АҚШ конгресі сенатының мүшесі Бен Кардин АҚШ мемлекеттік хатшысы Джон Керриге хатында Орталық Азиядағы демократия мен адам құқықтарының жағдайына алаңдаушылық білдіріп, алдағы сапары кезінде осы мәселелерді айтуын сұраған. Ол Орталық Азия елдерінде оппозициялық саяси лидерлер, дін қайраткерлері, құқыққорғаушылар мен журналистер түрмеде отырғанын еске салған.

«Аймаққа маңызды сапар кезінде сыртқы істер министрлерімен кездесу барысында сізден саяси тұтқындар туралы мәселе көтеріп, біздің жалпыға ортақ демократиялық принциптерге берік екенімізді танытуға шақырамын» деген Кардин.

АҚШ сенаторы өз хатында Қазақстанда оппозициялық саясаткер Владимир Козловтың саяси астармен абақтыда отырғанын атап көрсеткен.

«Бұрынғы оппозициялық партия жетекшісі, журналист Владимир Козлов саяси астары бар айып бойынша 2012 жылы түрмеге қамалды. Арасында Human Rights Watch, Freedom House және халықаралық ПЕН-клуб та бар беделді халықаралық құқыққорғаушы ұйымдар Козловқа тағылған айыптарға дәлелдер жоқ екені жайлы мәселе көтерген. Сонымен бірге Козлов сот үкіміне апелляциялық шағымды қарау үрдісі кезіндегі заң ережелерінің бұзылғаны жайлы дерек-дәйек келтіргенімен, Қазақстан Жоғарғы соты оның өтінішін бұрынғысынша елеусіз қалдырды» деп жазған Бен Кардин.

АҚШ мемлекеттік хатшысына хатында сенатор Кардин Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан мен Түркіменстан елдерінде түрмеге қамалған құқыққорғаушылар мен саясаткерлердің аты-жөнін келтіріп, «күмән туғызатын айыптар бойынша сотталған олардың қапаста үнемі қысым көріп жатқанын» жазған. Хат авторы Джон Керриді Орталық Азияға сапарында аймақтағы саяси тұтқындар ісін табанды түрде көтеруге шақырған.

АҚШ мемлекеттік хатшысы Джон Керри бүгін Орталық Азиядағы бес мемлекет - Қырғызстан, Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Түркіменстанға сапарын бастайды.

Қазақстандық тіркелмеген «Алға» оппозициялық партиясының бұрынғы жетекшісі Владимир Козлов 2012 жылы Жаңаөзен оқиғасы кезінде «әлеуметтік алауыздық туғызды» деген айыппен жеті жарым жылға сотталған. Қазақстандық кейбір құқық қорғау ұйымдары оны «саяси тұтқын» деп таныған.

Козловты тұтқыннан босатуға шақырғандар арасында бірқатар халықаралық ұйымдар мен Еуропарламент депутаттары бар.

Ресей күштері Кривой Рог қаласына жасаған шабуылдан кейін Украина БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің шұғыл отырысын өткізуді сұрады. Жұма күні жасалған шабуыл салдарынан 20 адам қаза тауып (оның тоғызы – бала), ондаған адам жараланған.

"Өткен аптада Ресейдің Кривой Рогқа баллистикалық зымыранмен жасаған шабуылы тоғыз баланың өмірін қиды — бұл 2022 жылдан бері бір сәтте ең көп украин баласы қаза тапқан оқиға. Ресей кәдуілгі тұрғын аудандағы балалардың ойын алаңына, құрбан саны неғұрлым көп болсын деген мақсатпен кассеталық қару қолданып шабуылдады. Украина Ресейдің қылмыстарына әлем назарын аудару үшін БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің отырысы мен Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы тұрақты кеңесінің арнаулы отырысын шұғыл шақыруды ұсынды", – деп жазды Украина сыртқы істер министрі Андрей Сибига Х әлеуметтік желісінде. Оның айтуынша, екі отырыс та сейсенбі, 8 сәуір күні өтеді.

"Біз [Ресейді] батыл айыптауға және табанды іс-әрекеттер жасауға шақырамыз. Ресей украин балалары мен бейбіт халықты қыруды доғарып, АҚШ-тың атысты толық тыю туралы ұсынысын Украина сияқты қабылдап, соғысты тоқтатуы керек", – деп жазды Сибига.

Ресей шабуылының құрбандарын 9 сәуірге дейін аза тұтып жатқан Кривой Рог қаласында дүйсенбі, 7 сәуір күні бес адамды – төрт бала мен бір әйелді жерлеу рәсімі өтті.

Шабуылдан жараланған 30-дан астам адам ауруханада емделіп жатыр. Ресей шабуыл нысанасы – "әскери командирлер мен Батыс нұсқаушыларының қатысуымен жиын өткен мейрамхана" болды деп мәлімдеген. Мұны дүйсенбіде Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков айтты. Ол Ресей әскері Украинада "әлеуметтік нысандарға" шабуыл жасамайды деді.

Ресей зымыраны түскен жерге жақын тұста мейрамхана орналасқан. Ресейшіл блогерлер ол мейрамханада украин әскери басшылығы жиын өткізген болуы мүмкін деп жазды. "Настоящее Время" арнасы ресейлік зымыран түскен сәт көрінетін видео жариялады. Ол видеода мейрамхананың ішінде де, сыртында да әскери адамдар көрінбейді. Бұл видеоларды France24 арнасы да жарялаған. Онда мейрамхананың ішкі жағы көрсетілген, бірақ әскери қызметкерлер жоқ.

Ресей президенті Владимир Путин 7 сәуірде қол қойған жарлыққа сәйкес, Ресейде тыйым салынған ұйымдармен байланысты ресурстарда жарнама орналастыруды шектейтін заң өзгертулері күшіне енді. Оның мәтіні нормативтік актілер порталында жарияланды деп хабарлады Азаттықтың Орыс қызметі.

Бұған дейін Ресей мемлекеттік думасы мақұлдаған заң жобасына сәйкес, биылғы 1 қыркүйектен бастап Ресейде қызметіне тыйым салынған ұйымдармен, яғни экстремистік, террористік немесе "қалаусыз" деп танылған ұйымдармен байланысты ресурстарға жарнама беруге тыйым салынады. Бұл тыйым сонымен қатар қазіргі кезде Ресей аумағында еркін ашылмайтын, шектеуге ұшыраған интернет-ресурстарға да қатысты.

Мысалы, Facebook және Instagram әлеуметтік желілерінде жарнама жариялауға да шектеу қойылады. Бұл әлеуметтік желілердің иесі Meta корпорациясы Ресейде 2022 жылдың наурыз айында экстремистік ұйым деп танылған. Себебі, Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін осы желіде қолданушылар Ресей әскери қызметкерлеріне қоқан-лоқы жасап, оларға қарсы зорлық-зомбылыққа шақырған деп негіздеген тыйым салу туралы өз шешімін Ресей билігі. Сондықтан Ресейде Facebook пен Instagram желілеріне тыйым салынып, бұғатталған. Бұлардан басқа да кейбір әлеуметтік желілер бұғатталды, бірақ олардың иелері экстремистік деп танылған жоқ.

Ресейлік блогерлер әсіресе Instagram әлеуметтік желісінде, билік тыйым салғаннан кейін де жарнамалық постыларды жиі жариялап жүр.

Ресей билігі интернетте жарнама жариялау ережелерін барған сайын қатаңдатып келеді. Жақында күшіне енген блогерлер реестрі туралы заң бойынша, 10 мыңнан астам қолданушы жазылған және реестрде тіркелмеген пабликтер мен Telegram-арналарда жарнама жариялауға тыйым салынған.

АҚШ президенті Дональд Трамп 7 сәуірде Ақ үйде Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхуды қабылдады. Ол президент қызметіне кіріскелі бері Нетаньяхумен Ақ үйде осымен екінші рет кездесті. Израиль премьер-министрі Трамп Ақ үйде қабылдаған алғашқы шетелдік саясаткер болды.

Нетаньяхумен кездескеннен кейін журналистердің сұрақтарына жауап берген Трамп екі елдің басшылары "тамаша талқылау" өткізгенін айтты. Кездесуде Иран мәселесі мен халықаралық сауда жайлы сөз болған.

АҚШ Иранның ядролық бағдарламасы бойынша Тегеранмен "тікелей келіссөз" жүргізетін болады деді Трамп. Оның сөзінше, сенбі күні басталатын келіссөз жоғары деңгейде өтпекші.

Иран ядролық қаруға ие болмауы тиіс деп мәлімдеді Трамп. Ол Иранмен қатынаста күш қолдануға емес, "мәміле жасауға" басымдық беретінін айтты. Бұған дейін Иран үкіметі АҚШ-пен тікелей келіссөз жүргізуден бас тартатынын, бірақ араағайындар арқылы келіссөзге дайын екенін мәлімдеген еді. Трамп келіссөздің нақты мазмұны туралы ештеңе айтпады.

Біріккен ұлттар ұйымының адам құқықтары комитеті Қаңтар құрбаны Русланбек Жұбаназаровтың қазасы бойынша қазақстандық құқық қорғаушылар шағымын қабылдады. Бұл жөнінде "Халықаралық құқықтық бастама" ұйымының заңгері Амангелді Шорманбаев әлеуметтік желідегі парақшасында хабарлады.

