ қарсыластары – Ресей, Қытай, Иран және Солтүстік Корея елдеріне көмек болмақ.

Сөз бостандығын қорғау ұйымдары USAGM-нің бұл әрекетін өткір сынап, бұл әлемдегі авторитар режимдердің еркінсуіне жол береді деді.

20 наурызда 27 халықаралық журналистік ұйым АҚШ үкіметін баспасөз бостандығын қорғауға және АҚШ ғаламдық медиа агенттігі(USAGM) арқылы басқарылатын немесе қаржыландырылатын ақпарат құралдары қызметкерлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге шақырып, мәлімдеме жасады.

Журналистерді қорғау комитеті (CPJ) USAMGM-нің бұл шешімі Азаттық радиосымен байланысы болған көп журналиске қауіп төндіретінін мәлімдеді.

CPJ-мен қоса PEN America, "Шекарасыз тілшілер"және басқа да журналистерді қорғау ұйымдары қол қойып, АҚШ конгресіне жөнелткен хатта "USAGM-мен байланысы бар журналистер саяси тұрғыда шетін тақырыптағы репортаждары үшін үлкен қоқан-лоққыға тап болады, оларға қудалау және түрме қаупі төнеді"делінген. Олар конгресті АҚШ қаржыландырған ақпарат құралдарында жұмыс істеген журналистерді қорғау бойынша "жедел шара қолдануға"шақырды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Басқалар айта алмағанды айтты". Азаттық жайлы хабарды Қазақстан қоғамы қалай қабылдады?

Маңғыстау облысы Қарақия ауданына қарасты Жетібай, Құрық, Мұнайшы елді мекендерінің жұмыссыздары билікке үндеу жолдап, жұмыспен қамту орталығынан бөлінетін жұмыс орындарын әділетті әрі заңды түрде үлестіруді талап етті. Олардың видеомәлімдемесі әлеуметтік желіде тарады. Онда олар жергілікті атқарушы билік өкілдерінің аты-жөнін атап, оларды қызметтен босатуды да талап еткен.

Видеомәлімдемеде ондаған адамның Жетібай деген үлкен жазу бар ауылдың кіреберісінде тұрғаны көрінеді. Олар ұстаған үлкен плакатта "Әділетті жұмысты талап етеміз!" деген жазу бар.

Тұрғындардың сөзіне қарағанда, бұл үндеу жазылғанға дейін 3 сәуірде Жетібай кентінің орталығындағы мәдениет үйінде жұмыссыздық мәселесі талқыланып, оның соңы айғай-шумен аяқталған. (Ақпаратқа қарағанда, бір адам ашуланып өзін жарақаттаған. Алайда бұл оқиғаның жай-жапсары анықталмай жатыр).

"Ешқандай нәтиже жоқ, әкімдер өздері жан-жақта, халықтың мұң-мұқтажын тексере алмай отыр. Біз ешқандай заңсыздыққа барған жоқпыз. Халық ашынып кеткен. Келген жұмыс орындары әділетті бөлініп жатқан жоқ. Комиссия құрмай отыр" деді жиналысқа қатысқан тұрғындардың бірі Азаттыққа. Бірақ онымен кейін байланыс үзіліп, барлық сұрақтарға жауап ала алмадық.

Жетібай тұрғыны Айнұр Өтегенованың сөзінше, 12 мың халқы бар Жетібайды жұмыссыздық мәселесі қажытып жіберген.

"Келген жұмыс шынайы мұқтаж адамдарға беріліп жатқан жоқ. Үйінде жұмыс істейтін адамдары бар, жағдайы бар адамдар арасында өзара бөлісіледі. Қарапайым мұқтаж халық жұмысқа кіріп жатқан жоқ. Халықты осы нәрсе ашындырып отыр. Қара халық аш, жағдайы жоқ. Олардың үнін ешкім естімейді" деді ол.

Оның сөзінше, кешегі жиналыстан кейін тұрғындар стеласы бар ауылдың кіреберісіне шерулетіп барып, билікке үндеу жасаған. Жұмысты әділ үйлестіруді талап еткен.

Әлеуметтік желіде осы оқиғалардан бірнеше видео тарады. Солардың бірінде үлкен залға көп адам жиналғаны, бірнеше адамның ашуланған бір адамды тоқтатуға тырысып жатқаны көрінеді. Болжам бойынша, айналасындағылар өзін жарақаттығысы келген адамды олай жасамауға көндіріп жатқанға ұқсайды.

