Մենամարտերի ասպարեզում այս տարվա խոշորագույն միջազգային իրադարձության ժամանակ Աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսին հավակնող բոլոր չորս մարզիկները Կովկասից են:
Հունվարի 18-ին Կալիֆորնիայում կայանալիք UFC 311-ի՝ «մարտեր առանց կանոնների» մրցումներում չեմպիոնության գլխավոր հավակնորդներից երկուսը Ռուսաստանի Դաղստանի մարզից են, մյուսը՝ վրացի, չորրորդն էլ՝ ազգությամբ հայ:
Այդ մարզիկներից մեկը՝ թեթևագույն քաշային կարգում աշխարհի չեմպիոն Մերաբ Դվալիշվիլին, որոշ մտքեր ունի, թե ինչու են կովկասցի մարտիկները, հատկապես նրա հայրենի Վրաստանից, այդքան լավ ներկայացված խառը մենամարտերում:
«Մենք ուժեղ ժողովուրդ ենք, մենք միշտ պատերազմների մեջ ենք եղել», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասել է 34-ամյա Դվալիշվիլին՝ հավելելով․ - «Քանի որ մենք ունենք այդքան գեղեցիկ տարածք, թշնամիները միշտ եկել են մեր երկիր, և մենք միշտ պաշտպանել ենք մեզ, մեր ընտանիքները, մեր հողը»: Արդյունքում, ըստ նրա, «կռվելը մեր ԴՆԹ-ում է»:
Դվալիշվիլին մեծացել է Վրաստանի արևմտյան Իմերեթի շրջանում, որտեղ գյուղացիներից շատերը զբաղվում էին հողագործությամբ: 1991-93 թվականներին տեղի ունեցած Վրաստանի քաղաքացիական պատերազմից հետո Դվալիշվիլիի ընտանիքը ծայրահեղ աղքատության մեջ էր ապրում՝ երբեմն գոյատևելով միայն եգիպտացորենի հացով: Ընտանիքը տեղափոխվել է Թբիլիսի, երբ Դվալիշվիլին ինը տարեկան է եղել։
Նրա ուղին դեպի UFC սկսվեց, երբ նա Թբիլիսիի փողոցներում տեսավ մի պաստառ, որը գովազդվում էին մարտեր առանց կանոնների մրցումները: Թեև կազմակերպիչները մրցանակային գումարներ չէին առաջարկում, նա գրանցվեց մրցումներին։
«Այլ մարզաձևերում այնքան շատ կանոններ կան, որ դու չես կարողանում քեզ ցույց տալ», - ասում է նա՝ հավելելով․ - «Մենամարտը լավագույն մարզաձևն է, ես ինձ այնտեղ ազատ էին զգում: Երբ ես կռվում էի, զգում էի, որ դրանք իմ լավագույն պահերն են»: Դվալիշվիլին կարծում է, որ կարող է հաջողության հասնել նաև խառը մենամարտերում։
Մարզիկը 2010-ականների սկզբին տեղափոխվել է Նյու Յորք, աշխատել շինարարությունում, միաժամանակ մարզասրահ փնտրել, որպեսզի անհրաժեշտ փորձ ձեռք բերի՝ լավ մարտիկ դառնալու համար:
Վրացի մարզիկի մարտաոճում արտացոլվում է նրա՝ Ձյուդոյում և Սամբոյում ունեցած փորձը, հակառակորդի դեմ անողոքաբար ճնշում գործադրելու նրա պատրաստակամությունը։ Այս անողոքաբար գործադրվող ճնշման և անվերջ թվացող տոկունության շնորհիվ նա «Մեքենա» մականունն է ստացել: 2024 թվականի սեպտեմբերին Լաս Վեգասի «Սֆերա» ասպարեզում Դվալիշվիլին նվաճել է աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսը:
Կալիֆորնիայում կայանալիք մենամարտում Դվալիշվիլին կմրցի անպարտելի Ումար Նուրմագոմեդովի հետ։ Վերջինս խառը մենամարտերում մեծ հաջողությունների հասած դաղստանցի լեգենդար ընտանիքից է։ Խաբիբ Նուրմագոմեդովը նրա հորեղբոր որդին է։ Խաբիբը, ով հայտնի տեսանյութում ըմբշամարտում է արջի քոթոթի հետ, 2020 թվականին անպարտելի հեռացավ օկտագոնից ու շատերի կողմից համարվում է բոլոր ժամանակների խառը մենամարտերի լավագույն մարտիկը։
Ֆոտոլրագրող Սերգեյ Պոնոմարյովը, ով The New York Times-ի համար լուսաբանել է Դաղստանի ըմբշամարտի մշակույթը, նշում է՝ տարածաշրջանի կլիման և լանդշաֆտ են այս ասպարեզում դաղստանցիների ներկայացվածության ապշեցուցիչ թվի գործոնները: «Դա լեռների և վայրի բնության մեջ կյանքի ծանր պայմանների պատճառով է», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասել է ֆոտոլրագրողը՝ հավելելով․ - «Նախկինում նրանք հիմնականում հովիվ էին»։
Ըստ Պոնոմարևի՝ այս մարզաձևն այնքան տարածված է Դաղստանի մշակույթի մեջ, որ դաղստանցի երիտասարդներն ավելի շատ «կնախընտրեն ըմբշամարտ դիտել, քան ֆուտբոլ»։
Աղքատ լեռնային գյուղերում ըմբշամարտն իր պարզության շնորհիվ առավելությունն ունի, քանի որ պահանջում է միայն մի քիչ հարթ խոտածածկ տարածք և մարդու մարմին: Դաղստանի ըմբիշները հաճախ օգտագործում են իրենց տարածաշրջանի բնության յուրահատկությունները մարզումների ժամանակ: Կան տեսանյութեր, որոնցում պատկերված են, թե ինչպես են մարզվող դաղստանցի չեմպիոնները լողում սառցե գետերում և վազում լեռներում՝ իրենց տոկունությունը բարձրացնելու համար:
Հունվարի 18-ին տիտղոսի համար կպայքարի նաև Վրաստանում ծնված, բայց հիմնականում Ռուսաստանում մեծացած ազգությամբ հայ Արման Ծառուկյանը։ Նրա մրցակիցը դաղստանցի Իսլամ Մախաչովն է։ Մինչ խառը մենամարտերը վաղուց մեծ ժողովրդականություն են վայելում Դաղստանում, հայերն ասում են, որ Ծառուկյանը Հայաստանում հետաքրքրության էլ ավելի մեծ ալիք է առաջացնում այս մարզաձևի նկատմամբ։
Կիմ Բարսեղյանը, ով Երևանում մենամարտերի սիրողական ակումբ է ղեկավարում, ասում է, որ Ծառուկյանի՝ ասպարեզ մտնելուց հետո տեսնում է, որ ավելի շատ երիտասարդներ են սկսում զբաղվել մենամարտերով:
Բարսեղյանը նույնպես մատնանշում է Կովկասի դաժան կլիման՝ որպես տարածաշրջանից եկած մարտիկների համառության գործոն, ինչպես նաև համատարած տնտեսական դժվարությունները։ «Եթե շատ հարմարավետ պայմաններում ապրես, դա քեզ լավ մարտիկ չի դարձնի», - ասում է նա։
Այնուամենայնիվ, UFC-ի շրջանակներում անցկացվող մենամարտերի մասնակից Ծառուկյանի դեպքում դա այդպես չէ։ Ազգությամբ հայը մեծացել է հարուստ ընտանիքում։ Նա իր հաջողությունը զուտ կարգապահության հետ է կապում: Վերջերս հրապարակված փոդքասթում Ծառուկյանը մեկնաբանել է մի սկսնակ մարտիկի ասածները, որ ինքը նույնպես կհաճախեր թանկարժեք մարզասրահներ, եթե ունենար նույն ֆինանսական հնարավորությունները, ինչ Ծառուկյանը։ Ծառուկյանն ասաց․ - «Եթե Դուք այդքան փող ունենայիք, որքան ես, երբեք մարզասրահ չէիք գնա»։
Վրացի մարտիկ Դվալիշվիլին, ում սեպտեմբերին հայրենիքում դիմավորեցին ինչպես հերոսի, ասում է՝ իր ազդեցությունը տեղի երիտասարդների վրա տեսանելի է։ «Ամեն անգամ, երբ ես մենամարտ եմ անցկացնում, ինձ ասում են, որ ավելի ու ավելի շատ երեխաներ են գալիս մարզադահլիճներ», - ասում է Դվալիշվիլին՝ շարունակելով․ - «Դա նշանակում է, որ ավելի շատ երեխաներ ծխախոտ չեն ծխում ու փողոցներում չեն լինում», որը «Վրաստանում այնքան հեշտ է անելը»։
«Նրանք ամբողջ կյանքում կազմակերպված ու կարգապահ կլինեն։ Ես շատ հպարտ եմ, որ լավ օրինակ եմ ծառայում երեխաների համար», - ընդգծում է մարզիկը:
