Алматыда бірқатар оппозициялық партиялар мен қоғамдық ұйымдардың жетекшілері мен белсенділері 1930 жылдардағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу акциясын өткізді.

Азаттық тілшісінің хабарлауынша, акция Қарасай батыр мен Наурызбай батыр көшелерінің қиылысында - 1993 жылы қуғын-сүргін құрбандарына болашақта салынатын ескерткіштің белгітасы орнатылған жерде болды.

Акцияға 100 шақты адам қатысты. Олардың арасында саясаткер Жасарал Қуанышәлин, "Азат" партиясының төрағасы Болат Әбілов, "Жас Алаш" газетінің бас редакторы Рысбек Сәрсенбай, театр режиссері Болат Атабаев, "Ар.Рух.Хақ" ұйымының жетекшісі Бақытжан Төреғожина, оппозиция белсендісі Ермек Нарымбаев бар.

Жиналғандар президент Нұрсұлтан Назарбаевтың атына хат жолдап, онда Жаңаөзен оқиғасына қатысты сотты тоқтатуды және айыпталушыларға тағылған айыптарды алып тастауды талап етті.

Акцияға қатысушылар 1930 жылдардағы саяси қуғын-сүргін құрбандары мен саясаткерлер Заманбек Нұрқаділов, Алтынбек Сәрсенбаевтың суреттері басылған плакаттар көтеріп шықты. Плакаттарда қамаудағы тіркелмеген "Алға" партиясының жетекшісі Владимир Козлов пен оппозиция белсенділері Серік Сапарғали, "жаңаөзен оқиғасы" бойынша сотқа тартылып жатқандардың суреттері де саяси қуғын-сүргін құрбандары ретінде берілген.

Акцияны полиция қызметкерлері бақылап жүрді, бірақ кедергі келтірген жоқ.

Қазақстанда Конституцияның 30-жылдығына орай рақымшылық жүргізіледі. Тиісті заң жобасы сәрсенбі күні мәжіліс қарауына алынды деп жазды ресми БАҚ.

Ресми ақпарат бойынша, заң жобасы Конституцияның 30 жылдығына орай "қылмыстық саясатты гуманизациялау мақсатында" жүргізілмек.

Мәжіліс депутаты Снежанна Имашеваның сөзінше, рақымшылық аясында 4,1 мың адам босатылады: 632-сі - қамау мекемелерінен, 3,5 мыңы пробациялық бақылаудан босатылмақ. Бұған қоса, түрмедегі 5,4 мың тұтқын, пробациялық бақылауда жүрген 5,5 адамның жазасы қысқартылмақ.

"Жалпы есептегенде жазаны қысқарту 11 мың адамға қатысты" деді депутат.

Жобаға сәйкес, "мемлекет пен азаматтардың қауіпсіздігіне қатер төндірмейтін" қылмыс жасаған азаматтар босатылмақ. Арасында кәмелетке толмаған балалары бар әйелдер, аяғы ауыр әйелдер, соғыс ардагерлері және тағы басқа топ өкілдері бар.

Депутаттың сөзінше, рақымшылыққа 833 әйел ілінбек: 109-ы босатылады, 724-інің жазасы қысқартылады.

Қазақстанның тәуелсіз тарихында 9 рақымшылық болған. Соңғы рет ірі рақымшылық 2021 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай жарияланып, шамамен 1 мың адам түрмелерден босатылған. 4 мың адам пробациялық бақылаудан босатылған. 2022 жылы қарашада Қаңтар оқиғасына қатысушыларға қатысты тағы бір шағын рақымшылық жүргізілді.

Құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина Алматыда кинотеатрлар Марат Жыланбаев туралы фильмді көрсетуден бас тартып отырғанын хабарлады. Оның сөзінше, ол бір айдан бері келіссөз жүргізіп келеді, әзірге нәтиже жоқ.

“Басында келіседі де бір күннен кейін хабарласып, басшылық “фильм тематикаға сәйкес емес” деп айтты дейді” деді Бақытжан Төреғожина Азаттыққа.

Оның сөзінше, мәселе жеке кинотеатрлар мен кинотеатрлар желісі жөнінде болып отыр, бірақ нақты аттарын айтпады.

Ол “қалай болғанда да фильмді көрсетуге тырысамыз, егер 15 маусымда болмаса, онда кейінірек” деді.

“Фильмді кез келген уақытта көруге болады. Оған ешқандай тыйым салынбаған. Біз тек оны үлкен экранда көрсеткіміз келген. Ал бұл енді алдын ала сақтанып жатқан адамдардың позициясы” деді құқық қорғаушы.

Алматыда Есентайдағы кинотеатрдың Мөлдір есімді әкімшісі Азаттыққа "фильмді өткізу туралы" ұсыныс түспегенін жеткізді. "Ал егерде ұсыныс түссе, қабылдайсыздар ма?" деген сұраққа бұған басшылық жауап береді деді. Қалған кинотеатрлар әзірге жауап берген жоқ.

Журналист Сәния Тойкеннің “Марафоншы” фильмі биыл қаңтарда Азаттықтың YouTube парақшасында жарық көрген. Фильм қазір түрмеде отырған оппозиция белсендісі Марат Жыланбаевтың спорт пен саясаттағы жолын баяндайды. Құқық қорғаушылар белсенді саяси себеппен қамауда отыр деп санайды. Ал ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Фильмді YouTube желісінен көру үшін мына сілтемені басыңыз

Қазақстанға қашып келген Қытай қазағы Ержанат Абайды Қытайға қайтарған болуы мүмкін. Бұл жөнінде Адам құқығын қорғау бюросы жазды.

"Өз еркімен бе, жоқ па, бұл басқа мәселе. Оған босқын мәртебесіне өтініш тапсыру мүмкіндігі берілді ме деген сұрақ та бар" деп жазды сайт.

Бюроның мәліметінше, 23 жастағы Ержанат Абай Қытайдың Қазақстанмен шекарасын 27 наурызда заңсыз кесіп өтіп, төрт күннен кейін сырттағы қазақтарға көмек көрсететін "Атажұрт" ұйымына көмекке жүгінген. Ол жөнінде АҚШ-та тұратын Серікжан Біләш хабарлады.

Қазақстан бас прокуратурасы Адам құқығын қорғау бюросына берген ресми жауабында Ержанат Абай 28 наурызда соты өтіп, сот оған елден 10 күн ішінде өз еркімен кетуге уақыт берген. Бас прокуратура мәліметінше, ол Қазақстаннан 12 мамырда кеткен.

Ал Серікжан Біләштің мәліметінше, ол әлі Жаркенттегі тергеу изоляторында отырған болуы мүмкін.

4 маусымда Азаттық тілшісі Жетісу облысы Панфилов аудандық полиция бөліміне хабарласты. Телефон тұтқасын көтерген қызметкер "уақытша қамау изоляторында отырғандардың тізімі алдымда тұр, олардың арасында ондай адам жоқ, ал тергеу изоляторы Талдықорғанда орналасқан" деп жауап берді. Әзірге Талдықорғандағы тергеу изоляторынан жауап алу мүмкін болмады.

Ержанат Абайдың Қытайдан не үшін қашқаны туралы мәлімет жоқ. Оның босқын мәртебесін сұрағаны-сұрамағаны жөнінде де ақпарат жоқ.

2017 жылдан бастап Қытайдың Шыңжаң өлкесінде тұратын қазақтар Қазақстанға қашып келуді жиілеткен. Олар Қытай Шыңжаңдағы мұсылмандарға қысымды күшейтіп, жаппай лагерьге қамай бастағанын мәлімдеген.

Бұған дейін бірнеше Қытай қазағының ісі сотта қаралып, қоғамда резонанс тудырған. Солардың бірі Сайрагүл Сауытбай Швецияға кете алды. Босқын мәртебесін алған бірнеше қазақ елде тұрып жатыр.

Стамбұлда Ресей мен Украина делегациялар келіссөзінің екінші кезеңі аяқталғаннан кейін Американың ресми тұлғалары ABC News арнасына Мәскеудің талаптарынан көңілдері қалғанын, бірақ таңданбайтынын айтқан.

Телеарна дереккөзінің сөзінше, ресейлік құжатта Украина мен АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігі қабылдай алмайтын пунктер болған. Олардың пікірінше, Ресей билігі қазір мазмұнды диалогқа мүдделі емес.

2 маусымдағы келіссөзге дейін де Трамп бейбітшілік келісімінде ілгерілеушіліктің жоқтығын айтып, көңілі қалғанын жеткізген еді. Оның айналасындағы шенеуніктердің сөзінше, кейінгі күндері Америка басшысы бұл тақырыптан өзін аулақ ұстап жүр.

ABC News жазуынша, бұған дейін Дональд Трамп егер Мәскеу атысты тоқтатуға ықылас білдірмесе, оған қарсы санкцияны қатайтамыз деп сес көрсеткен. Бірақ 2 маусымдағы келіссөзден кейін Трамп әкімшілігінен бұған қатысты ешқандай қадам байқалмайды.

Ақ үйдің баспасөз хатшысы Кэролайн Ливитт дүйсенбі күні Дональд Трамптың бейбітшілікті орнатуға күш салатыны жөнінде бұрынғы мәлімдемелерін қайталады.

"Президент соғыстың келіссөз үстелінде аяқталғанын қалайды және ол мұны екі басшыға ашық және жеке түрде де түсіндірген" деді Ливитт.

• Дүйсенбі күні Стамбұлдағы келіссөздің екінші кезеңі барысында Мәскеу мен Киев өкілдері соғысты аяқтау бойынша ұсыныстар жазылған меморандуммен алмасқан, сонымен бірге тағы тұтқын алмасуға келіскен.
• 2 маусымда кешке Ресейдің ақпарат агенттіктері ресейлік меморандумның мазмұнын жариялаған. Онда Ресей басып алған украин жерінен украин әскерін толық әкету туралы шарт та жазылған.