Мінберде отырған билік өкілі "халықты арандатпаңдар! Халықтың атынан шығатын біздер – жергілікті атқарушы органдар..." дейді.

Тұрғындардың сөзінше, жиналыс орта жолда осылайша айғай-шумен аяқталған.

Азаттық тілшісі 4 сәуірде Жетібай ауданы әкімдігіне хабарласты. Өзін әкімнің орынбасары ретінде таныстырған Рахат Қаратаев "жиналыста адам өзін жарақаттады" деген ақпаратты растамады. Оның сөзінше, жұмыссыздық мәселесі бар елді мекен тұрғындарына бұған дейін 200-250 мың теңгелік жалақысы бар жұмыс ұсынылған, алайда жұмыссыздар мұнай саласынан жұмыс талап еткен. "Жұмыс әділетсіз бөлінеді деген" уәжге қатысты ол нақты жауап берген жоқ.

Аудандық ішкі саясат басқармасының мәліметінше, 12,9 мың халқы бар Жетібай кентінде 2025 жылы 2146 адам жұмыссыз ретінде тіркелген. Басқарма жетекшісі Дина Сайытованың айтуынша, мұнай саласына жұмысқа тұру үшін өзге елді мекен тұрғындарының осы жақтан тұрақты тіркеу алып, жұмысқа орналасу талпынысы бұған дейін анықталған және осы жайт жағдайды күрделендіріп отыр.

Қазақстанның батысындағы Маңғыстау өңірінде жұмыссыздық мәселесі ушығып тұр. Аймақта жалақысы жақсы, тұрақты жұмыс талап еткен наразылықтар жиі болып тұрады. Жергілікті билік өкілдері "өңірдің барлық тұрғынын мұнай-газ саласына орналастыру мүмкін емес" деген жауапты жиі қайталайды.

Орталық Азия мен Еуропа одағы елдері өзара стратегиялық әріптестік орнатпақ. Бұл жөнінде Самарқанда өтіп жатқан "Орталық Азия – Еуропа одағы" саммитінен соң тараған бірлескен баспасөз хабарламасында айтылған.

"Соңғы жылдары жоғары деңгейде екіжақты байланыстар артқандықтан әрі көпжақты, аймақтық күн тәртібі жылдам өзгеріп жатқандықтан Еуропа одағы мен Орталық Азия елдерінің басшылары екі өңір арасындағы қарым-қатынасты стратегиялық әріптестік орнату жолымен жоғары деңгейге көтеруге уағдаласты" делінген хабарламада.

Саммит соңынан стратегиялық әріптестік орнату бойынша соңғы шешім қабылданбақ. Өзбекстан президенті Шавқат Мирзияев мұны "тарихи шешім" деп атады.

"Арамыздағы стратегиялық әріптестік нақты шешімдермен, жоба, бағдарламалармен толығуы керектігіне сенімдімін" деді Мирзияев.

Еуропа одағы мен Орталық Азия сауданы арттырып, "адамдар арасындағы байланысты кеңейтеді" деді Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта. Ол Еуроодақ аймақтың "тұрақты дамуына инвестиция салып", оның "сенімді серіктесі болып қала береді" деді.

Бұл саммитте Еуропа одағы құны 12 миллиард еуро болатын "Ғалам қақпасы" инвестициялық пакетін ұсынды. Ол екі аймақ арасындағы транспорт байланысын арттырып, маңызды шикізат өндірісі, цифрлық байланыс, су және энергия саласындағы әріптестікті нығайтуға бағытталған.

"Бұл инвестиция екі жаққа да пайда келтіреді, себебі біздің серіктеріміз өсіп, гүлденсе, Еуропа да гүлденеді" деді Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен.

Орталық Азия – Еуропа одағы саммиті Өзбекстанның Самарқан қаласында 3-4 сәуірде өтті. Оған Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта, Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен және Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркіменстан президенттері қатысты.

Еуропа одағы - 27 елдің басын қосатын саяси-экономикалық одақ. Ол АҚШ пен Қытайдан кейінгі ірі экономика саналады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Самарқандағы саммит: Еуроодақ Орталық Азияда үшінші ойыншы бола ала ма?

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Өзбекстанның Самарқан қаласында өткен Орталық Азия – Еуроодақ саммитінде сөз сөйлеп, Еуропа оағы мен Орталық Азия арасындағы қарым-қатынасты жақсарту жолдарына тоқталды. Бұл жөнінде Ақорда хабарлады.

Тоқаев сөзінде екі аймақ арасында сауда және экономика саласында байланысты арттыру қажетін айтты және Еуропа нарығына жалпы құны 2 миллиард доллардан асатын 175 тауар түрінің экспортын ұлғайтуға дайын екенін айтты.

– Қазақстан – Еуропаға көмірсутегін жеткізетін сенімді серіктестердің бірі. Еуропа Одағы шетелден импорттайтын мұнайдың 13 пайызға жуығы біздің елімізге тиесілі. Оның басым бөлігі Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы тасымалданады. Еуропа одағы аталған консорциумның тұрақты әрі ұзақ мерзімді жұмыс істеуіне қолдау білдіріп отыр. Біз мұны жоғары бағалаймыз. Дегенмен шикізат тасымалдаудың балама жолдарын да дамытамыз, – деді Тоқаев.

Бұған қоса Қазақстан президенті жаңартылатын қуат көздері мен экологиялық таза отын жобаларын жүзеге асыруға да мән беретінін айтты.

– Total, Eni, Svevind секілді бұрыннан келе жатқан серіктестерімізбен және басқа да еуропалық компаниялармен бірге жел, күн электр стансаларының қуатын арттырып, «жасыл» сутегі өндірісі жобасын қолға алдық. Бұдан бөлек, Қазақстан Өзбекстан және Әзербайжан елдерімен бірлесіп, «жасыл» энергияны Каспий теңізі арқылы Еуропа нарығына жеткізетін біртұтас электр желісін салу бойынша ірі жобаны бастады, – деді ол.

Қазақстан басшысы күрделі геосаяси ахуалға да тоқталып, Украинадағы соғысты тоқтату бойынша келіссөз барысына қолдау білдірген.

– Қазақстан кез келген қақтығыстың бейбіт жолмен шешілуін жақтайды. Украина бойынша мәселенің күрделі екенін түсінеміз. Дегенмен шиеленіс оң шешімін табады деп үміттенеміз, – деді ол.

Саммиттен кейін жасалған бірлескен баспасөз мәлімдемесінде екі өңірдегі ел лидерлері бейбітшілік, қауіпсіздік және демократия бағыттарында бірлесе дамуға ниетті екені, заң үстемдігі мен адам құқығын сақтауға әрі қорғауға бейіл екенін танытқаны жазылған.

Қасым-Жомарт Тоқаев еуропалық компанияларды осындай жаңа жобаларды қаржыландыру үшін "Астана" халықаралық қаржы орталығының алаңын пайдалануға шақырды.

Орталық Азия – Еуропа одағы саммиті Өзбекстанның Самарқан қаласында 3-4 сәуірде өтті. Оған Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта, Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен және Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркіменстан президенттері қатысты.

АҚШ президенті Дональд Трамптың айналасындағылар Ресей президенті Владимир Путин Украинада атысты толық тоқтатуға келіспейінше оған хабарласпауға кеңес береді. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген NBC News сайты жазды.

Басылым дереккөзінің айтуынша қазіргі кезде екі ел басшыларының телефон әңгімесі жоспарланбаған. Алайда олар Трамп аяқ астынан Путинмен сөйлесемін деуі мүмкін екенін жеткізді.

Америка басшысының өзі NBC News арнасына жексенбі күні Путинмен сөйлесуге оқталып отырғанын айтқан. Ол сонымен бірге Украина басшысы Владимир Зеленскийдің легитимділігіне күмән келтірген Путинге "қатты ашулы" екенін айтқан еді.

Американың үш шенеунігі NBC News арнасына кеше Ресей президентінің инвестиция-экономикалық әріптестік бойынша арнайы уәкілі Кирилл Дмитриев Ақ үйде республикашыл-конгресмендермен кездескенін айтты.

Басылым дереккөзінің айтуынша, ол сенаторлар Линдси Грэм және Маркуэйн Маллинмен кездескен. Кездесу Трамптың бастамасы бойынша өткен. Дереккөздің айтуынша, Дмитриев және сенаторлар Украинада атысты тоқтату шарттары мен Путиннің талаптарын талқылаған.

• Дмитриев – бұл Ресейдің Украинадағы басқыншылығы басталғалы бері Вашингтонға барған бірінші жоғары лауазымды ресейлік шенеунік.
• Телеарнаның жазуынша, Дмитриевке виза беру үшін Америка санциясын уақытша алып тастаған. АҚШ мемлекеттік департаменті өкілдері бұл құпия мәселе болғандықтан виза мәселелеріне түсініктеме берген жоқ.