Оның айтуынша, 2022 жылғы қаңтарда Ақтөбеде өлтірілген Жұбаназаровтың өмір сүру құқығы, сотта қорғану құқығы бұзылған. "Күштік орган қызметкерлері Қаңтар оқиғасы кезінде жан-жаққа оқ атып, қарусыз адамды өлтірген. Қылмыстық іс [қылмыс құрамы] болмағандықтан тоқтатылды, кейін біз араласқан соң тіпті құпия қылып тастады" деп жазды Шорманбаев.

Олар бұл іс бойынша Қазақстанның Конституциялық сотына да арыз берген, бірақ сот істі қараудан бас тартқан. Шорманбаев БҰҰ Адам құқықтары комитетінің шағымды қабылдауын "өте маңызды іс" деп атады.

Істің БҰҰ деңгейіне жетуіне қатысты марқұм Жұбаназаровтың қарындасы да пікір білдірді.

"Біз күресті тоқтатқан емеспіз. Тоқтатпаймыз да. Өйткені ағам жазықсыз оққа ұшты. БҰҰ-ның біздің арызымды қабылдауы өшуге жақындаған үміт отын қайта жаққандай болды" деді Жайнагүл Бүркітқызы Азаттыққа.

Русланбек Жұбаназаров – 2022 жылғы Қаңтар оқиғасы кезінде Ақтөбеде қаза тапқан екі азаматтың бірі.

Жұбаназаров билік демонстранттарды күштеп таратқан 2022 жылғы 7 қаңтар күні таң алдында оққа ұшса, Файзулла Нұргелдин алаңда алған жарақатынан оңала алмай, екі айдан соң қайтыс болған.

2022 жылғы 2 қаңтарда Жаңаөзенде сұйылтылған газ бағасының қымбаттағанына қарсылықты Ақтөбе халқы да қолдаған. Олар облыстық әкімдік алдына барып, қымбатшылыққа қарсылық білдірген. Наразылар әкімдікке басып кірмек болған. Полиция оларға көзден жас ағызатын газ шашып, резеңке оқ атқан.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Балама "террорист" деген айдар тағып, кім атып өлтіргенін жасырады"

Ақтөбе облысы Шалқар ауданы Мөңке би ауылының тұрғыны 30 жастағы Русланбек Жұбаназаровты алғашында билік "террорист" деп айыптап, траншеяға көмбек болған. Оның сүйегі туыстарына шамамен бір ай уақыттан кейін, 2022 жылғы 8 ақпанда берілген. Туыстары оны 9 ақпан күні туған жерінде жерлеген.

Ақтөбе прокуратурасы Жұбаназаровтың әке-шешесін 1,5 жылдан кейін ғана жәбірленуші деп таныған. Іс екі рет ашылып, қайта жабылған.

2023 жылғы шілдеде Қазақстан Конституциялық соты Русланбек Жұбаназаровтың ісі бойынша құқық қорғаушы Амангелді Шорманбаевтың шағымын талапқа сай емес деп кері қайтарған. Шорманбаев шағымда "Жұбаназаров ісінің құпия деп танылуы, жәбірленуші тараптың іс материалдарымен таныса алмауы – жәбірленуші тараптың конституциялық құқықтарын бұзып отырғанын" жазған. Бұған қоса, құқық қорғаушы тергеу мен прокуратура Мемлекеттік құпиялар туралы заң мен Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сүйеніп, кісі өлімін зерттемей отырғанына да шағымданған.

• Жаңагүл ЖҮРСІН

Ақтөбедегі қымбатшылыққа қарсы наразылық 3 қаңтарда басталып, 7 қаңтарда таңсәріде аяқталды. Азаттық осы оқиғалардан түсірілген суреттерді ұсынады.

Бүгін, 7 сәуірде тіркелмеген "Алға, Қазақстан" қозғалысының түрлі өңірден жиналған белсенділері Ақмола облысындағы Степногорск түрмесінің алдында наразылық акциясын өткізді. Бұл мекемеде экстремистік баппен жеті жылға сотталған оппозициялық белсенді, марафоншы Марат Жыланбаев жазасын өтеп жатыр.

"Алға, Қазақстан" қозғалысының қамаудағы жетекшісі Марат Жыланбаевты қолдауға Алматы, Қызылорда, Семей, Астана, Петропавлдан белсенділер жиналған. Олар Жыланбаевқа бостандық талап етіп, түрме алдында видеоүндеулер жазған.

— Бұл мекемеде Марат Жыланбаев қысым көріп жатыр. Ол ауызын тігіп тастады дегенді естіп, халін өз көзімізбен көруге келдік. Бізге оның аман екенін көрсеткенін қалаймыз. Оған қысымды тоқтатып, түрмеден босатуын талап етеміз, — дейді қозғалыс мүшесі, белсенді Амангелді Жахин.

— Марат Жыланбаев, міне, мына жерде түрмеде отырса, — дейді белсенді Бибігүл Иманғалиева мекеме ғимаратын нұсқап, — біз де Қазақстанда бостандықта емеспіз. Біз Қазақстан деген үлкен түрмедеміз. Себебі елде сөз бостандығы жоқ, партия құра алмаймыз, емін-еркін жүре алмаймыз, ештеңе ұйымдастыра алмаймыз. Бұл бостандық па? Демократия ма? Құқығымыз тапталған.

Жиналған белсенділер алдына біраз уақыттан соң Степногорск қалалық мәслихатының өкілдері мен қала прокуроры келген. Абақты алдына жиналған белсенділер әрекетін олар "заңсыз митинг" деп атап, дереу тарауды талап етті.

Адвокат Мейіржан Досқараевтың сөзінше, Марат Жыланбаев 25 наурыздан бері аштық жариялап отыр. Бұл — белсендінің түрмедегі екі жылдан бері жетінші аштық акциясы. Жыланбаевтың бұл жолы мерзімсіз наразылық акциясын бастауына, адвокатының сөзінше, Степногорск қаласындағы №4 мекемесінің әкімшілігінің белсендіге жүгіруіне, сурет салуына, токарь ретінде жұмыс істеуіне тыйым салғаны түрткі болған.

Ал өткен аптада Жыланбаевтың әйелі белсенді наразылық ретінде аузын тігіп тастағанын хабарлаған. Белсенді түрме әкімшілігі өзіне берген уәдесін орындамағанын айтқан. Ал 4 сәуірде Ақмола облыстық қылмыстық-атқару жүйесі депаратменті Жыланбаев аузын тігіп тастады деген хабар шындыққа жанаспайды деп, оның мекеме әкімшілігіне ешқандай шағым түсірмегенін хабарлаған.

Бүгін, 7 сәуірде Марат Жыланбаевпен кездесуге кірген адвокаты Мейіржан Досқараев оның өткен аптада бірнеше сағатқа аузыны темір ілгекпен тіккенін растады. Оның сөзінше, прокурор сөйлесуге келген соң ілгекті алып тастаған. Жыланбаев адвокатына түрме қызметкеріне өзіне тиісті заттарын бермегенін, жазған арыздарын тартып алғанын айтқан. Азаттық түрме басшылығына қоңырау шалғанымен ешкім тұтқаны көтермеді.

61 жастағы Марат Жыланбаевты 2023 жылы қарашада Астана соты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша 7 жыл түрмеге кескен.

Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді. Сот үкімінде Жыланбаевтың Қазақстанда экстремистік ұйым деп танылған "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысына белсенді араласып, бірнеше рет Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқаны айтылады.

Жыланбаев айыптың бәрін жоққа шығарып, істің "саяси астары бар" деп мәлімдеген. Қазақстандық құқық қорғаушылар оны "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Қазақстан билігін белсендіні босатуға үндеп келеді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Түрмедегі Жыланбаев адвокаты арқылы елге не айтты?

Тәжікстан парламентінің төменгі палатасы 2 сәуірде Қылмыстық кодекске электр энергиясын заңсыз пайдаланғандарға жауапкершілікті күшейтетін түзетулер енгізген. Мұны елдің энергетика және су ресурстары министрлігінің хабарламасына сүйеніп "Азия Плюс" агенттігі хабарлады.

Ақпаратта заңға енгізілген түзетулер жобасын ел президенті Эмомали Рахмонның тапсырмасы бойынша әділет министрлігі әзірлегені жазылған. Рахмон 27 наурызда өткен үкімет отырысында электр энергиясы тиімсіз және шектен тыс пайдаланатындар барын айтып, электр қуатын заңсыз пайдаланған және ақысын төлемегендерді қылмыстық жауапқа тарту тәртібін енгізуді тапсырған.

Депутаттарға жобаны таныстырған әділет министрі Музаффар Ашуриён кейбір тұтынушы электр құнын төлемеу үшін есептегіш құралдардың көрсеткішін өзгертеді немесе ол құрылғыны айналып өтіп тоқ көзіне қосылады деп мәлімдеген.

"Соның кесірінен республика экономикасы елеулі зиян шегеді", – деген министр.

Қабылданған заң өзгерісі электр энергиясын пайдалану ережелері мен нормаларын бұзғаны үшін қылмыстық жауапкершілік белгілейді. Ол үшін Тәжікстанның Қылмыстық кодексіне "Алдау немесе сенімді теріс пайдалану арқылы мүліктік зиян келтіру" деген бапқа түзетулер енгізіледі.

Осы баптағы жаза түрлері арасында айыппұлдан өзге, үш жыл мерзімге дейін бостандығынан айыру жазасы қарастырылған, ал егер қылмыс ірі көлемде жасалса, қамау мерзімі алты жылға дейін ұзармақ. Бұдан бөлек, егер қылмыс аса ірі көлемде жасалса немесе қылмысты ұйымдасқан қылмыстық топ я қылмыстық қауымдастық жасаған болса, алты жылдан он жылға дейінгі мерзімге түрме жазасы берілуі мүмкін.