Оңтүстік Кореядағы президент сайлауында оппозициялық демократиялық партия кандидаты Ли Чжэ Мен жеңіске жетті деп хабарлады BBC-дің Орыс қызметі. Ол сайлаушылардың 49% дауысын алған. Оның негізгі қарсыласы – басқарушы "Халық күші" партиясының кандидаты Ким Мун Суға сайлаушылардың 41% дауыс берген.

Жақтастары алдында сөйлеген Ли Чжэ Мен "толқуды басып", "әскери төңкеріске" жол бермеуге уәде берді.

Сайлау үш күнге созылған, тіркелген сайлаушылардың 80% дауыс берген. Бұл 1997 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш. Осы жолы сайлауға алғаш рет әйел кандидат та қатысқан.

Сайлауалды науқан кезінде Ли Чжэ Мен қарсыласы Ким Мун Суды және басқарушы партия өкілдерін биліктен шеттетілген Юн Сок Елге билікті ұстап қалуға көмектесті деп айыптаған.

BBC-дің жазуынша, Ли Чжэ Меннің өзіне бірнеше қылмыс бойынша айып тағылған. Атап айтқанда, сайлау заңнамасын бұзды және 2019 жылы сот процесі кезінде куәгерді жалған куәлік беруге мәжбүрледі деп айыпталған. Егер сот оны кінәлі таныса, өкілетін тастауға тура келеді.

Сайлаудың түпкілікті нәтижесі сәрсенбі күні жариялануы керек. Бұдан соң президент ант беріп, қызметіне ресми түрде кіріседі.

Ли Чжэ Мен 2022 жылы да президент сайлауына қатысып, бірақ Юн Сок Елден 1% айырмашылықпен жеңіліп қалған.

Былтыр желтоқсанда сол кездегі президент Юн Сок Ел елде әскери жағдай енгізіп, әскерилерге парламентті бақылауға алуға бұйрық берген. Оның бұл әрекеті сәтсіз аяқталып, ізінше ол биліктен кетіріліп, саяси дағдарыс орнады.

Сәуір айында Конституциялық сот Юн Сок Елді биліктен кетіру туралы шешімді қолдады. Осыдан кейін елде мерзімінен бұрын президент сайлауы тағайындалған.

3 маусымда Бішкектің Бірінші Май аудандық соты бұрынғы президент Алмазбек Атамбаев пен тағы бірнеше адамға қатысты бірнеше қылмыстық іс бойынша үкім оқыды. Бұл жөнінде Азаттықтың Қырғыз қызметі жазды.

Қой-Таш оқиғасы үшін Атамбаев 11 жыл 6 айға бас бостандығынан айырылып, мемлекеттік наградаларынан айырылып, мүлкі тәркіленді.

Тергеу болжамынша, бұрынғы президент Шу облысы Қой-Таш ауылындағы жер учаскелерін заңсыз иеленген, заңсыз жолмен байлық жинап, 2019 жылы 7-8 тамыз күнгі Қой-Таштағы оқиғаға қатысқан. Сот оны кінәлі деп таныды.

Атамбаев тұсында президент әкімшілігін басқарған Фарид Ниязов пен парламенттің бұрынғы депутаттары Равшан Жээнбеков пен Ирина Карамушкина 7 жыл 8 айға және 7 жыл 6 айға бас бостандығынан айырылды. Атамбаевтың жақтасы Фархад Баабиев 5 жыл 6 айға сотталды.

Бұрынғы вице-премьер, жемқорлық үшін халықаралық іздеуде болған Асқарбек Шәдиев 15 жыл 6 айға сотталды. Оның мүлкі де тәркіленді.

Бірінші Май аудандық соты Атамбаев пен тағы бірнеше шенеунік пен оның жақтастарына қатысты бірнеше істі біріктірген. Біріншісі – Қой-Таш ауылындағы жер телімін сатып алудағы сыбайлас жемқорлық, екіншісі – Бішкек жылу электр орталығына (ЖЭО) жөндеу жұмыстарын жүргізу, үшіншісі – 2019 жылы Қой-Таштағы оқиға кезінде адам өліміне әкеп соқтырған тәртіпсіздіктерге қатысты.

Атамбаев Қырғызстанды 2011-2017 жылдар аралығында басқарған. Оған жемқорлық бабы бойынша айып тағылып, 2019 жылы маусымда бұрынғы президент мәртебесінен айырылған. Сол жылы «Батукаев ісі» бойынша тұтқындалып, Қой-Таштағы үйінде қамауға алынған. Қой-Таштағы оқиға кезінде құқық қорғау органдары Атамбаевтың Қой-Таштағы резиденциясын басып алмақ болған. Ертесінде шамамен 3 мың милиция қызметкері қатысқан арнайы операция кезінде Атамбаев берілді. Тәртіпсіздік кезінде 225 адам зардап шеккен, арнайы жасақтың бір өкілі қаза болды.

Бұған дейін сот оны қылмыстық топтың жетекшісі Азиз Батукаевты 2013 жылы түрмеден заңсыз босатқаны үшін кінәлі тауып, бірақ "іс мерзімінің өтіп кетуіне байланысты" үкім шығармаған. Атамбаев мектеп құрылысына бөлінген қаржыны жымқырды және заңсыз төлқұжат берді деп те айыпталған. Бірінші Май аудандық соты оны 2022 жылы ақтады.

