Қырғызстанның Ош аймағындағы этникалық өзбек қауымдастығының белсенділері сондағы өзбек мектептеріндегі оқытуды біртіндеп қырғыз тіліне көшіру туралы ұсыныс айтты.

Ош қалалық кеңесінің депутаты, этникалық өзбек Аманулло Иминов өзбек мектептерінде қырғыз тілінде оқыту бағдарламасын енгізуді және жоғары оқу орындарында мемлекеттік тілдің үлесін ұлғайтуды қолдайды. Ол бұл ұсыныс қалалық кеңестік келесі сессиясында қаралатынын хабарлады.

Өзбек драматургі әрі журналисі Еркін Байназаровтың пікірінше, мұндай бастаманың пайда болғанына біраз уақыт өткен. Байназаров пен оның пікірін жақтайтын 50 шақты белсенді қазір тұрғындармен кездесіп, өзбек тілінде тек «ана тілі» және «әдебиет» пәнін қалдыруды, ал қалған сабақтарды қырғыз тілінде оқытуды енгізу жөнінде ұсыныс айтып жүр.

Тәуелсіз сарапшы Әбдімомун Мамараимов оқыту ісін өзбек тілінен қырғыз тіліне көшіру этникалық ахуалды ушықтырып жіберуі мүмкін деген пікір айтады. Оның сөзінше, кейбір ата-аналар мұны кемсіту деп қабылдауы мүмкін.

Ата-аналардың бастамасымен, Қашғар ауылындағы мектепте 2009 жылдан бастап барлық пәндерді біртіндеп қырғыз тілінде оқытуға көшіру қолға алынған. Мұның бір себебі – өзбек тіліндегі оқулықтардың тапшылығы деп хабарлады мектеп директоры Қадыржан Юнусов.

«Ар-Намыс» партиясының мүшесі Әнуар Артықов бұндай бастама 2010 жылы маусымда болған қырғыздар мен өзбектер арасындағы қақтығыстан соң қоғамдағы бірлесуге ықпал етуі мүмкін деп топшылайды.

Қырғызстанның оңтүстігінде былтырғы қақтығыстар салдарынан жүздеген адам қаза болып, мыңдаған тұрғын баспанасыз қалды.

Қазақстан бас прокуратурасы мәжілістің бұрынғы спикері Нұрлан Нығматулиннің жақын туыстарына қатысты қылмыстық істердің барысы туралы хабарлады.

“Нұрлан [Нығматулиннің] ұлы мен Ерлан Зайруллаұлына қатысты арыз түскен, қазіргі кезде қаралып жатыр. Қандай да бір нәрсе айту әзірге ерте. Арғын Нығматулинге қатысты – иә, істі бас прокуратура бюджет қаржысын жымқыру фактісі бойынша қарап жатыр. Осыған дейін Қарағанды облысының хоккей клубына бөлінген қаражат деп айттым. Оған халықаралық іздеу жарияланған. Оның жүрген жерін анықтағаннан кейін оны экстрадициялау мәселесі қаралады” деді бас прокурордың орынбасары Ғалымжан Қойгелдиев 10 сәуірде журналистерге.

Жуырда ақпарат құралдары мәжілістің экс-спикері Нұрлан Нығматулиннің ұлы Нұржан Нұрлановқа қарсы қылмыстық іс қозғалуы мүмкін екенін жазған еді. Оның алдында кәсіпкер Қанат Амиркин Нұржан Нұрлановты өзінен "Алатаудорстрой" компаниясын тартып алып, ақша бопсалады деп айыптаған. Кәсіпкердің өзі 1 сәуірде ҚазТАГ агентігіне тергеу жүріп жатқанын растаған.

Мәжілістің экс-спикерінің ұлы Нұржан Нұрланов Қаңтар оқиғасына дейін 2019 жылдың ақпан айынан бері "ҚазМұнайГаз-Аэро" компаниясының бас директоры болған. Ол бұл қызметтен 2022 жылы мамырда кетті. 2014 жылдың ортасында нарықта пайда болған "Қазмұнайгаз-Аэро" үкімет қаулысымен қарулы күштер мен ҰҚК шекара қызметіне, ұлттық гвардияға, төтенше жағдай министрлігіне бензин, дизель, мазут, авиация отынын тасымалдайтын бірыңғай оператор ретінде бекітілген еді.

"ҚазМұнайГаз-Аэроға" дейін Нұрланов 2018 жылдың қаңтарынан бері "Бәйтерек" ұлттық холдингі басқармасының мүшесі болды. Ол бұдан да басқа лауазымды орындарда отырған.

Нұржан Нұрлановтың өзі бұған дейін өзіне қатысты шыққан ақпараттарға қатысты ешқандай мәлімдеме жасаған жоқ. Оның қазір қайда екені белгісіз. Жуырда оппозициялық "Бәсе" арнасы оның Қазақстан азаматтығынан бас тартып, Дубайда тұрып жатқанын жазған.

Наурыздың басында мәжілістің бұрынғы спикері Нұрлан Нығматулиннің ағасы Арғын Нығматулинге халықаралық іздеу жарияланғанын Қазақстан бас прокуратурасы растаған.

69 жастағы Арғын Нығматулин 10 жылдай Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстарындағы "Жылжымайтын мүлік орталығын", ал 2006-2018 жылдар аралығында Қарағандыдағы "Сарыарқа" хоккей клубын басқарған. Былтыр клуб мемлекет балансына қайтарылған. Сол уақытта прокуратура оның жекеге өту заңдылығын тексеріп жатқанын хабарлаған. Арғын Нығматулин Қарағанды облыстық мәслихатының депутаты болған.

Арғын – ағайынды Нығматулиндердің үлкені. Бауыры Нұрлан Нығматулин 8 жыл Қазақстан парламентінің төменгі палатасы – мәжіліс төрағасы болды. Ол 2022 жылғы Қаңтар оқиғасынан кейін өкілетін тоқтатқан.

Қазіргі кезде 1077 қазақстандық өзге елдерде түрмелерде отыр, басым бөлігі - Ресейде. Бейсенбі күні сенаттың пленарлық отырысында бас прокурордың орынбасары Ғалымжан Қойгелдиев осылай деп мәлімдеді. Оның сөзінше, 77 адам жазаны өз елінде өтеу туралы өтініш берген.

"Өкінішке қарай қазір 1077 қазақстандық өз жазаларын шетелде өтеп жатыр. (Жазаны өз елінде өтеу туралы) осы келісімшартта көзделгендей, жазасын өтеп жатқан біздің азаматтардың өзінің келісімі қажет. Қазіргі кезде бізде 77 осындай өтініш-хат бар. Біз сол өтініштерді қарастырып жатырмыз" деді депутаттардың сұрақтарына жауап берген бас прокурордың орынбасары.

Қаңтар айында Қойгелдиев өз кезегінде Қазақстанда 900 шетел азаматы жазасын өтеп жатқанын айтқан еді.

Ақпаратқа қарағанда, сенат қабылдаған "Қазақстан Республикасы мен Кипр Республикасы арасындағы тұтқындарды беру туралы келісімді ратификациялау туралы» заң тұтқынды тапсыру мәселелерін және одан бас тарту негіздерін реттейді. Заң бойынша, тұтқынды өз еліндегі түрмеге ауыстыру үшін оның келісімі керек және онда сол елдің азаматтығы болуы керек. Егер бөтен елге келтірген шығыны болса, ол өтелуі керек. Егер шешімді шығарушы тарап тұтқынды тапсыру оның егемендiгiне, қауiпсiздiгiне немесе қоғамдық тәртiпке нұқсан келтiруi мүмкiн деп есептесе немесе сотталған адам үкiм бойынша келтiрiлген залалды өтемеген болса, не үкiм шығарушы елде сотталған адамға қатысты тергеу аяқталмаған болса, тұтқын берілмеуі мүмкін.

Бұған дейін Азаттық Ирак астанасы Бағдаттағы "Русафа" түрмесінде 2017 жылдан бері қамауда отырған қазақстандық алты әйел туралы жазған еді. Әйелдердің сөзінше, не тергеу болмаған, не үшін сотталғандарын да білмейді. Білместікпен адасқанын айтып, өткен ісіне өкінген жас әйелдер Қазақстан билігінен көмек күтетінін айтқан. Азаттық "Алты әйелдің тағдырына Қазақстан араласа ала ма, оларды елге әкелу мүмкін бе?" деп Қазақстан сыртқы істер министрлігі мен Ұлттық қауіпсіздік комитетіне сауал жолдаған еді. ҰҚК сыртқы істер министрлігіне сілтесе, министрлік "Иракта сотталған Қазақстан азаматтарының жағдайы тұрақты бақылауда екенін" мәлімдеген.

Президент Трамп Қытайдан басқа АҚШ-тың көптеген сауда әріптестеріне импорттық тарифтерді уақытша тоқтатты.

Бейсенбі күні АҚШ президенті Дональд Трамп АҚШ-тың көптеген сауда әріптестеріне енгізген импорттық баж салығын 90 күнге тоқтататынын хабарлады. Ал Қытайдан келетін тауарларға салынатын баж салығы керісінше 104-тен 125 пайызға дейін көтерілді.

Бірнеше күн бұрын президент Трамп пен оның экономика жөніндегі кеңесшілері импорттық баж салығы ұзақ уақытқа енгізілетінін және ол Дональд Трамптың экономикалық саясатының маңызды құралы екенін айтқан.

Тарифтердің уақытша тоқтатылатыны туралы хабардан кейін Нью-Йорк қор биржасында акциялардың бағасы шарықтады. S&P қор индексі бір күнде 9 пайызға артып, осылайша 2008 жылғы қаржы дағдарысынан бергі ең үздік көрсеткішті көрсетті. Dow Jones индексі күн соңында 7,8% артты.

Тариф енгізілетіні жайлы хабар тарағалы бері акциялары арзандап келе жатқан Уолл-стриттегі акциялардың құны өткен аптада - Ақ үй тарифтерді ресми бекіткеннен кейін құлдилаған еді. Бес күн ішінде негізгі биржа индекстері 10 пайызға арзандады. Кейбір жетекші қаржылық сарапшылар АҚШ-тың биылғы жылғы оң экономикалық көрсеткіштерін теріске айналдырып, рецессия ықтималдығы жөнінде ескерткен болатын.

Президент Трамптың экономика жөніндегі кеңесшілері бұл қадам АҚШ-тың көптеген сауда әріптестерімен баж салығын төмендету бойынша келіссөзде көмектесуі мүмкін деп санайды.

Ал Қытайдан келетін тауарларға жаңа импорттық баж салығы сол күйінде қалмақ. Президент Трамп Қытай төрағасы Си Цзиньпиннен қоңырау күтетінін және онымен келіссөз жүргізуге дайын екенін мәлімдеді.

Украинаның арнайы қызметінде Ресей әскері қатарында Қытайдың кемінде 155 азаматы соғысып жүргені жөнінде мәлімет бар. Украина президенті Владимир Зеленский осылай деп мәлімдеді.

Оның сөзінше, Ресей билігі әлеуметтік желі арқылы келісімге қол қоюға шақыратын жарнама роликтерін таратып жатыр.

"Оларды қалай тартып жатқаны белгілі. Сондай схемалардың бірі – әлеуметтік желілер, атап айтқанда TikTok және өзге де қытайлық әлеуметтік желілер. Ресейліктер сол жақта жарнама роликтерін таратып жатыр. Ресми Пекин мұны біледі" деді Зеленский.

"Луганск" жедел-тактикалық тобының қоғаммен байланыс бөліміне сүйенген "Украинская правда" басылымы бұған дейін Донецк облысында тұтқынға түскен Қытай азаматтарының бірінің берген жауабы туралы жазған. Әскерилердің сөзінше, ол Ресей азаматтығын алу үшін соғысқа барғанын айтқан, ал дайындықтан Украинаның оккупацияланған Луганск облысында өткен. Ер адам Ресей әскеріне қосылу үшін Қытайдағы делдалға 300 мың рубль төлеген.

• 8 сәуірде Зеленский Донецк облысында Ресей жағында соғысып жүрген екі Қытай азаматы тұтқынға түскенін хабарлаған. Ол сыртқы істер министрі Андрей Сибигаға Пекинге дереу хабарласып, Қытайдың реакциясын білуді тапсырған. Украина сыртқы істер министрлігі Қытай істері жөніндегі сенімді уәкілді шақырып, түсініктеме сұраған.
• Бір күн бұрын Қытай сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Қытай өз азаматтары Украинаға соғысқа жібермегенін мәлімдеді.

9 сәуірде мәжіліс жаңа салық кодексі жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. 76 депутат құжатты қолдады, жеті депутат қарсы болды. Тоғыз адам қалыс қалды, бір депутат дауыс берген жоқ.

Жаңа кодексте қосымша құн салығы көлемін 16%-ға дейін арттыру, оның межесін 40 млн теңге көлемінде бекіту қарастырылған. Депутаттар бұл өзгерістерді мақұлдады.

“Біріншіден, қосымша құн салығы 16 процент болады. Екіншіден, қосымша құн салығының шегі 40 млн теңге мөлшерінде белгіленеді. 40 млн теңге деген ортақ байлам болды. Үкімет пен депутаттардың конструктивті ұстанымының арқасында осындай ымыраға қол жеткіздік. Бірақ мұндай шек болғанда 160 мың салық төлеушіден айырылатынымызды айтқым келеді. Сондай шамамен 400 млрд теңгедей қосымша бюджет түсімінен қағыламыз. Біздің бизнесмендер үкімет те, парламент те осындай ымыраға баруға дайын екенін түсінсін деп айтып тұрмын" деді ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин.

Ресми ақпаратқа қарағанда, жаңа жобада 1,3 трлн теңгеден асатын 128 салық жеңілдігін алып тастау ұсынылып отыр. Салық саны мен өзге де міндетті төлемдерді қысқарту қарастырылған. Медицина саласында қосымша құн салығы тек ақылы қызметтерге салыну ұсынылып отыр. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік, кітап басып шығару, археология – қосымша құн салығын төлеуден босатылуы мүмкін. Жоба қабылданса, әлеуметтік саладағы корпоративтік табыс салығы – 2026 жылдан бастап 5%, ал 2027 жылдан бастап 10% болмақ. Корпоративтік табыс салығы банк секторы және ойын бизнесі үшін 25% болуы мүмкін.

Бұған қоса, "байлық салығы да" салынбақ. Жылжымайтын мүлік құны 450 млн теңгеден асқан мүлікке салық көлемін арттыру ұсынылып отыр.

"Құны 75 миллион теңгеден асатын автокөліктерге, сондай-ақ қымбат теңіз кемелері мен әуе кемелеріне акциз енгізу жоспарланып отыр" деді Серік Жұманғарин.

Екінші оқылымда тағы да өзгерістер ұсынылуы мүмкін деп айтылады.

Қазіргі қолданыстағы заң бойынша, жылдық тауар айналымы 73 млн 840 мың теңгеден асатын кәсіпкерлер ғана қосылған құн салығын төлеуге міндетті. Бұған дейін үкімет салықтың бұл түрін жылдық тауар айналымы 15 млн теңгеден басталатын кәсіпкерлерге енгізуді ұсынған.

Жұрт әлеуметтік желіде үкіметтің бастамасын сынға алған. Сарапшылар салық ауыртпалығы қатардағы тұтынушыға түседі деді.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 7 ақпанда елдегі бизнес өкілдерімен кездесуде үкімет ұсынған ҚҚС мөлшері тым жоғары деп, бұл мәселені зерттеуді әрі биыл нақты шешім қабылдауды тапсырған.

Қосымша құн салығы – Қазақстанда сатылатын тауарлар (отандық және шетелден әкелінген) мен көрсетілетін қызмет бағасына қосылған жанама салық түрі, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көздерінің бірі.

Қытай өз азаматтарын Украинадағы соғысқа жібермегенін мәлімдеді. Қытай сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Линь Цзяньнің сөзінен үзіндіні ресейлік ТАСС агенттігі жариялады.

“Қытай үкіметі әрдайым өз азаматтарынан [Украинадағы] қарулы қақтығыс аймақтарына бармауды, кез келген түрде араласпауды, кез келген тараптың әскери операцияларына қатыспауды талап етіп келеді” деді ол.

Бұған дейін Украина президенті Владимир Зеленский Украинаның қарулы күштері “Ресей жағында соғысқан Қытайдың екі азаматын тұтқынға түсіргенін” мәлімдеген. Оның сөзінше, Ресей жағында соғысып жүрген Қытай азаматтары бұдан да көбірек болуы мүмкін.

Осыған дейін Украина Солтүстік Корея солдаттарын тұтқынға түсірген еді.

Тұтқынға түскен ҚХР азаматтарын Украинаның Қауіпсіздік қызметі тергейді.

Ресейдің Орынбор облысындағы Қазақстанмен шекарадағы "Сагарчин" өткізу-бақылау бекетінде 500-ден астам Тәжікстан азаматының Ресейге өте алмай тұрғанына аптадан асқан. Азаттықтың Тәжік қызметінің (Озоди радиосы) дерегінше, Ресей шекарашылары еш себебін түсіндірместен оларды кіргізбей қойған. Адамдар көлікте қонуға мәжбүр, арасында әйелдер мен балалар да бар, ал билік болса оларға жәрдем танытуға асығар емес деп хабарлады Озоди радиосы.

Айтуларынша, Ресейде тұрып жатқан бұл адамдардың көбі сол елде болу мерзімін ұзарту үшін Қазақстан аумағына уақытша өтіпті. Бұл – Тәжікстаннан Ресейге жұмыс істеуге барған мыңдаған еңбек мигрантының әр 90 күн сайын жасайтын әрекеті. Ресей заңы оларға 90 күннен аспайтын мерзімге ғана визасыз жүріп-тұруына рұқсат етеді. Алайда бұл жолы олар Қазақстанға шығып кетіп, кейін Ресейге қайта оралмақ болған кезде Ресейдің шекара қызметі кіргізбей қойған, себебін түсіндірмеген.

"Кейбір жігіттер мұндай бір аптадан бері тұр. 200 көлік өте алмай тұр. Өзбекстандықтар өтті, қырғызстандықтар да өтті, себебі олардың елшіліктерінің өкілдері көмекке келді. Ал бізден ешкім жоқ", – деді 8 сәуірде Озоди тілшісі сөйлескен, аты-жөнін атамауды өтінген тәжік мигрант.

Қырғызстан тарапының өкілдері өз азаматтарына әлгіндей шектеуді Ресей жағы минералды тыңайтқыштар контрабандасы әшкере болуына байланысты шекарадағы бақылауды уақытша күшейткен деп түсіндірген. Алайда тәжік мигранттар ондай ресми ақпарат алмағанын айтып, алда не болатынын, әлі қанша күтуге тура келетінін біле алмай әрі-сәрі күйде отыр.

Тәжікстанның дипломаттарымен байланыс орнату да мүмкін болмай отыр. Озоди тілшілері Тәжікстанның Қазақстандағы елшілігіне бірнеше мәрте телефон соққанымен ешкім жауап бермеді.

Шекарада бөгеліп тұрған адамдардың кейбірі Тәжікстаннан Ресейге жеке көлігімен жолға шыққан, ал енді біреулері Ресейде визасыз жүру мерзімін ұзарту үшін Қазақстанға уақытша шығып, содан кейін Ресейге кері оралмақшы болған кезде шекарадан өте алмай қалған.

Үкімет қосымша құн салығы бойынша межені бұрын ұсынылған 15 миллион теңгенің орнына 40 миллион теңге деп белгілеу туралы шешім қабылдады. Бұл жөнінде сәрсенбі күні ұлттық экономика министрі Сері Жұманғарин мәлімдеді.

15 млн теңгелік межеге кәсіпкерлер мен парламенттегі екі партия өкілдері қарсы шыққан.

“Бірінші, қосымша құн салығы 16 процент болады. Екінші, қосымша құн салығының шегі 40 млн теңге мөлшерінде белгіленеді. 40 млн теңге деген ортақ байлам болды. Үкімет пен депутаттардың конструктивті ұстанымының арқасында осындай ымыраға қол жеткіздік. Бірақ мұндай шек болғанда 160 мың салық төлеушіден айырылатынымызды айтқым келеді. Сондай шамамен 400 млрд теңгедей қосымша бюджет түсімінен қағыламыз. Біздің бизнесмендер үкімет те, парламент те осындай ымыраға баруға дайын екенін түсінсін деп айтып тұрмын" деді ол.

Қазіргі қолданыстағы заң бойынша, жылдық тауар айналымы 73 млн 840 мың теңгеден асатын кәсіпкерлер ғана қосылған құн салығын төлеуге міндетті. Бұған дейін үкімет салықтың бұл түрін жылдық тауар айналымы 15 млн теңгеден басталатын кәсіпкерлерге енгізуді ұсынған.

Жұрт әлеуметтік желіде үкіметтің бастамасын сынға алған. Сарапшылар салық ауыртпалығы қатардағы тұтынушыға түседі деді.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 7 ақпанда елдегі бизнес өкілдерімен кездесуде үкімет ұсынған ҚҚС мөлшері тым жоғары деп, бұл мәселені зерттеуді әрі биыл нақты шешім қабылдауды тапсырған.

Қосымша құн салығы – Қазақстанда сатылатын тауарлар (отандық және шетелден әкелінген) мен көрсетілетін қызмет бағасына қосылған жанама салық түрі, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көздерінің бірі.

Ресей Украинаға соғыс бастағалы бері Қазақстанның Киевтегі елшілігі төрт қазақстандықтың сүйегін елге жеткізуге көмектескен. Қазақстанның сыртқы істер министрлігі "Власть" сайтына берген жазбаша жауабында осылай деп мәлімдеген. Марқұмдардың қалай қаза болғаны белгісіз. Министрліктің айтуынша, олар соғысқа қатыспаған.

"2022 жылдың ақпан айынан бастап Қазақстанның Украинадағы елшілігі соғысқа қатысы жоқ төрт қазақстандықтың сүйегін тасымалдау үшін қажет құжаттарды дайындауға көмектесті" деп жазған министрлік жауабында.

Басылым сонымен бірге Қазақстанның ішкі істер министрлігі "Украинадағы соғыста Ресей жағында соғысып жүр" делінген 661 қазақстандық туралы мәліметке қатысты жауап бермегенін жазды.

Жуырда Украина қорғаныс министрлігіне қарасты "Хочу жить" ("Өмір сүргім келеді") орталығы Украинада Ресей жағында соғысып жүрген қазақстандықтар делінген 600-ден астам адамның аты-жөнін жариялаған еді. Орталықтың мәліметінше, 2022 жылдан бері Украинадағы соғысқа 661 Қазақстан азаматы қатысқан, кемінде 78-і қаза тапқан. Аталған орталық мәліметті Ресей әскеріндегі аты-жөні аталмаған тұлғалардан алғанын айтқан.

Қазақстанның ішкі істер вице-министрі Игорь Лепеха өткен аптада журналистерге "әуелі бұл мәліметтің рас-өтірігін тексеру керек" деген болатын.

Қытайға қарсы тұру – президент Трамптың сыртқы саясатындағы басымдықтарының бірі.

АҚШ Украинадағы соғыста Қытай азаматтарының Ресей жағында соғысып жатқаны туралы ақпаратқа алаңдайды деп мәлімдеді АҚШ мемлекеттік департаментінің өкілі Тэмми Брюс.

"Қытай сарбаздарының тұтқынға алынғаны алаңдатады. Қытай – Украинаға қарсы соғыста Ресейді демеп отырған басты мемлекет. Қытай Ресейге соғысты жалғастыру үшін қажет қос мақсаттағы тауарлардың 80 пайызға жуығын жеткізеді" деді АҚШ мемлекеттік департаменттің баспасөз хатшысы Тэмми Брюс.

Ол қытайлық навигация құралдарын, жартылай өткізгіштер мен ұшақ бөлшектерін мысалға келтірді.

"Осы екі ядролық держава арасындағы ынтымақтастықтың жалғасуы халықаралық тұрақсыздықты тереңдете түседі" деді Тэмми Брюс.

Сарапшылардың айтуынша, Киев Қытай азаматтарының Украинадағы соғысқа қатысып жатқаны туралы мәліметті алғаш рет айтып отыр. Мәскеумен тығыз қарым-қатынас орнатқан ресми Пекин Ресейге көмектесіп отырғанын мойындамайды.

Украина әскері Ресей жағында соғысып жүрген Қытайдың екі азаматын тұтқынға түсіргенін мәлімдеді. Бұл жөніне Украина президенті Владимир Зеленский өз телеграм-арнасында жазды.

Оның айтуынша, Қытайдың екі азаматы Украина аумағы - Донецк облысында тұтқынға түскен. Олардың құжаттары, банк карталары бар, жеке мәліметтері белгілі деп жазды Зеленский. Соғысып жүрген қытайлық бұдан да көп болуы мүмкін деген ақпарат бар.

"Украина сыртқы істер министріне тез арада Пекинмен хабарласып, Қытай бұған қалай жауап беретінін сұрауды тапсырдым" деп жазды Зеленский.

Соғыс жағдайында бұл ақпаратты растауға не терістеуге мүмкіндік жоқ. Әзірге бұл бойынша Ресей мен Қытайдан реакция болған жоқ.

Осыған дейін Украина Солтүстік Корея солдаттарын тұтқынға түсірген еді.

Тұтқынға түскен ҚХР азаматтарын Украинаның Қауіпсіздік қызметі тергейді.

Қазақстанның ішкі істер министрлігі шетелде соғыс қимылдарына қатысқан ел азаматтары заң алдында жауапқа тартылатынын ескертті. ІІМ елдің Қылмыстық кодексінде "Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу" (172-бап) және "Жалдамалылық" (170-бап) деген екі бап барын еске салған. Бірінші бап бойынша тоғыз жылға дейінгі мерзімге бостандығынан айыру жазасы, екіншісі бойынша өмір бойына түрме жазасы қарастырылған.

"Ішкі істер министрлігі азаматтарға Қазақстан Республикасының заңдарын сақтауға және құқықтық салдары ауыр болуы мүмкін іс-әрекетке қатысудан аулақ болуға кеңес береді", — деп жазылған министрлік хабарламасында.

ІІМ бұл ескертуді украиналық блогер Владимир Золкиннің Украинадағы соғыс барысында тұтқындалған, өздерін "қазақпыз" деп атаған үш жас жігітпен сұхбатының видеосы желіде жарияланғаннан кейін жасады. Золкин сұхбаттасқан адамдардың екеуі өздерін Қазақстан азаматымыз деп, ал үшінші адам Ресейдің Қазақстанмен шектесетін облысының тумасымын, ұлтым қазақ деп таныстырған. Үш жігіттің де аты-жөні жарияланбады.

Желіде жарияланған видеода сөйлеген қазақстандықтардың бірі Ресей азаматтығы алу үшін әскери келісімшартқа қол қойғанын, бірақ оған Ресей төлқұжаты берілмегенін айтты. Ол Украинаның Луганск облысында тұтқынға түскен. Екінші қазақстандық жігіттің сөзінше, ол Донецк облысындағы Торецк қаласы үшін болған шайқас кезінде тұтқынға түсіпті.

Бұған дейін украиналық "Өмір сүргім келеді" ("Хочу жить") жобасы Украинада Ресей жағында соғысқан немесе шайқасып жатқан Қазақстан азаматтарының тізімін жариялаған еді. Тізімде 661 адамның аты-жөні аталған. Жоба деректері бойынша, 2024 жылдың аяғындағы мәлімет бойынша, ол тізімдегі 78 адам қаза тапқан деп есептеледі.

Қазақстан билігі 2022 жылы Ресейдің Украинаға жасаған басқыншылығын ашық түрде айыптаған жоқ, бірақ елдің заңдары бойынша, шетелдегі соғысқа қатысу заңсыз әрекетке жатады.

Қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдары Ресей қарулы күштері қатарына немесе атышулы "Вагнер" жалдамалы әскер тобына қосылып, Украинадағы соғысқа аттанған қазақстандықтар туралы біршама материал жариялаған.

Пекин АҚШ президенті Дональд Трамптың Қытайдан әкелінетін импорт тауарларға қосымша 50 пайыз баж салығын енгізу саясатына қарсы "соңына дейін күресуге" бел байлап отыр деп хабарлады Reuters агенттігі.

Содан бір күн бұрын Трамп өзінің Truth Social әлеуметтік желісінде Қытайдан әкелінетін импорт тауарларына салынатын 54 пайыздық баж салығы тағы 50 пайызға артуы мүмкін екенін мәлімдеген. АҚШ президенті мұндай шараны Пекин америкалық импортқа 34 пайыздық баж салығын енгізетін болса қабылдаймын деген. Кейін Трамп ондай ниеті барын Ақ үйдегі баспасөз мәслихатында растады.

Егер ол сөзі іске асатын болса, АҚШ-тың Қытайдан әкелінетін импорт тауарларға салатын баж салығы 104 пайызға жетпек: оның 20 пайызын Трамп наурыз айында, ал оған қосымша тағы 34 пайызын өткен аптада енгізген.

"АҚШ Қытайға қарсы баж салығын көтерем деп, қате үстіне қате жасап жатыр, бұл АҚШ-тың бопсашыл сиқын тағы да көрсетті. Егер АҚШ өз дегенінен қайтпайтын болса, Қытай соңына дейін күреседі", – деп мәлімдеді Қытайдың сауда министрлігі.

Бұған қоса Еуропа одағы АҚШ-тан әкелінетін бірқатар тауарға 25 пайыздық баж салығын енгізуді жоспарлап отыр, деп жазды Bloomberg. Басылымның хабарлауынша, Еурокомиссия құжаттарында баж салығы мөлшерін арттыру ұсынылған ондаған тауар түрі аталған. Бұған дейін Reuters агенттігі Еуроодақ АҚШ-тан алатын ет, дақылдар, шарап, ағаш, киім-кешек, сағыз, әжетхана қағазы және басқа да тауарларға көтеріңкі баж салығын енгізуді жоспарлап отыр деп хабарлаған еді.

Bloomberg мәліметі бойынша, кейбір тауарға 25 пайыздық баж салығы 15 сәуірден бастап енгізу көзделген, бірақ негізгі қарымта шаралар мамыр айының ортасында күшіне енбекші.

АҚШ президенті Дональд Трамп 2 сәуірде Американың сауда серіктестерінің басым көпшілігіне қарсы баж салықтары енгізілетінін жариялаған. Атап айтқанда, Еуроодақ елдерінен АҚШ-қа әкелінетін импорт тауарларға 20 пайыздық баж салығы енгізілді. Ұлыбританиядан алынатын тауарларға 10 пайыздық баж салығы енгізіледі деп айтылды, ал кейбір елдерден әкелінетін тауарларға 40 пайызға дейін баж салығы салынады.

Еуроодақ билігі АҚШ-пен баж салығына байланысты келіссөздер жүргізуге дайын екенін айтты. Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен Еуроодақ АҚШ-қа өнеркәсіп тауарларынан екіжақты баж салығын алып тастауды ұсынғанын, бірақ "ол ұсынысқа тиісті жауап алынбағанын" айтты.

Дональд Трамп өз әкімшілігі мақұлдаған "АҚШ тарихындағы ең ірі" әскери бюджет көлемі шамамен 1 триллион доллар болатынын айтқан. Бұл жөнінде Bloomberg агенттігі хабарлады. 2026 жылға арналған ресми әскери бюджет көлемі қанша болатыны әлі жарияланған жоқ, қазір АҚШ-тың қорғаныс бюджеті 850 миллиард долларға тең.

"Біз ақшаны қатты үнемдеп жатырмыз, бірақ армиямызды жасақтауымыз керек және күшті болуымыз керек, өйткені қазір айналамызда жаман күш көп", – деді Трамп.

Пентагон басшысы Пит Хегсет АҚШ қорғаныс министрлігі америкалық салық төлеушінің әр долларын "қару-жараққа және жауынгерлік дайындыққа" "ақылмен" жұмсауға ниетті екенін жазды. Ол Трамп "америкалық қарулы күштерді тез арада қалпына келтіреді" деп уәде етті.

Мұндай көлемдегі шығындарды Конгресс мақұлдай ма, жоқ па, ол жағы әзірше белгісіз. Қос палатада да Трампты қолдайтындар аздаған басымдыққа ие, сондықтан дауысқа салған кезде тіпті 1-2 дауыстың өзі маңызды.

2025 жылдың қаңтарында АҚШ-тың сол кездегі қорғаныс министрі Ллойд Остин үкіметке 2026 қаржы жылы қорғанысқа арналған шығын көлемін 926,5 миллиард доллар, 2027 қаржы жылы - 972,8 миллиард доллар, ал 2028 қаржы жылы - 1 триллион доллардан астам сомаға ұлғайту жөнінде кеңес берген. Бірақ ол сомаға АҚШ-тың Украина мен Израильге берген әскери көмек шығындары кірмейді.

Украинаның Қазақстандағы елшісі қызметіне Виктор Майко тағайындалды. Украина президенті Владимир Зеленский тиісті жарлыққа 7 сәуірде қол қойған.

65 жастағы Виктор Майко бұрын Киевтің Түрікменстандағы елшісі, әр жылдары Украина сыртқы істер министрінің кеңесшісі, сыртқы істер министрінің орынбасары болған, сондай-ақ Украина елшісі ретінде Ауғанстанда қызмет еткен.

Майкоға дейін Украинаның Қазақстандағы елшісі болып істеген Петр Врублевский дипломатиялық дау-дамайға қалғаннан кейін, осыдан екі жарым жыл бұрын Киев оны кері шақырып алған. Содан бері Астанадағы елші қызметі бос тұрған еді.

2022 жылдың тамыз айында қазақстандық блогер Диас Кузаировтың арнасында елші Врублевскийдің сұхбатынан үзінді жарияланған. Соғыс басталғаннан кейін Украина азаматтарының ресейліктерге көзқарасы туралы сұраған блогерге елші: "қазір неғұрлым көп орыстың көзін құртсақ, балаларымыз соғұрлым аз жоятын болады" деп жауап берген. Дипломат жауабында тек соғысып жүрген Ресей сарбаздарын меңзеді ме, болмаса Ресейдің кез келген азаматы туралы айтты ма, ол жағын нақты түсіндірмеген.

Оның бұл сөзіне реакция білдірген Ресей Астанадан Врублевскийді елден кетіруді талап етті. Осы жайтқа байланысты Ресей сыртқы істер министрлігі тіпті Қазақстанның Ресейдегі елшісі Ермек Көшербаевты шақыртты.

Одан кейін Қазақстанның сыртқы істер министрлігі Украина елшісі Петр Врублевскийді шақыртып, оған наразылық білдіргенін мәлімдеп, "Врублевский кешірім сұрады" деген ақпарат таратты.

“Мұндай іс-әрекет мемлекеттер арасындағы достық мәмілеге кедергісін тигізбеуі тиіс", - деген Қазақстанның сыртқы істер министрлігі мәлімдемесінде.

2022 жылғы 8 қыркүйекте ресейлік БАҚ Врублевский Қазақстаннан биліктің талабымен кетті деп хабарлады. Қазақстанның сыртқы істер министрлігі сол кезде Врублевскийдің елден шығарылуына қатысты талап қойылмағанын, оның демалыста екенін мәлімдеген еді. Сол жылы қазан айында Украина президенті Владимир Зеленский Врублевскийді Украинаның Қазақстандағы елшісі қызметінен босатқан.

2023 жылы мамырда Киев Украинаның Қазақстандағы елшісі қызметіне Сергей Гайдайдың кандидатурасын ұсынған, бірақ Астана оны бекітпеді. Қазақстан сыртқы істер министрлігі оның "себебін түсіндірмей-ақ бас тартуға хақымыз бар" деген.