Тәжікстан билігі жұртты электр энергиясын тұтынғанымен ақшасын төлемей қояды я заңсыз қосылып алады деп жиі айыптайды. "Барки Точик" мемлекеттік энергетика холдингінің мәліметі бойынша, 2025 жылдың басында халықтың электр қуатына қарызы 1,7 миллиард сомони (155 миллион доллардан астам) болған. Бұған дейін Азаттықтың Тәжік қызметі – Озоди радиосының журналистерімен сөйлескен тәжікстандықтар биллингтік есептегіштер енгізілгелі бері өздері тұтынған электрдің ақысын уақытында төлейтінін, өйтпесе компания бірден жарықты өшіріп тастайтынын айтқан. Сондай-ақ, сарапшылар холдинг келтірген деректердің шынайылығына күмән келтіріп, мәселе азаматтардың қарызында емес, энергетика саласы тиімді басқарылмай отырғандығында деген.

Бұған қоса, аты-жөнін жарияламауды сұраған энергетикалық бақылау қызметкерлері Озоди тілшісімен әңгімеде, электр ақысына төленбеген қарыздардың негізгі бөлігі қарапайым азаматтарға емес, жоғары лауазымды шенеуніктермен байланысы бар ірі компанияларға тиесілі екенін айтқан.

Қазақстан 2025 жылы егін суғару кезеңінде Сырдария өзені арқылы 3,7 миллиард текше метр су алуға тиіс, деп хабарлады су ресурстары және ирригация министрлігінің баспасөз қызметі.

Министрлік Тәжікстан, Түркіменстан және Өзбекстан елдерімен Орталық Азияның мемлекетаралық су шаруашылығы үйлестіру комиссиясының отырысында осындай келісім жасасқан.

Ақпаратта Қазақстан егін суғару кезеңінде мемлекетаралық "Достық" каналы арқылы 909 млн текше метр су алады деп айтылған. Солтүстік Арал теңізіне 945 млн текше метр су жібереді.

"Қазіргі кезде біз тасқын суын көлдер мен өзендерге бағыттап, оны су қоймаларына жинаумен айналысып жатырмыз. Бірақ оңтүстік аймақтар туралы сөз болғанда, су дипломатиясы маңызды. Сырдария өзені арқылы Қазақстанға келетін су Шардара су қоймасында жиналып, оңтүстік аймақтардың ауыл шаруашылығын қамтамасыз етуге пайдаланылатын болады", – деген министр Нұржан Нұржігітовтің сөзін келтірген министрлік.

Министрлік өкілдері 2024 жылы су тиімді бөлініп, су үнемдейтін технологиялар енгізіліп, көрші елдермен уақытылы келіссөздер жүргізудің арқасында Қазақстан егін суаруға қажет суды толық көлемде алған деді. Биыл да солай жасалынбақ.

Былтыр күзде Қазақстан 2025 жылдың сәуір айына дейін Орталық Азия елдерінен Сырдария өзені арқылы 11 млрд текше метр су алады деп хабарланған. Алайда, ол жоспардың қалай іске асырылғаны туралы қазірге дейін ешқандай ақпарат болған жоқ.

Қазақстан аумағының 2,8 пайызы ғана сумен қамтылған, ал құрғақ аймақта орналасқан үштен екі бөлігінде су тапшы. Су ресурстарының елеулі бөлігін көрші елдерден алып отыр.

Биліктің дерегінше, 2023 жылдың қорытындысы бойынша, Қазақстанның қалаларында халықты сумен қамту деңгейі 98,9 пайызды, ал ауылдарда 96,6 пайызды құрады. Тек тоғыз аймақ қана толық сумен қамтылған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Сырдария мен оның бойындағы тіршілікті қалай құтқаруға болады? Сарапшымен сұхбат

Сырдария – Орталық Азиядағы ең ірі өзен, ол төрт мемлекеттің: Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан мен Қазақстан аумағын басып өтіп, Арал теңізіне барып құяды.

Еуропа одағы елдері АҚШ-тың баж алымын көтеруіне жауап ретінде америкалық тауарларға 28 миллиард доллар көлемінде салық енгізуді көздейтін алғашқы шараларды жақын күндері мақұлдамақ. Reuters агенттігі осындай ақпарат таратты.

Дүйсенбі, 7 сәуір күні кешке Еурокомиссия Еуроодақ елдеріне қосымша баж салығы салынатын америкалық тауарлар тізімін ұсынбақ. Reuters мәліметі бойынша, ол тізімде ет, дақылдар, шарап, ағаш өнімдері мен киім-кешек, сағыз, тіс тазалайтын жіп, шаңсорғыш, әжетхана қағазы сияқты тауарлар бар.

