Ծառայությունից, զորահավաքից կամ վարժական հավաքից խուսափելու համար Կառավարությունն ավելի խիստ՝ գործողից մեկ տարով շատ պատիժ է նախատեսում. գործադիրն առաջարկում է պարտադիր ծառայությունից խուսափելու համար 3-ից 6 տարի, իսկ 25-օրյա վարժական հավաքներից խուսափելու դեպքում՝ 1-ից 3 տարի ազատազրկում։ Նախագծի հեղինակ Արդարադատության նախարարությունը պատժաչափերի խստացումը հիմնավորել է ծառայությունից, հավաքներից խուսափողների թվի աճով։
Պաշտոնական վիճակագրություն համաձայն՝ միայն անցած երկու տարում պարտադիր զինվորական ծառայությունից, զորահավաքից կամ վարժական հավաքներից խուսափելու հոդվածներով ավելի քան 3 հազար քրեական գործ է հարուցվել։ Թե քանի քաղաքացու է մեղադրանք առաջադրվել, չի հրապարակվում։
«Ներկայում պարտադիր զինվորական կամ այլընտրանքային ծառայության հայտարարված զորակոչից և վարժական հավաքներից խուսափելու դեպքերի աճը վկայում է քրեական քաղաքականության վերանայման և հիշյալ արարքները կատարած անձանց նկատմամբ պատժողական խիստ քաղաքականության որդեգրման անհրաժեշտության մասին», - շեշտվում է նախագծում։
Քրեական օրենսգրքում առաջարկվող փոփոխությունները գործադիրի երեկվա նիստում հավանություն արժանացան։ Հարցը, սակայն չզեկուցվող էր, այդ պատճառով Կառավարության անդամների մյուս հիմնավորումներին հնարավոր չէր ծանոթանալ։
Արդարադատության նախարարության առաջարկած այս փոփոխություններն օրենքով ամրագրվելու համար դեռ պետք է խորհրդարանում քննարկվեն ու երկու ընթերցում անցնեն:
«Այստեղ Կառավարության առաջին հերթին գործառույթը պետք է լիներ պարզելու, թե ինչու են անձինք խուսափում զինվորական ծառայությունից», - «Ազատության» հետ զրույցում ընդգծեց Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի իրավապաշտպան Նազելի Մովսեսյանը:
Բանակի հարցերով զբաղվող փորձագետները խնդրահարույց են համարում խստացումները այն դեպքում, երբ Զինված ուժերում բազմաթիվ են չլուծված խնդիրները։
«Երբ որ տեսնում ես յուրաքանչյուր տարի ունենք չնվազող միտում մահվան դեպքերի, որոնց 70 տոկոսից ավելին միջինում հանդիսանում են ոչ մարտական պայմաններում մահվան դեպքերը, և դրանց մեկ երրորդ մասն էլ հանդիսանում են ինքնասպանության և սպանության հետևանքով մահվան դեպքերը, սա արդեն շատ լուրջ ազդակ է անձանց համար՝ չվստահելու կառույցին, չվստահելու այն համակարգին, որը գործում է, և վստահ չլինելու, որ իրենց անվտանգությունը ապահովված է լինելու Զինված ուժերում», - ասաց Մովսեսյանը:
Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի իրավապաշտպանը նշում է՝ 25-օրյա վարժական հավաքներին առնչվող խնդիրներն էլ կան, որ մարդկանց ստիպում եմ խուսափել մասնակցել դրանց։ Դրա պատճառներից մեկը, իրավապաշտպանների համոզմամբ, նաև ֆինանսական գործոնն է. Մոսվեսյանի խոսքով՝ մասնակիցները հաճախ իրենց աշխատավարձին համարժեք փոխհատուցում չեն ստանում հավաքներին մասնակցելիս։
«Կան մարդիկ, ովքեր չեն հանդիսանում գրանցված աշխատող, օրինակ՝ տաքսի են վարում, և այլն, և իրենց եկամտի միակ աղբյուրը հանդիսանում է նման աշխատանքը: Եվ ունենալով, օրինակ, վարկային պարտավորություններ, և զորակոչվելով, ենթարկվելով վարժական հավաքների՝ կարող են մարդիկ ունենալ ֆինանսական բավականին մեծ խնդիրներ՝ կապված նաև բանկերի հետ», - ասաց Նազելի Մովսեսյան:
Ընդդիմադիր «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանն էլ է պնդում՝ ծառայությունից, հավաքներից խուսափելու պատճառները ոչ միայն առանձին գործոններով են պայմանավորված, այլ նաև ընդհանուր՝ բանակի նկատմամբ վստահության անկմամբ։ Աբրահամյանը համոզված է՝ վստահությունը Զինված ուժերի նկատմամբ կտրուկ նվազել է գործող իշխանությունների վարած քաղաքականության պատաճառով։
«Ես բազմաթիվ մարդկանց հետ եմ խոսել՝ և՛ մարդկանց, ովքեր ամեն գնով փորձում են կամ փորձել են ազատվել պարտադիր զինվորական ծառայությունից, և՛ մարդկանց հետ, ովքեր խուսափում են վարժական հավաքներից: Պատճառները շատ շատ են, բայց առաջինը՝ խնդիրը պետության, այս դեպքում՝ իշխանության նկատմամբ անվստահությունն է, և մարդիկ համոզված չեն, որ որևէ մարտական խնդիր լուծելիս կամ ծառայությունը իրականացնելիս իրենց որդիները կամ ընտանիքի անդամները պետության կողմից չեն լքվի, պետության կողմից չեն դավաճանվի», - «Ազատության» հետ զրույցում ասաց ընդդիմադիր պատգամավորը:
Նրա կարծիքով՝ իշխանությունը մինչ նման խստացումները պետք է վերհաներ բանակի նկատմամբ անվստահության պատճառներն ու փորձեր լուծել դրանք։ Աբրահամյանը, սակայն, թերահավատ է, թե գործող Կառավարությունն ունի այդ կամքը։
«Մի կառավարություն, որը 7 տարի է՝ իշխանության ղեկին է, և ոչ միայն այս ընթացքում որևէ լուրջ քայլ չի ձեռնարկել այս խնդիրների հանգուցալուծման տեսանկյունից, այլ հակառակը՝ շատ ավելի է իր հանրային խոսքով և մյուս գործողություններով խորացրել անջրպետը, բնականաբար, էս տեսանկյունից կա մեկ բան, որը կարելի է կարծել, որ այս իշխանությունը չունի անհրաժեշտ կամք, դրա տակ ինչ ուզում եք կարող եք դնել՝ մասնագիտական մոտեցում, քաղաքական առաջնահերթություն, ինչ ուզում եք կարող եք դնել ... Հիմա, հավաքական առումով, մեր հասարակության համար կամ մեր քաղաքացու տեսանկյունից՝ կա խնդիր, որը ոչ միայն չի լուծվում, այլ գնալով դա շատ ավելի բարդացում է առաջացնում պետության համար», - նշեց Աբրահամյանը:
Իշխանությունն ինքն է ընդունում բանակում խնդիրների առկայությունն ու պարբերաբար խոսում բանակում իրականացվող բարեփոխումներից։
Միևնույն ժամանակ, և՛ վարչապետը, և՛ պաշտպանության նախարարը հայտարարում են, թե ռազմական կառույցում առկա խնդիրների արմատները դրանից դուրս են ձևավորվել։
«Այդ պրոբլեմները կարող են գալ բանակում զարգանալ մի քիչ, մի քիչ ձևափոխվել, բաց չկա որևէ պրոբլեմ, որի սեփականատերը բանակն է, մենք կարող ենք ասել՝ այ բանակը էդ պրոբլեմը ստեղծեց, գոյություն չունի տենց պրոբլեմ», - մոտ մեկուկես ամիս առաջ հայտարարել էր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
Զինված ուժերի բարեփոխումը Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրում է ամրագրված: Պետությունն իր առջև դրել է, օրինակ, աստիճանաբար պրոֆեսիոնալ բանակի անցնելու, Զինված ուժերի կառավարման և ղեկավարման համակարգի արդյունավետությունը բարձրացնելու հարցերը։ Փաստաթղթում շետվում է, որ գործադիրը խթանելու է բանակում կարգապահությունը, մարդու իրավունքների պաշտպանությունը և առավելագույն ջանքեր է գործադրելու ոչ կանոնադրական հարաբերությունների դեպքերը բացառելու ուղղությամբ։
Պաշտպանության նախարարությունն անցած տարեվերջին էլ Զինված ուժերի կերպափոխման հայեցակարգն ընդունեց, որում ի թիվս այլ հարցերի, նաև կարգապահության մակարդակի բարձրացումից է խոսվում։
Իրավապաշտպանները, սակայն, փաստում են՝ ոչ մարտական պայմաններում մահվան դեպքերը վերջին տարիների ընթացքում չեն նվազել, կարգապահական լուրջ խնդիրներ կան, որոնց հետևանքով էլ չեն կանխվում զինվորների մահվան դեպքերը:
