Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այսօր մեկնում է Չինաստան՝ մասնակցելու Շանհայի համագործակցության կազմակերպության ամենամյա գագաթնաժողովին։ Մինչ այդ՝ անցած հուլիսին, Երևանը հայտարարել էր, թե ուզում է անդամակցել այդ կառույցին, որին բաժին է ընկնում Եվրասիայի տարածքի մոտավորապես 60 տոկոսը, աշխարհի բնակչության 40 տոկոսը և համաշխարհային ՀՆԱ-ի ավելի քան 30 տոկոսը։
«Այս տարի Չինաստանի նախագահության ներքո մենք կազմակերպության աշխատանքներին մասնակցելու բազմաթիվ հնարավորություններ ունեցանք։ Եվ այս առումով, իհարկե, մենք նաև ողջունում ենք Չինաստանի վճռականությունը՝ նոր որակ հաղորդելու տարածաշրջանային անվտանգության այս կազմակերպությանը՝ նոր գաղափարներ և, ինչու ոչ, նոր անդամներ ներգրավելու միջոցով», - գագաթնաժողովից առաջ չինական հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում ասել է այդ երկրում Հայաստանի դեսպան Վահե Գևորգյանը:
Նա ընդգծել է, որ Երևանն արդեն իսկ մի շարք քայլեր է արել հարաբերությունները խորացնելու ուղղությամբ։ Քննադատությանը, թե Երևանը ձգտում է դեպի կազմակերպություն, որի անդամներ Չինաստանը, Ռուսաստանը, Իրանն ու Բելառուսը խորը հակասություններ ունեն Արևմուտքի հետ, վարչապետ Փաշինյանը վերջին ասուլիսում հակադարձեց՝ սա է հենց իր իշխանության որդեգրած բալանսավորված արտաքին քաղաքականությունը։
«Հայաստանը սպասված գործընկեր է թե՛ Հյուսիսում, թե՛ Հարավում, թե՛ Արևելքում, թե՛ Արևմուտքում, սա պետք է գործնական արտահայտություն ունենա: Մենք էլ մեր հերթին ուզում ենք գործընկերություն թե՛ Հյուսիսում, թե՛ Հարավում, թե՛ Արևելքում, թե՛ Արևմուտքում», - ասել է նա:
Ամենաընդարձակ գագաթնաժողովը ՇՀԿ-ի պատմության մեջ
Շանհայի համագործակցության կազմակերպության այս տարվա գագաթնաժողովը ամենաընդարձակն է կազմակերպության ավելի քան 20 տարվա պատմության մեջ։ Հյուընկալող երկրի՝ Չինաստանի նախագահից բացի, հավաքին կմասնակցեն Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդին, Իրանի, Բելառուսի ու Կենտրոնական Ասիայի առաջնորդները՝ քննարկելու դաշինքի զարգացման հաջորդ տասնամյակի ծրագիրը, ինչպես նաև իրենց առևտուրն ու անվտանգությունը՝ Արևմուտքի հետ աճող լարվածության ֆոնին։
ՇՀԿ-ն Երևանին կարող է տալ այն, ինչ պակասում է այլ դաշինքներում. Կարապետյան
Հայաստանի դեպքում, ըստ վերլուծաբանների, այս կառույցը գրավիչ է ոչ միայն Չինաստանի հետ աճող առևտրի, այլև անդամակցող մյուս երկրների, նախ և առաջ՝ Իրանի շնորհիվ։ Սա, ըստ ԵՊՀ Միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ամբիոնի դոցենտ Ռոման Կարապետյանի, Երևանին կարող է տալ այն, ինչ պակասում է այլ դաշինքներում՝ ուղիղ կապ կազմակերպության սահմանների հետ՝ ստեղծելով նոր բիզնես հնարավորություններ:
«Այս պահին Հայաստանի առևտուրը Եվրասիական տարածաշրջանում աճում է, իսկ Արևմուտքի հետ՝ նվազում: Եվ քանի որ տնտեսությունը գերիշխող դեր ունի քաղաքականության մեջ, կարծում եմ՝ պետք է հավասարակշռենք մեր արտաքին քաղաքականությունը նաև տնտեսապես», - ասել է Կարապետյանը:
Հայաստանը հետաքրքրված է Չինաստանին մասնակից դարձնել կապի նախագծերին. դեսպան
Երևանից բացի, նաև Բաքուն է ցանկանում Շանհայի կազմակերպության լիարժեք անդամ դառնալ։ Թեև այս տարի կազմակերպության ընդլայնում չի սպասվում, սակայն Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների մասնակցությունը հատուկ ուշադրության է արժանացել։ Հանդիպումից առաջ Չինաստանում Հայաստանի դեսպանը նշել է, որ Երևանը պատրաստ է Պեկինի հետ նաև հաղորդակցության ուղիների ոլորտում ներդրումների հնարավորությունները քննարկել։
«Հայաստանը հետաքրքրված է մեր երկկողմ առևտուրը մեծացնելով։ Մենք նաև շատ հետաքրքրված ենք Չինաստանին մասնակից դարձնել մեր կապի նախագծերին և Չինաստանի ներգրավմամբ ավելի շատ հնարավորություններ ստեղծել Հայաստանի ենթակառուցվածքների զարգացման համար», - շեշտել է Վահե Գևորգյանը։
Վերլուծաբանները փաստում են, որ այս կազմակերպությունը հաջողել է դառնալ խորհրդանշական հարթակ այն առաջնորդների համար, որոնք ձգտում են խորացնել համագործակցությունը Արևմուտքի կողմից ղեկավարվող գլոբալ համակարգից դուրս։ Մյուս կողմից, կազմակերպության անդամների միջև կան ներքին հակասություններ, որոնք հաճախ են խոչընդոտում արդյունավետ որոշումների կայացմանը։ Օրինակ՝ պաշտպանության նախարարների հունիսյան հանդիպմանը Հնդկաստանը հրաժարվեց միանալ հայտարարությանը, որը դատապարտում էր Իսրայելի հարվածները Իրանի դեմ, պատճառաբանելով, թե հայտարարությունում որևէ հիշատակում չկար ապրիլին Հնդկաստանի ու Պակիստանի միջև տեղի ունեցած բախումների մասին։
«Չինաստանի, Հնդկաստանի և Ռուսաստանի վրա Միացյալ Նահանգների աճող ճնշման պայմաններում այս գագաթնաժողովը ստուգատես կլինի՝ պարզելու, թե արդյոք այս կազմակերպությունը կարող է գործել որպես համախմբված կառույց, թե այն կշարունակի մնալ կտրտված հարթակ, որն առաջնորդվում է հիմնականում ազգային շահերով»,- «Ազատություն» ռադիոկայանին ասել է «Չինաստան-Գլոբալ հարավ» նախագծի փորձագետ Յունիս Շարիֆլին։
ՇՀԿ-ն անցյալ տարի ընդլայնվեց՝ միացավ Բելառուսը։ Մինչ այդ՝ 2023-ին, կազմակերպության անդամ էր դարձել Իրանը, Հնդկաստանն ու Պակիստանը միացել են 2017 թվականին։
Բացի իր 10 լիարժեք անդամներից, ՇՀԿ-ն ունի 2 դիտորդ պետություն և 14 երկխոսության գործընկեր։