Еуроодақтың АҚШ-қа жауап шарасы осы аптаның сәрсенбісінде дауысқа салынады. Егер шара мақұлданса, баж салығына қатысты өзгерістер екі кезеңде: бірінші бөлігі 15 сәуірде, қалғаны бір айдан кейін күшіне енеді.

Еуроодақтың Вашингтонмен баж салығы мәселесі бойынша жүргізген келіссөздері әзірше нәтиже бермеген, деп жазды Reuters. ЕО сауда өкілі Марош Шефчович америкалық әріптестерімен екі сағат "бүкпесіз" әңгімелескенін айтқан. Өз сөзінше, әңгіме барысында ол АҚШ-тың жаңа тарифтерін "жойқын әрі негізсіз" деп атаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент 50-ден астам ел Ақ үйге сауда баж алымдары туралы келіссөздер бастауды ұсынды деп мәлімдеді. Бірақ Бессент пен басқа да шенеуніктер нақты қай елдер ұсыныс жасағанын және келіссөздердің егжей-тегжейін ашып айтпады.

• 2 сәуірде АҚШ президенті Дональд Трамп Американың сауда серіктерінің басым көпшілігінен елге келетін тауарларға баж алымын көтеретінін мәлімдеді. Мысалы, Еуроодақ елдерінен АҚШ алатын импорт тауарларға 20 пайыздық баж салығы салынады. Ұлыбритания тауарларына – 10 пайыз, ал кейбір елдер үшін бұл салық 40 пайызға дейін жетеді немесе одан да көп болады.
• Қытайдың қаржы министрлігі АҚШ үкіметінің әрекетіне жауап ретінде барлық америкалық тауарларға 34 пайыздық қосымша баж салығын енгізіп, кейбір сирек жер металдарын экспорттауға шектеу қойды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп АҚШ-қа 185 елден баратын тауарларға баж салығын енгізді, тізімде Қазақстан да бар

Израиль Голан жотасы маңында түрік әскерін орналастыруға жол бермейді. Түркияның осы аймақтағы іс-әрекетін Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху келесі аптада Вашингтонда АҚШ президенті Дональд Трамппен кездескенде талқыламақ, деп жазды израильдік Ynet жаңалық сайты.

Израиль Түркия Сириядағы базаларын дрондар мен әуе қорғаныс жүйелерін орналастыруға пайдалануы мүмкін деп қауіптенеді. Ондай жағдай шекараларды қорғау шараларын қиындатуы мүмкін және әскери қақтығысқа апарып соғуы ықтимал, деп жазылған әлгі ақпаратта.

Башар Асад режимі құлаған былтырғы жылдың аяғына дейін Сирияның Израильмен шекаралас аймағында Ресей әскері тұрған еді, Израиль олармен байланыс орнатқан делінеді. Егер аймаққа Түркия әскері кіретін болса, Израильге өз азаматтарын қорғау үшін қабылданатын кез-келген шараны мұқият ойластыруға және ондай іс-әрекеттер Түркиямен әскери қақтығысқа алып келмейтіндей болуын жіті ескеруге тура келмек.

Бұған қоса Израильді Сириядан бастап Газа секторына дейінгі аралықта бұған дейінгі шииттік Иранның ықпалын енді Түркия алмастырса, жаңадан сүнниттік исламшыл күштер қалыптасу мүмкіндігі де алаңдатады.

Дегенмен, Израиль мен Түркия арасында дипломатиялық байланыс бар және диалогты жалғастыру маңызды болып отыр.

Израиль Сириядағы жағдай тұрақталғанға дейін АҚШ, Ресей, Түркия және Сирияның өтпелі үкіметінің қатысуымен Сирияны ықпал аймақтарына уақытша бөлуді ұсынады деп жазды Ynet.

Жақында Сирияда өтпелі үкіметі жасақталып, қызметке кіріскен, ол бес жыл мерзімге тағайындалған. Осы уақыт ішінде елдің Конституциясына қажетті түзетулер енгізіліп, жалпыхалықтық сайлау өткізіледі деп жоспарланған.

Британ әскери күштері теңіздің жағалауға жақын тұсынан табылған сенсорларды Ресей Vanguard класындағы ядролық зымырандары бар атом сүңгуір кемелерін аңдуға қолданған болуы мүмкін деп топшылайды. The Sunday Times басылымы әскери дереккөздеріне сүйеніп осылай деп жазды.

Әлгі құрылғылардың кейбірі жағаға шығып қалған, ал өзгелерін британ флотының минатұтқыш тральщиктері тауып алған. The Sunday Times сенсорлар "кейінгі жылдары" табылған деген деректер келтірген.

Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі бұл сенсорлар барлау немесе инфрақұрылымды зақымдау мақсатында орнатылған болуы мүмкін деп есептейді, бірақ оған нақты дәлелдер жоқ.