Астана полициясы экс-дипломат Сәкен Мамашты қамауға алды. Былтыр оның әйелі 10 жылдан бері күйеуінен зорлық көріп келе жатқанын мәлімдеп, Қазақстан билігінен көмек сұрағаннан кейін бұрынғы дипломатқа қарсы қылмыстық іс қозғалған еді.

"Былтыр бұрынғы елшінің кеңесшісіне қарсы әйелін тұрақты түрде ұрып-соққаны үшін қылмыстық іс қозғалған. Полиция жедел-тергеу тобын құрған. Оқиғаның барлық мән-жайын анықтау үшін бірқатар қажетті сараптама жүргізілді. Айтарлықтай дәлелдемелік база жинақталды. Тергеу соты М.С-ны қамауға алу туралы шешім қабылдады" деп жазылған полиция хабарламасында.

Былтыр көктемде бұрынғы дипломаттың әйелінің шағымы жарияланған шақта сыртқы істер министрлігі Қазақстанның БАӘ-дағы елшісінің кеңесшісі Сәкен Мамашты елге қайтарып жатқанын хабарлаған. Ізінше дипломаттың әйелі БАӘ-дан Астанаға келіп, балаларымен бірге дағдарыс орталығына орналастырылғаны хабарланды.

Жұма күні Ресей әскері Украинаға дрондармен шабуыл жасады. Украинаның Киев облысы мен Харьков қаласы да шабуылға ұшырады.

Харьковте дрондар тұрғын үйге түсіп, кемінде төрт адам қаза болды, кемінде 35 адам зардап шекті деді қала мэрі Игорь Терехов.

Киев облысында дрондар көлік тұрағы мен автосалонға түскен, 20-дан астам көлік бүлінген. Екі адам зардап шекті деп хабарлады Украинаның төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметі.

Түнде ресейлік дрондар Днепр, Киев және Запорожье облыстарына шабуыл жасады. Днепрде үш адам зардап шекті, тұрғын үй мен әкімшілік ғимараттан өрт шыққан. Киевте - екі адам, Запорожьеде бір адам зардап шекті.

Украина қарулы күштерінің мәліметінше, түнде Ресей әскері 78 дрон жіберген, 42-сі атып түсірілген.

4 сәуірге қараған түні Ресей аймақтарында 107 дрон атып құлатылды деп хабарлады Ресей қорғаныс министрлігі. Дрондардың көбі (34 дрон) Курск облысында жойылған, Орлов облысында 30 аппарат құлатылған.

Брянск облысының губернаторы Александр Богомаз атқылаудан шекарадағы Белая Березка ауылының тұрғыны опат болғанын айтты. Тағы бір тұрғын ауруханаға жеткізілген.

Мәскеуде үш дронның шабуылы салдарынан Домодедово, Жуковский және Внуково әуежайларында ұшақ қабылдау мен ұшыруға шектеу қойылған.

Қаржы мониторинг агенттігі (ҚМА) Biz Birgemiz Qazaqstan қорының жетекшісі Перизат Қайратқа қатысты қозғалған қылмыстық істегі кейбір мәліметтерді жариялады. Перизат Қайрат ірі көлемде алаяқтық жасады және қылмыстық жолмен алынған қаражатты заңдастырды деген күдікке ілінген.

"Перизат Қайрат 2021-2024 жылдар аралығында қайырымдылық көмек көрсету мақсатында халықтан ақша жинаған. Ол бұл қаражат мұқтаж балаларға, Палестина және су тасқынынан зардап шеккендерге көмек көрсету үшін жұмсалады деп айтқан. Тергеу амалдарының нәтижесіне сай, жалпы ұрланған қаржы көлемі 3,5 млрд теңгені құрады" деп жазылған ҚМА-ның 4 сәуір күнгі хабарламасында.

Ведомствоның хабарлауынша, күдікті қорға түскен қаражатты "өзі және анасының есепшоттарына аударып, оларды кейін зергерлік бұйымдарға, киім-кешекке, жиһаз бен саяхаттарға, жөндеу қызметтеріне, автокөлік жалдау және басқа да шығындарға жұмсаған". Тергеу болжамынша, ол тасқыннан зардап шеккендерге көмек ретінде жиналған 2,8 млрд теңге қаражатты жымқырған.

"Қылмыстық табысты жымқыру мақсатында ол 16 серіктес жеке кәсіпкерлермен металдан жасалған киіз үйлер, қайықтар, етіктер және басқа да заттарды жеткізу жөнінде жалған келісімдер жасасқан. Алайда бұл келісімдер іс жүзінде орындалмаған. Нәтижесінде миллиард теңгеден астам қаражат қолма-қол ақшаға айналдырылып, жеке мақсаттарына жұмсалған" деп жазылған ҚМА хабарламасында.

Болжам бойынша, осы соманың 72 млн теңгесі анасының есепшотына "Солтүстік Қазақстан облысындағы зардап шеккен тұрғындарға тұрмыстық техника сатып аламыз" деген желеумен аударылған, ізінше Перизат Қайрат оны "қолма-қол ақшаға" айналдырған.

Ведомствоның хабарлауынша, қаражаттың бір бөлігіне 6,9 млн теңгелік Rolex сағаты сатып алынған.

"Палестинаға көмек көрсету үшін жиналған қаражаттың бір бөлігі 2024 жылдың қаңтарында П.Қайрат «Rebel flowers» ЖШС-ін сатып алуға жұмсалған. Оның құны 23 млн теңге болса да, ол келісім-шартта күдік туғызбау үшін 2 млн теңгеге төмендетілген соманы көрсеткен. Гүл бизнесінен түскен табысы 69 млн теңгені құрады. Тергеу деректеріне сай, ұрланған қаражатқа 4 автокөлік, 4 пәтер, 2 автотұрақ орнын, үй, жер телімін және ғимарат сатып алынған. Сондай-ақ, жалпы құны 158 млн теңге болатын зергерлік бұйымдар, аяқ киім және сөмкелер тәркіленді. Жалпы құны 865 млн теңгені құрайтын қылмыстық жолмен алынған мүлікке тыйым салынды" деп жазылған хабарламада.

ҚМА бұған дейін Перизат Қайрат 1,7 млрд теңгеден астам қаржыны жымқырды деген күдікке ілінгенін айтқан еді. Қазір енді бұл көрсеткіш шамамен екі еселеніп отыр.

2024 жылы қарашада қамауға алынған Перизат Қайрат Ақмола облысындағы "Батыр" қоғамдық бірлестігіне 2021 жылы оңалту орталығын салу мақсатында ақша жинап, 22 млн теңгені жеке қажетіне жаратты деген де күдікке ілінген.

Дегенмен оның отбасымен жақын араласқан достары бұған дейін әлеуметтік желіде Перизат Қайраттың кінәлі екеніне сенбейтінін жазған.

Былтыр заңгер Жангелді Сүлейменов "Экслюзив" басылымына берген сұхбатында заңға сәйкес, сот үкімі шықпайынша адамды қылмыскер атауға болмайтынын жеткізіп, қоғамда айтылып жатқан жалаң айыптауларды сынаған. Оның сөзінше, Biz Birgemiz Qazaqstan қайырымдылық қор емес - қоғамдық бірлестік, ал заң бойынша қоғамдық бірлестік жинаған қаражатты ұйым өз еркімен пайдалана алады. Заңгер "ақшаны мақсатты түрде пайдаланбау" бұл қылмыстық іс емес, азаматтық ретте арқылы қаралуы керек екенін айтқан.

Biz Birgemiz Qazaqstan қайырымдылық қоры былтыр сәуірде су тасқыны кезінде 55 мың қазақстандықтан 80 миллион теңге жинағанын хабарлаған. Перизат Қайрат тасқын кезінде "қор қаржысының жұмсалу барысы – мемлекеттің қаржы министрлігі мен Ұлттық банктің тікелей бақылауында" деп жазған.

Украина президенті Владимир Зеленский Курск операциясын Украина қарулы күштерінің Ресей басқыншылығына тойтарыс берудегі басты жетістіктерінің бірі деп атады. Оның сөзінше, бұл операция Украинаны Сумы бағытындағы Ресей басқыншылығынан қорғаған.

Зеленский мұны Сумы қаласына сапары кезінде түсірілген видеомәлімдемесінде айтты. Бейсенбі күні ол сонымен бірге Чернигов облысына да барды.

Зеленскийдің сөзінше, ол командирлермен Украина әскерінің негізгі қажеттіліктері мен қосымша жабдықтарын, техника, дрон тасымалдау, сонымен бірге Курск облысындағы операцияны жалғастырумен байланысты жедел мәселелерді талқылаған. "Соғысты басталған жеріне көшіру өте әділетті" деді Украина басшысы.

Украина қарулы күштері Ресейдің Курск облысында операциясын былтыр 8 тамызда бастаған. Украина әскері шамамен мың шаршы шақырым аумақты бақылауға алған. Биыл Ресей әскерінің қайта шабуылынан кейін украин күштері осы аумақтың басым бөлігінен айырылды. DeepState жобасының мәліметінше, Украина күштері қазір шекара аумағындағы ондаған шаршы шақырым жерді бақылауда ұстап отыр.

DeepState және ресейлік дереккөздердің мәліметінше, наурызда Украина қарулы күштері Белгород облысында шағын аумақты бақылауға алған. Қазір шайқас ресейлік екі елдімекен аумағында жалғасып жатыр: Демидовка және Поповка. Одан бөлек, Ресей әскері Украинаның Сумы облысындағы шекара аумақтарында шайқасып жатыр.

Қызылорда соты оқушы қызды жыныстық құлдықта ұстады деп айыпталған 9 адамға үкім оқыды. Сотталушының төртеуі кәмелет жасқа толмаған.

Сотталушылар 11 сынып оқушысын жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрледі және ақша бопсалады деп танылды. Оларға 4 жыл 8 ай мен 7,5 жыл аралығында түрме жазасы берілді.

Процесс жабық есік жағдайында өтті, себебі зардап шеккендер мен кейбір сотталушылар кәмелет жасқа толмаған.

Соттың хабарлауынша, сотталушылардың кінәсін оқушының жауабы, заттай айғақтар, видеожазба, WhatsApp-тағы хабарлама алмасулар, банк қағазы, сараптама нәтижесі дәлелдеген.

• Оқушы қызды жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрледі, ірі көлемде ақша бопсалады, қинады деп айыптаған кәмелет жасқа толмаған үш адам 6 жыл 8 айға бас бостандығынан айырылды.
• Тағы бір жасөспірім ақша бопсалау бойынша кінәлі деп танылып, 4 жыл 8 ай түрмеге кесілді. Ақша бопсалауға көмектесті деп айыпталған екі ересек сотталушыға дәл осындай түрме жазасы берілді.
• Сот үш адамның әрқайсысын кәмелетке толмаған баланы жезөкшелікпен айналысуға тартты және бір топ адаммен бопсалады деген айыппен жеті жарым жылға бас бостандығынан айырды.

Бұл - қоғамда резонанс тудырған іс бойынша шыққан басты үкім. Бұған дейін өзге процестер аясында осы қылмысқа қатысы бар Қызылорданың бірнеше тұрғынына үкім шыққан. 2024 жылы қарашада ақша бопсалау бойынша айып тағылған 21 жастағы ер адамға үкім оқылды. Ол 4,5 жыл түрмеге кесілді.

Желтоқсанда тағы бір ер адам 6 жыл 7 айға сотталды. Оған оқушыны жезөкшелік пен алаяқтық бабы бойынша айып тағылды. Сол айда кәмелетке толмаған қызды жезөкшелікке тартты деген айыппен екі әйелге жеке-жеке үкім шықты. Біреуі – 4 жыл, екіншісі 4,5 жыл түрмеге кесілді.

Алты ай бойы сыныптастары, туыстары мен таныстары жыныстық құлдықта ұстаған қызылордалық оқушы қыздың оқиғасы былтыр күзде жұртшылыққа белгілі болып, қоғамда резонанс тудырды. Анасының айтуынша, олар оқушының телефонын тартып алып, оның атынан ата-анасына хат жазып, отбасылық чаттарға кіріп, интимдік жазбаларды жібереміз деп қорқытқан. Зорлық-зомбылық құрбандарына көмектесетін NeMolchiKZ қорының хабарлауынша, қылмыскерлер қызды "ата-анаңды өлтіреміз" деп қорқытып, тәнін саудалаған, қызға есірткі еккен. Жәбірленуші олардан қорқып, бұл жөнінде ата-анасына тіс жармаған.

Оқушының анасының сөзінше, қызының жыныстық құлдыққа түскенін білгеннен кейін полицияға жүгінген, алайда ол жақта оған "балаңды арнайы интернатқа береміз, ата-ана құқығынан айырамыз" деп қоқан-лоқы жасаған. NeMolchiKZ қорының айтуынша, іс көпке жария болғаннан кейін ғана алға жылжыған. Бұл ақпарат БАҚ-та жарияланғанға дейін күдіктілер бостандықта жүрген; қоғамдық резонанстан кейін олар қамауға алынды.

3 сәуірде Қазақстан сауда және интеграция министрлігі АҚШ президенті жариялаған баж салығына реакция білдірді. Бір күн бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп әлемнің 185 елінен келетін импорттық тауарларға, арасында Қазақстан да бар, баж салығын енгізетінін мәлімдеген. Көбінің мөлшері 10 пайыздан көп. Қазақстаннан АҚШ-қа баратын тауарларға 27% баж салығы енгізілмек.

Министрліктің мәлімдеуінше, Трамп айтқан жаңа тариф Қазақстаннан АҚШ-қа экспортталатын тауарлардың едәуір бөлігіне әсері болмайды. Өйткені олар “АҚШ әкімшілігінің нормативтік актілерінде көзделген ерекшеліктер тізіміне енгізілген”.

“Қабылданған тарифтік шаралар Қазақстанның АҚШ-қа жалпы экспортының тек 4,8%-ына ғана әсер етеді. Үкімет Қазақстанға қатысты қосымша баждарды қолданбау мүмкіндігін талқылау үшін АҚШ тарапымен консультациялар жүргізуге ниетті” деп жазылған ресми хабарламада.

Ведомствоның айтуынша, Қазақстаннан АҚШ-қа негізінен шикі мұнай, уран, күміс, ферроқорытпа және өзге де тауар экспортталады.

"Бұл санаттағы өнімдер АҚШ президентінің «Тауар саудасындағы маңызды және тұрақты тапшылықты жою мақсатында өзара тариф арқылы импортты реттеу туралы» жарлығы бойынша ерекшеліктер тізіміне енгізілген тауарлардың 92 % құрайды" деп жазылған ведомство хабарламасында.

Трамп жариялаған баж салығы Қазақстаннан АҚШ-қа баратын төмендегідей тауарларға қатысты:

• фосфор (2024 жылы экспорт көлемі 15,9 млн АҚШ доллары)
• ферросилиций (12,7 млн АҚШ доллары)
• линзалар (4,1 млн АҚШ доллары)
• бидай клейковинасы (4 млн АҚШ доллары)
• аммоний нитраты (2,4 млн АҚШ доллары);

2024 жылы Қазақстан мен АҚШ арасында тауар айналымы $4,2 млрд болған. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 4%-ға артық (4,1 млрд АҚШ доллары). Қазақстанның АҚШ-қа экспорт көлемі 2024 жылы 30,6%-ға артып, $2 млрд жетсе, АҚШ-тан Қазақстанға импорт көлемі $2,2 млрд болған.

Қазақстандық сарапшылар АҚШ-тың баж салығын енгізетіні жөнінде мәлімдемесін әртүрлі бағалап жатыр.

Ақпан айында Жаңаөзен әкімдігі алдында аштық жариялауға оқталғаннан кейін "ұсақ бұзақылық" бойынша ұсталып, бес күнге қамалған 28 жастағы Жоламан Тұрғанбаев 3 сәуірде әкімдік алдында тағы аштық акциясын бастағанын айтты. Ұзақ уақыттан бері жұмыссыз жүргенін айтқан тұрғын кедейшілік пен тұрмыс тауқыметі өзі мен өзінің отбасын қатты қысқанын, сондықтан биліктен тұрақты жұмыс талап етіп келіп отырғанын жеткізді. Азаттыққа жіберген суретте оның әкімдік ғимаратының маңында отырғаны көрінеді.

Айтуынша, былтыр мамырда Жаңаөзенде бір топ жұмыссыз азамат тұрақты жұмыс талап етіп, бір айға жуық бейбіт шеруге шыққан. Аштық жариялаған күні оларды полиция ұстап әкетіп, 77 500 теңге көлемінде айыппұл салған.

"Қазіргі күнде айыппұл көлемі үш есеге көбейіп 232 000 теңге болды. Өзім отбасылы азаматпын. Бір балам бар, ол балам ауырады. Бір жылдай бері дәрі ішуге мәжбүр, ал менің дәрі түгілі күнделікті азық-түлік алуға жағдайым жоқ, себебі тұрақты жұмысым жоқ, яғни жұмыссызбын. Әйелім де жұмыссыз. Басымда жеке үйім жоқ, пәтер жалдап тұрамын" деді Тұрғанбаев Азаттыққа жіберген жазбаша жауабында.

Оның сөзінше, бұған дейін ол аштық жариялауға рұқсат сұрап, жергілікті атқару органдарына арыз жазғанмен рұқсат болмаған.

Азаттық онымен түскі сағат 3-ке таман сөйлескен кезде ол аппарат басшысының өзін ішке шақырып, "келісуге" тырысып жатқанын айтты.

Оның шешесі Халима Мұсаеваның сөзінше, ақпан айында қамаудан шыққаннан кейін Жаңаөзен әкімі оны әкімдікке шақырған. Онымен бірге әке-шешесі де ілесе барған. Әкім жұмыс тауып беруге "ықпал ететінін" айтқан.

"Ұлымның есепшоттары жабылып жатыр. Мойнында қарызы көп. Жұмысы жоқ. Өзі жалдамалы пәтерде отыр. "Қашан ықпалыңыз болады?" деген кезде әкім сәуірдің ортасында болады деді. Ол да белгісіз нәрсе. "Мен қазір бір жұмысқа жіберейін" деп жіберген. Ондағылар алты айға 120 мың теңгемен аламыз деген. 120 мың теңге ол ештеңеге жетпейді. Тым болмағанда 200 мыңның төңірегінде болса жақсы еді. Бұлар тұрақты жұмыспен қамтамасыз етеміз деп алып, басын алып қашып отыр" деді анасы Азаттыққа.

Азаттық тілшісі 3 сәуірде Жаңаөзен әкімдігіндегі бірнеше телефонға үзіліссіз бірнеше рет телефон соқты. Бірінде телефон тұтқасын алған хатшы және жанындағы қызметкер журналист екенін естігеннен кейін тұтқаны қоя салды. Қайта бірнеше рет хабарласқан кезде жауап болмады.

Әлеуметтік желідегі жазбаларға сүйенсек, Жоламан Тұрғанбаев ақпанда "күнкөріс қиындап, қымбатшылық қысқанына наразылық ретінде аштық жариялайтынын" айтқаннан кейін ұсталған.

Шамамен 150 мың халқы бар Қазақстанның батысындағы Жаңаөзен қаласында көп жылдардан бері жұмыссыздық мәселесі шешілмей келеді. Жұмыссыздар жергілікті биліктен тұрақты жұмыс беруді талап етіп, бұған дейін талай наразылыққа шыққан. Ал жергілікті билік өкілдері "өңірдің барлық тұрғынын мұнай-газ саласына орналастыру мүмкін емес" деген жауапты жиі қайталайды.

Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен АҚШ президенті Дональд Трамп енгізген баж салықтарына "Еуропа жауап беруге дайын" деп мәлімдеді. Өз кезегінде Қытай да "қатаң шара" қолдануға уәде берді.

2 сәуірде Трамп АҚШ-тан импортталатын тауарларға баж салығын енгізетінін мәлімдеген. Оған сәйкес, Қытайдан келетін импорттық тауарларға – 34%, Еуроодақтан – 20%, Жапониядан – 24%, Үндістан тауарларына — 26% баж салығы салынбақ. Қазақстаннан келетін тауарларға 27% баж салығы енгізілмек.

Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен аталған баж салығы Еуропаға "соққы болып тиетенін" айтып, біз бұған "жауап беруге дайынбыз" деді.

"АҚШ жариялаған ауқымды тарифтер бүкіл әлемдегі бизнес пен тұтынушыларға ауыр соққы болады. Еуропа жауап беруге дайын. Біз әрқашан өз мүддеміз бен құндылықтарымызды қорғаймыз. Біз сонымен бірге ынтымақтастыққа да дайынбыз. Текетірестен келіссөздерге көшуге ынталымыз" деп жазды ол X желісінде.

Фон дер Ляйеннің айтуынша, ол Трамптың кейбірі ғаламдық сауда жүйесіндегі кемшіліктерден «әділетсіз» пайда көреді деген пікірмен келісетіндігін жеткізді. Дегенмен оның ойынша, жаңа тариф жағдайды түзей алмайды.

Оның айтуынша, Еуроодақ болат пен алюминийге енгізілген тарифтерге байланысты АҚШ-қа қарсы жауап шараларын әзірлеп болды және «келіссөз сәтсіз болған жағдайда өз мүдделері мен бизнесін қорғау» үшін қарсы шараларды әзірлеуді жалғастырмақ.

Қытай да АҚШ енгізген салыққа жауап ретінде «қатаң шара» қабылдауға дайындалып жатыр деп мәлімдеді Қытайдың сауда министрлігінің баспасөз қызметі.

Қытайдың сауда министрлігі АҚШ-тың «субъективті және біржақты бағалауға негізделген» тарифтері халықаралық сауда ережелеріне қайшы және тиісті тараптардың заңды құқықтары мен мүдделеріне елеулі зиян келтіреді деп, АҚШ әдетіне басып «біржақты түрде сес көрсетіп отыр» деп мәлімдеді.

Қытай АҚШ-ты тарифті «тез арада алып тастауға» және «сауда серіктестерімен келіспеушіліктерді тең диалог арқылы дұрыс шешуге» шақырды.