Ол 2023 жылдың ақпан айында түрмеден босатылып, келесі күні емделуге Испанияға ұшып кетті. Сот оған шетелде емделуге рұқсат берген. Содан бері ол елге оралмаған.

Украина президенті кеңсесінің басшысы Андрей Ермак 3 маусым күні таңертең Вашингтонға барды. Онымен бірге делегация құрамында Украинаның экономика министрі Юлия Свириденко, қорғаныс министрлігінің және президент кеңсесінің өкілдері бар.

Ермак Telegram-арнасына АҚШ-тағы келіссөздердің күн тәртібі Украинаға қорғаныс көмегін күшейту, майдандағы қазіргі жағдай, сондай-ақ Ресейге қарсы санкция қысымын арттыру сияқты кең ауқымды мәселелерді қамтиды деп жазды.

Украина тарапы, әсіресе, АҚШ-тың республикашыл сенаторы Линдси Грэм ұсынған заң жобасын талқылауға ерекше көңіл бөлмек. Бұл заң жобасында Ресейге қарсы санкцияларды едәуір күшейту көзделген, соның ішінде халықаралық санкцияларға қарамастан Ресей мұнайын сатып алып отырған елдерден келетін импорт тауарларға 500 пайыздық кедендік баж салығын енгізу қарастырылған. Украина бұл заң жобасы Конгресте агрессор елге экономикалық қысым жасаудың маңызды құралы ретінде қолдау табады деп үміт артып отыр.

Ермактың айтуынша, тараптар бұған дейін қол қойылған Инвестициялық қор құру туралы келісімді іске асыру мәселесін де талқылауды жоспарлап отыр. Бұл қор соғыстан кейінгі Украинаны қалпына келтіру ісінде басты рөл атқаруы тиіс. Басым тақырыптар қатарында – Ресей заңсыз депортация жасаған украин балаларын елге қайтару және осы процеске халықаралық қолдау көрсету мәселелері де бар. Сондай-ақ, әсіресе діни тақырыптарды қолдану аясында Ресейдің үгіт-насихатына қарсы тұру тетіктерін талқылау көзделіп отыр.

Украина делегациясы АҚШ-тағы республикашыл және демократиялық партиялардың Украинаға тұрақты қолдау көрсетіп келе жатқан заң шығарушы өкілдерімен, сондай-ақ АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігінің мүшелерімен бірқатар кездесу өткізбекші.

Бұдан бөлек, Украина тарапы осы аптада Стамбұлда Ресей өкілдерімен өткізген кезекті кездесудің нәтижелері жайлы баяндап, Мәскеудің бейбіт келіссөздерді әдейі созып, оны Украинаға қарсы әскери басқышылығын жалғастыруға уақыт ұту үшін пайдаланып жатқанын атап өтпек.

Өзбекстан үкіметі жанындағы көші-қон агенттігі мен Жапонияның Japan-China-Asia Medical Educational Cultural Exchange General Incorporated Foundation (JCAEMCE) ұйымы бес жыл ішінде Жапонияда 10 мың өзбекстандықты жұмыспен қамту туралы келісімге қол қойды. Бұл ақпаратты таратқан өзбек агенттігінің хабарлауынша, жоба Жапонияда жұмыс істеуге ниет білдірген Өзбекстан азаматтарына дайындалып, жұмысқа орналасуына көмектесуді көздейді.

Келісім аясында Ташкентте, Самарқан және Наманған облыстарында жапон тілін үйрететін Yapon Mahorat Nuri курстары ашылмақ.

Осы айда Жапониядағы бос жұмыс орындарын өз бетімен таңдауға және жұмыс берушімен тікелей байланысуға мүмкіндік беретін WiseBridge атты онлайн-платформаны іске қосу жоспарланып отыр. Бұл платформа 2025 жылдың маусым айында жұмысын бастайды.

Жапонияға сапармен барған кезде өзбек шенеуніктері ол елдің өкілдерімен виза тәртібін жеңілдету және Жапонияға кіруге рұқсат алу мерзімін қысқарту мәселелерін де талқылаған.

Өзбекстан экономикасы шетелге жұмыс іздеп кеткен еңбек мигранттарының ақша аударымына айтарлықтай тәуелді. Ұзақ уақыттан бері өзбекстандық еңбек мигранттары жұмыс істеуге баратын негізгі ел Ресей болатын және әлі де көп өзгеріп кете қойған жоқ.

Кремль Украинаға қарсы соғыс бастаған соң, кейінгі жылдары Ресейде Қырғызстан, Тәжікстан мен Өзбекстаннан шыққан мигранттардың жағдайы қиындай түсті. Майданға Орталық Азия елдерінен шыққан мигранттарды тарту оқиғалары жиілеген. Бұған қоса, 2024 жылы "Крокус Сити Холлда" жасалған терактіден кейін, Ресей билігі бұл қылмысқа Тәжікстан азаматтарын кінәлаған соң, елде мигранттарға қарсы рейд пен тексеру күрт көбейген еді.

Еуропа елдері Орталық Азиядан барған мигранттарды аз мөлшерде қабылдайды – оларды әдетте ауыл шаруашылығындағы маусымдық жұмыстарға тартады.

Қазақстанның құзырлы органдары Kaspi.kz финтех-холдингі директорлар кеңесінің төрағасы, миллиардер Вячеслав Кимге Jusan Bank қаржы ұйымын сатып алуға рұқсат берді. 2025 жылғы 3 маусымда Қазақстанның Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің баспасөз қызметі осылай деп хабарлады.

"Қолданыстағы заңға сәйкес, жеке немесе заңды тұлғаның ірі қатысушы немесе банк холдингі мәртебесін иеленуіне тек уәкілетті органның алдын ала жазбаша келісімі болғанда ғана рұқсат етіледі", – деген агенттік.

2025 жылдың мамыр айындағы жағдай бойынша, Jusan Bank-тің активтері 3,195 триллион теңге (1 АҚШ доллары = 511,39 теңге), ал меншікті капиталы 900 миллиард теңге деп бағаланған. Бұл банк актив көлемі бойынша Қазақстандағы банктер арасында алтыншы орында тұр.

Kaspi финтех-холдингінің тең меншік иесі Вячеслав Ким осы аттас банкті де қамтитын Kaspi.kz тобы атынан Jusan Bank-ті сатып алғысы келетіні туралы өтінішті биыл ақпан айында берген.

Бұған дейін Jusan Bank бірқатар құқықтық дауға қалған. Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаев негізін қалаған Назарбаев қорымен байланысты Jusan тобы (құрамында аталған банк және басқа да активтер болған) шетелдің құқықтық алаңына шығарылған. Қазақстан үкіметі бұл активтерді отандық заң аясына қайтаруды талап еткен. Бұл дау-дамай 2023 жылы "мәміле келумен" аяқталған, алайда оның егжей-тегжейі ашық дереккөздерде жарияланған жоқ. Британдық Jusan Technologies Ltd компаниясы (оған Jusan Bank-тің акционері First Heartland Securities компаниясы тиесілі болған), сондай-ақ оның негізгі акционері – АҚШ-тың Невада штатында тіркелген Jysan Holding – Қазақстан үкіметіне қарсы түсірген талап-арызын 2023 жылы тамызда қайтарып алды. Сөйтіп, банк толықтай Ғалымжан Есеновтің иелігіне өткен. Есенов – Қазақстанның бұрынғы жоғары лауазымды шенеунігі әрі экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың туысы Ахметжан Есімовтің бұрынғы күйеу баласы. Қазір Есенов – банкті сатушы, Ким – сатып алушы ретінде әрекет етпек.

Ким бұған дейін Jusan Bank-ті сатып алу жөніндегі мәміленің Kaspi тобына "қатысы жоқ" деп мәлімдеген.

Биыл Forbes журналы 55 жастағы Вячеслав Кимнің байлығын 7,1 миллиард долларға тең деп бағалаған. Кейінгі бір жылда оның капиталы 1,3 миллиард долларға өсіп, ол әлемдік миллиардерлер тізімінде 464-орынға көтерілді – бұл былтырғымен салыстырғанда 47 саты жоғары.

3 маусымға қараған түні Ресей әскері Украинаға дрон шабуылын жасады. Чернигов пен Одесса қалаларында тұрғын үйлер бүлініп, жараланғандар бар деп хабарлады жергілікті билік өкілдері. Ал Харковь облысындағы Балаклее қаласында бір адам қаза тапқан.

"Алдын ала мәліметтер бойынша, үш адам – бір әйел мен екі ер адам қатты жараланған. Олар қалалық емдеу мекемелеріне жеткізілді", – деді Чернигов облыстық әскери әкімшілігі басшысы Вячеслав Чаус.

Оның айтуынша, шабуыл салдарынан көпқабатты үйлер, мектептер, бірнеше дүкен, аялдамалар мен жекеменшік сектордағы үйлер бүлінген. Бұдан бөлек, бір өндірістік кәсіпорынға да дрон түскен.

"Оқиға болған жерде шабуыл зардаптарын жою жөніндегі штаб құрылып, барлық тиісті қызметтер жұмыс істеп жатыр", – деп жазды ол әлеуметтік желідегі парағына.

Чернигов қаласы әскери әкімшілігінің басшысы Дмитрий Брижинскийдің мәліметінше, Ресейдің дрон шабуылынан екі әйел және екі ер адам зардап шеккен. Ер адамдардың жағдайы аса ауыр, қазіргі уақытта олар ауруханада ем қабылдап жатыр деді ол.

Брижинский Черниговте көпқабатты ғимарат, жекеменшік үйлер, оқу орны және өндірістік кәсіпорын бүлінгенін растады. Бұған қоса, жекеменшік бір үй толық жанып кеткен.

Украиналық басылымдар Одесса қаласына да дронмен шабуыл жасалғанын хабарлады. Одесса облыстық Төтенше жағдайлар қызметінің дерегінше, шабуылдардан төрт адам зардап шеккен. Бірнеше жерде өрт шығып, құтқарушылар оны сөндірген. Ең ірі өрт – азық-түлік сақталған қоймада болған. Жекеменшік секторда екі автокөлік жанып кеткен, гараждар мен тұрғын үйлер бүлінген.

"Тұрғын үйлер мен азаматтық инфрақұрылым нысандары бүлінді, автокөліктер өртенді. Қазіргі уақытта зардап шеккендер жайлы бұдан басқа ақпарат түскен жоқ", – деді Одесса қаласының мэрі Геннадий Труханов.

Ал Харковь облысындағы Балаклея қаласында ресейлік дрондар шабуылы салдарынан бір адам қаза тауып, тағы біреуі жараланған. Қала әкімшілігінің басшысы Виталий Карабановтың айтуынша, дрондар азаматтық кәсіпорын мен ашық жерге түскен. Қаза тапқан және жараланған адамдар – сол кәсіпорында жұмыс істеген.

АҚШ-тың республикашыл сенаторы, Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдату жөніндегі заң жобасы авторларының бірі Линдси Грэм дүйсенбі, 2 маусым күні Берлинде Еурокомиссия төрайымы Урсула фон дер Ляйенмен кездесті. Еурокомиссия баспасөз қызметінің хабарлауынша, кездесуде АҚШ пен Еуроодақтың санкциялық саясатын үйлестіру мәселесі қаралған.

Еурокомиссия жетекшісі Кремль тек күш танытып сөйлескенді түсінеді, сондықтан Ресейді Украинаға қарсы бастаған соғысын тоқтатуға және бітімге келуге көндіру үшін, оған қысымды күшейту қажет деген. Хабарламада айтылғандай, қазіргі таңда Еуроодақ Ресейдің энергия өнімдерін сатудан түсетін кірістеріне, "Солтүстік ағын" инфрақұрылымына және Ресейдің банк секторы қызметіне бағытталған 18-санкция пакетін дайындап жатыр. Бұдан бөлек, Фон дер Ляйен сенатор Грэммен Украинадан Ресейге заңсыз әкетілген украин балаларының мәселесін де талқылаған.

Мұның алдында, жексенбі, 1 маусым күні сенатор Линдси Грэм Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдату жөніндегі заң жобасының тағы бір авторы, демократ сенатор Ричард Блюментальмен бірге Парижде Франция президенті Эммануэль Макронмен кездескен еді. Оған дейін екі сенатор Киевте Украина президенті Владимир Зеленскиймен де кездесіп қайтқан.

АҚШ-тың бұл екі сенаторы өздері әзірлеп ұсынған заң жобасын осыған дейін қабылданған ұқсас құжаттардың ішіндегі ең қатаң "жойқыны" деп сипаттайды. Мәселен, бұл заң жобасында Ресейден мұнай, газ және уран сатып алатын елдерге 500 пайызға тең баж салығын енгізу көзделген. Ондай мемлекеттер қатарында Қытай мен Үндістан бар.

АҚШ президенті Дональд Трамп әзірге бұл заң жобасына қолдау білдірген жоқ. Алайда екі партиядан 80-нен астам сенатор жобаны қолдап сөйлеген. Трамп Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдатуға әлі асықпайтынын, себебі Мәскеу бейбіт келісімге келуі мүмкін деген үміті барын айтты. Оның сөзінше, Ресей президенті Владимир Путиннің айқын ниеті алдағы екі апта ішінде белгілі болмақ. Ал АҚШ сенаторлары болса, Путин Трампты алдаусыратып, жаңа шабуыл операцияларына кірісу және Украина аумағынан тағы да жер басып алу үшін уақыт ұтқысы келеді деп есептейді.

АҚШ сенаты аталған заң жобасын талқылауды осы аптада бастауы мүмкін. Алайда оны республикашылдар бақылауындағы Өкілдер палатасы қолдай ма, жоқ па – әзірге белгісіз.

АҚШ тарифтер туралы келісімге келуге ынталы елдерден өз ұсыныстарын сәрсенбіге дейін жіберуді талап еткен. Мұндай ақпаратты Reuters агенттігі хабарлады.

Агенттік деректеріне сүйенсек, АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі келіссөздерді 8 шілдеге дейін аяқтауды көздеп отыр, себебі дәл сол күні бұған дейін Ақ үй жаңа тарифтерді енгізуді кейінге қалдырған 90 күндік мерзім аяқталмақ. Қазіргі уақытқа дейін АҚШ тек Ұлыбританиямен негіздемелік келісімге қол жеткізген.

Қытайдың сауда министрлігі АҚШ-ты сауда келісімі жөніндегі бітімді елеулі түрде бұзды деп айыптап, өз мүддесін қорғау үшін батыл шаралар қабылдайтынын ескертті.

Министрлік АҚШ тарапы кейінгі апталарда бұған дейін Женевада өткен келіссөзде екі ел қол жеткізген өзара келісімді бұзатын және Пекиннің заңды мүдделеріне нұқсан келтіретін бірқатар дискриминациялық шаралар қабылдаған деп мәлімдеді.

Қытайдың сауда министрлігі АҚШ тарапынан Huawei компаниясының чиптерін пайдалануға жол бермеу туралы үшінші елдерге жасалған ескертулерді, қытай компанияларына чип жобалау бағдарламаларын сатуды доғару шараларын және қытай студенттеріне америкалық виза беруден бас тарту қаупін атап өткен.

Ресейдің Украинамен қарулы қақтығысты реттеу жөніндегі меморандумы Киевке алдымен сайлау өткізіп, содан кейін бейбіт келісімшартқа қол қоюды ұсынады. ТАСС агенттігі меморандум мазмұнын жариялады.

Меморандумның үшінші бөлімінде Киев жасауға тиіс қадамдар мен олардың орындалу мерзімдері ретімен көрсетілген: сайлау өткізу, Украина аумағында билік органдарын қалыптастыру, тек содан кейін ғана келісімшартқа қол қою, т.б.

Мәскеу ұсынған құжатта Қырым, Донбасс және Ресей армиясы басып алған Украинаның өзге де өңірлері (мәтінде олар Новороссия, яғни "Жаңа Ресей" деп аталған) Ресей құрамында халықаралық деңгейде мойындалуы тиіс деп жазылған. Ресей атысты тоқтатқаннан кейін 30 күн ішінде Украина осы аталған аумақтардан әскерін әкетсін деген талап айтқан.

Меморандумда бейбіт келісімшарт мәтіні бойынша жұмыс басталғаннан кейін, мәйіт жинау үшін екі-үш күндік бітім жарияланады деп жазылған. Бұдан соң Ресей біржақты түрде Украина қарулы күштерінің қаза тапқан 6 мыңдай жауынгерін украин жағына тапсырады делінген.

Бұған қоса Ресей Украинаның әскери одақтар мен коалицияларға қосылуын қаламайтынын айтып, Киев мобилизацияны тоқтатып, демобилизацияны бастасын, "саяси тұтқындар" мен бейбіт тұрғындарға өзара рақымшылық жарияласын, сондай-ақ Украинаға шетелдік әскери көмек тоқтатылсын деген талабын жеткізген.

Украина Стамбұлдағы келіссөздер кезінде ресейлік делегацияға тапсырған меморандумында атысты халықаралық бақылаушылардың қадағалауымен 30 күнге толық тоқтатуды және "бәріне бәрін" принципі бойынша тұтқын алмасуды, территория жөніндегі даулы мәселелерді тек атыс толық тоқтатылғаннан кейін ғана талқылауды ұсынған.

Бұдан бөлек, Украина Ресейден басып алынған жерлерден әкетілген 500-ден астам баланы қайтаруды талап еткен. Олардың арасында Херсон облысынан Қырым аумағына әкетілген балалар да бар.

Украина президенті Владимир Зеленский Стамбұлдағы келіссөздер кезінде Ресей тарапы айтқан қаза тапқандардың мәйітін жинау үшін атысты екі-үш күнге уақытша тоқтату жайлы ұсынысын сынға алып, ресейлік делегация мүшелерін "ақымақтар" деп атады.

"Бітім – қаза тағы да болмас үшін қажет нәрсе", – деді Зеленский.

Оның сөзінше, "Владимир Мединскийдің бұл мәселеде деңгейі төмен, техникалық жағын түсінбейді, ал командирлер майдан даласында қаза тапқандарды онсыз да айырбастап алып жатыр".

Зеленский Мәскеу АҚШ-тың Ресейге қарсы санкциялар енгізуін соза түсу үшін дипломатиялық әрекет жасағандай кейіп танытып отыр деп айтты.

Украина президенті Ресей ұсынған талаптарды "ультиматум" деп атады, бірақ құжатты әлі жеке оқып таныспағанын айтты.

Зеленский Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның Ресей, АҚШ және Украина басшыларын қатыстырып кездесу өткізу идеясын қолдайтынын мәлімдеді.

"Бірақ мұндай кездесу атысты тоқтатады деп ойламаймын", – деді Зеленский.

АҚШ президенті Дональд Трамп Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның Ресей және Украина басшыларымен бейбіт келіссөз өткізу ұсынысын қабыл алуға дайын, алайда келіссөзге Ресей президенті Владимир Путин мен Украина президенті Владимир Зеленскийдің қатысуы маңызды. Ақ үй осылай деп хабарлады.

"Президент мұндайға ашық екенін айтты, ол тек келіссөзге екі елдің басшылары да бірге қатысқанын қалайды", – деді Ақ үй өкілі Кэролайн Ливитт журналистерге.

Бұған дейін, дүйсенбі күні Стамбұлда Ресей мен Украина делегациялары арасында келіссөз өткеннен кейін Ердоған Путин, Трамп және Зеленскийдің қатысуымен Стамбұлда немесе Анкарада кездесу өткізгісі келетінін айтқан.

Ол Стамбұлда Ресей мен Украина арасында өткен келіссөзді "тамаша болды" деп сипаттап, Түркия алдағы уақытта саммит ұйымдастыру туралы бастама көтереді деп хабарлаған.