The Sunday Times сөйлескен адамдар ресейлік миллиардерлердің суперяхталары Ұлыбритания жағалауын барлап-бақылауға пайдаланылуы мүмкін екендігін айтқан. Мұндай оқиғалардың бірі 2018 жылы болған. Ол кезде британдық HMS Albion кемесінің экипажы өздерін жағалауда тұрған ресейлік олигархтың яхтасы жасырын аңдыған болуы мүмкін деп күдіктеніп, порттан шығып кетуге мәжбүр болған. Басылым дерегінде әлгі ресейлік олигархтың аты-жөні аталмаған.

Әскери мамандар теңіз астындағы тартысты "қырғи-қабақ соғыс" уақытындағы ғарыштағы тайталасқа ұқсатады.

Ресей The Sunday Times жариялаған мақалаға әзірге ешқандай пікір білдірген жоқ.

Биыл қаңтар айында Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі елдің теңіз аймағына ресейлік "Янтарь" әскери кемесі тағы да еніп кеткеннен кейін Мәскеуді барлау қызметін жүргізді деп айыптаған. Британ билігі "Янтарь" кемесі теңіз астындағы стратегиялық маңызы бар желілер туралы деректер жинаған деп есептейді.

Ресейдің "Янтарь" кемесі ресми түрде ғылыми-зерттеу және океанографиялық кеме болып саналады, бірақ ол Ресей қорғаныс министрлігіне қарайды. АҚШ бұл кеме суасты кабельдерін кесіп тастай алатын құралдармен жабдықталған деп айтқан.

АҚШ-та президент Дональд Трамп және тиімділік жөніндегі департаменттің жетекшісі Илон Маскқа қарсы наразылық өтті. Бұл Трамп екінші мерзімге сайланғаннан бергі ең ірі наразылық.

Associated Press агенттігінің хабарлауынша, барлық штатты есептегенде ел аумағында мыңнан астам наразылық өткен. Олардың бірі Флорида штатында АҚШ президенті демалып жатқан гольф-клубқа жақын жерде болған. Reuters мәліметінше, Трамптың Мар-а-Лагодағы резиденциясы маңына шамамен 400 адам жиналған. Негізінен демократтарды қолдайтын ұйымдастырушылар билікті басып алуға қарсы екендіктерін айтты. Қатысушылар мемлекеттік қызметкерлерді жұмыстан босату, ведомстволарды жабу, депортация, медицинаны қаржыландыруды қысқарту, сонымен бірге жаңа баж салығына қарсы шықты.

Наразылық тұсында Трамп америкалықтарға Truth Social желісі арқылы қайырылып, сауда соғысы тұсында күрделі өзгерістер болатынын ескертті.

“Қытай АҚШ-қа қарағанда қаттырақ зардап шекті. Көптеген ел бізге жамандық жасады. Біз соққы жасайтын қорғансыз денеге айналдық. Шыдай тұрыңдар, оңай болмайды, бірақ ақырғы нәтижесі тарихи болады” деді Трамп.

Reuters мәліметінше, осы аптада АҚШ президентін қолдау рейтингісі 43% дейін түсіп кеткен. Бұл Трамп қызметіне кіріскелі бергі ең төменгі көрсеткіш.

6 сәуірге қараған түні Ресей әскері Киевке ракетамен соққы жасады. Украина төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметінің мәліметінше, кемінде үш адам зардап шеккен.

Қаланың Дарница, Соломенск және Оболонский аудандарында өрт шыққан. Адам тұрмайтын құрылыс қирап, бірнеше көлікті бүлдірген. Бұған қоса, бизнес-орталық ғимараты жартылай бүлінді деп жазды Киев мэрі Виталий Кличко.

"Таңғы сағат 6:30-дағы жағдай бойынша, Киев пен Украинаның қалған бөлігіне ресейлік баллистикалық және қанатты зымырандар шабуыл жасап жатыр. Астанада қатты жарылыс [естілді] және көптеген қалаларға шабуыл жасалғаны жөнінде хабар бар" деп жазды АҚШ-тың Украинадағы елшісі Бриджит Бринк.

Бір күн бұрын Украина президенті Владимир Зеленский америкалық дипломатты Ресей әскерінің Кривой Рогқа жасаған соққысына өте әлсіз реакция білдірді деп сынаған. Кривой Рогқа жасалған соққыдан 19 адам өлді, 9-ы бала. Бринк оқиға жанын түршіктіргенін айтып, осы себепті "соғыс аяқталуы керек" деп жазған. Ол жазбасында Ресей сөзін қолданбаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент тележүргізуші Такер Карлсонға берген сұхбатында Украинамен пайдалы қазба туралы келісім Ақ үйде президент Дональд Трамппен сөз таластырып қалған Владимир Зеленскийдің әрекетіне байланысты тоқтап қалды деп мәлімдеді.