Оның алдында Зеленский де ондай кездесу өткізуді қолдайтынын, бірақ ол кездесу өткеннен кейін атыс бірден тоқтайды деп үміттенбейтінін мәлімдеген.

30 мамыр күні Стамбұлда үстіне жай киім киген белгісіз біреулер Түрікменстаннан шыққан белсенді Үмида Бекжанованы ұстап, депортация орталығына алып кеткен. Мұны 31 мамыр күні Швецияда тұратын түрікмен оппозиционері Халмурад Союнов Үмиданың адвокаттарына айтқанына сүйеніп, өзінің YouTube-арнасында хабарлады .

Союновтың айтуынша, Түрікменстанның арнаулы қызметі мен Түркиядағы елшілігінің өкілдері Үмида Бекжанованың Стамбұлдағы тұрғылықты мекенжайын ұзақ уақыт бойы анықтай алмаған. Оны табу үшін түрлі айла-шарғы қолданған. Атап айтқанда, қаңтар айында Үмидаға банктен визасының мерзімі аяқталғанына байланысты банк картасы жабылғаны жайлы хабарлама түскен.

"Бұл хабарлама Үмидаға жай түскендей әсер етті, өйткені ол қыркүйекте алған визаның мерзімі мұншалықты тез аяқталуы мүмкін емес еді. Ол бұл жөнінде бірден адвокатына хабар берді", – деді Союнов.

Алайда, Үмида Бекжанованы аңдығандар 30 мамырда оны қолға түсірген. Халмурад Союновтың айтуынша, Үмиданы Түркияға жұмыс істеуге барған келіні арқылы алдап шақырып алып ұстаған.

"Өздерін полицияданбыз деп таныстырған, жай киім киген адамдар әуелі оның келіні қайда тұрып жатқанын анықтап, кейін Үмидаға хабарласып, сол жерге баруға көндірген"ғ – деді Халмурад Союнов. Оның мәліметінше, Үмиданы сол жерде ұстап, шағын автобусқа салып, белгісіз жаққа алып кеткен.

1 маусым күні күндіз белгілі болғандай , Үмиданы Түркіменстанға экстрадициялау үшін Стамбұл әуежайына жеткізген деп хабарлады turkmen.news сайты. Оның серіктестері Үмиданың қолында ешқандай құжаты жоғын айтты.

2 маусым күні Азаттық Азия тілшісіне берген сұхбатында turkmen.news сайтының негізін қалаушы Руслан Мятиев, Бекжанованың адвокатының айтқанына сүйеніп, түрікмен белсендісі қазіргі уақытта депортация орталығында отыр деп мәлімдеді.

"Оны Арнавуткөй ауданындағы [Стамбұлдың еуропалық бөлігіндегі аудан – ред.] депортация орталығынан алып шығып, "әуежайға апарамыз" деген желеумен Інджегіздегі депортация орталығына жеткізген", – деп айтқан Үмида Бекжанованың адвокаты Руслан Мятиевке.

Үмида Бекжанова бірнеше жылдан бері Түркияда заңды негізде тұрып, жұмыс істеген. Ол Түркияда тұрып жатқан өзге де түрікмен белсенділері сияқты, Түрікменстанның авторитар билігін ашық сынайтын белсенді ретінде танылған.

Түрікмен құқық қорғаушыларының айтуынша, ресми Ашғабат Түркияда белсенділік танытқан Үмида Бекжанованың оппозициялық қызметін тоқтатуға бірнеше рет әрекеттенген: оның елде қалған туыс-жақындарына қысым көрсеткен. Мысалы, кенже ұлының үстінен жалған айыппен қылмыстық іс қозғап , оны тергеу барысында электр тоғымен азаптағаны жөнінде Үмиданың өзі айтқан. Қазір ол ұлы бас еркіндігінен айырылып, қамауда жазасын өтеп жатыр. Үмида Түркияда тұрған жылдары белгісіз біреулер оған бірнеше рет қоқан-лоқы жасап, қорқытпақ болғанын мәлімдеген.

Биыл сәуір айының аяғында Түркияда тағы екі танымал түрікмен белсенді – Әлішер Сахатов пен Абдулла Орусов ұсталған. Қазір екеуі де депортация орталығында қамауда отыр. Олардың туыстары мен құқық қорғаушылар Анкара билігін түркімен белсенділерін Түрікменстанға бермеуге үндеп, олар Отанында азаптауға ұшырап, өліп те кетуі мүмкін екенін айтқан.

Кейінгі жылдары Түркияда тұрып жатқан түрікмен белсенділеріне жергілікті құқық қорғау органдары тарапынан, көбіне Ашғабаттың сұрауы бойынша, қысым күшейгені байқалады. Бұған дейін де Түркияда бірқатар оппозициялық блогер ұсталып, еліне депортацияланған еді. Олардың қатарында Фархад Мейманқұлиев, Ровшан Клычев, Сердар Дурдылыев және Мердан Мұхаммедов бар. Кейбірінің тағдыры әлі күнге дейін белгісіз. Түркіменстанда Мейманқұлиевті 22 жылға соттап, түрмеге отырғызған.