"Ол әлемде ең оңай іс саналатын шаруаны бұзды" деді Зеленскийдің әрекеті туралы айтқан Бессент. Қаржы министрінің сөзінше, Украина басшысы пайдалы қазба туралы келісімге үш рет қол қоюға оқталған, бірақ әр кез сайын айнып қалған.

Дегенмен Бессент "екі жаққа пайдалы келісімге жақын арада қол қойылатын болар" деп үміттенетінін жеткізді.

28 ақпанда Зеленский АҚШ-қа Украинаның сирек металын өндіру құқығын беретін келісімге қол қою үшін Вашингтонға барған. Дональд Трамп және вице-президент Джей Ди Вэнспен сөз таластырып қалған Зеленский кездесу бітпей жатып кетіп қалған. Осылайша келісімге қол қою рәсімі өтпей қалды.

Апта басында Трамп президент Зеленскийді "келісімнен бас тартпақ болды" деп айыптаған. Зеленский жуық арада келісімге қол қоймаса, "үлкен мәселеге" тап болады деп сес көрсеткен.

Наурызда Вашингтон келісімнің жаңа нұсқасын ұсынған. Киев бұл ықтимал сценарийлердің бірі, келіссөз жалғасып жатыр деп айтқан.

Украинаның жоғары лауазымды шенеуніктері Financial Times басылымына аталған құжат Украинаның егемендігіне нұқсан келтіріп, кірістің бәрін шетелге жіберіп отыруға міндеттейді, Вашингтонға тәуелділікті арттырады деген.

АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған ХАМАС тобы израильдік тұтқындар туралы жаңа видео жариялады.

Израиль ақпарат құралдарының жазуынша, тұтқындардың бірі - донбастық Максим Харкин. Оның анасы, бауыры мен қызының Ресей азаматтығы бар. Екінші тұтқынның аты-жөні – Бар Куперштейн.

Видеода тұтқындар өте ауыр жағдайда қамауда отырғандарын, жақын арада су мен тамақ бітуі мүмкін екенін айтады.

Харкиннің отбасы жақындарын таныды деп жазды Израильдің Ynet жаңалықтар порталы. Бұл палестиналық топтың 2023 жылы 7 қазанда оны ұстағаннан бергі алғашқы видеосы.

Израильдің премьер-министрі Биньямин Нетаньяху жағдайдан хабары барын айтты.

Наурыз айында Израильдің әскері Газа секторында ХАМАС-қа қарсы әскери қимылды қайта бастаған. Қазір ХАМАС-тың қолында 59 израильдік тұтқында отырғаны айтылады. Ондаған адам тірі емес деген болжам бар.

ХАМАС 2023 жылы 7 қазанда Израильдің оңтүстігіндегі елді мекендерге шабуыл жасағаннан кейін Израиль Газа секторында әскери қимыл бастаған. ХАМАС шабуылынан шамамен 1200 адам қаза болды, 250-ден астам адам тұтқынға алынды.

ХАМАС-қа қарсы Газа денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, соғыс барысында ондаған мың палестиналық опат болған. Дегенмен бұл мәлімет тәуелсіз дереккөздермен расталған жоқ. Қаза болған палестиналықтардың қаншасы ХАМАС әскерінің құрамында болғаны туралы мәлімет жоқ.

Мьянмада жер сілкінісінен қаза болғандар 3354-ке жетті, 4850 адам зардап шекті, 220 адам із-түзсіз жоғалды. Бұл жөнінде Мьянманың мемлекеттік ақпарат құралдарына сүйенген Reuters агенттігі жазды. Елде 1 сәуірден бері қаралы күн жарияланған.

БҰҰ-ның төтенше көмек жөніндегі үйлестірушісі Том Флетчер зілзала ошағы маңында орналасқан Мандалай қаласына барды.

"Қираған нысындардың ауқымы орасан зор. Адамдар өлді. Үйлер қирады. Тіршілік көзі жойылды. Бірақ халықтың төзімділігі ғажап" деп жазды Флетчер X желісінде.

Жұма күні БҰҰ адам құқығы жөніндегі жоғарғы комиссар басқармасының айтуынша, әскери хунта өз билігін қолдамайтын зардап шеккен аймақтарға көмек жеткізуді шектеген.

Мьянманы басып алған әскерилер жер сілкінісінен зардап шеккендерге көмек көрсетуді жеңілдету үшін осы аптада 22 сәуірге дейін атысты тоқтататынын жариялады. Хунтамен күресіп жүрген ереуілшілердің тобы бір айлық үзіліс алып, әскери қимылды тоқтатқаннан кейін болды.

28 наурызда магнитудасы 7,7 балдық жер сілкінісі болды. Халық саны жағынан Мьянмадағы екінші қала Мандалай қаласының басым бөлігі жер сілкінісінен қатты зардап шекті. Зілзала Таиланд, Вьетнам, Қытайда сезілді.