Դատաիրավական համակարգի նկատմամբ քաղաքական ազդեցության, ոստիկանական գործողությունների վերաբերյալ կոշտ գնահատականներ՝ միջազգային հեղինակավոր Freedom House իրավապաշտպան կազմակերպության Հայաստանի մասին տարեկան զեկույցում:
Ամփոփելով 2024-ը՝ Freedom House-ը Հայաստանը դարձյալ մասամբ ազատ երկրների շարքին է դասել՝ հնարավոր 100-ից 54 միավոր հատկացնելով:
Ամենացածր գնահատականներն օրենքի գերակայության վերաբերյալ բաժնում են:
Freedom House-ը օրենքների ընտրովի կիրառման մասին է գրում, շեշտում է՝ քաղաքացիական ու քրեական գործերի պատշաճ քննությունը չի երաշխավորվում, ու արձանագրում՝ նախադատավարական փուլում երկարաժամկետ ազատազրկումները շարունակում են խնդիր մնալ:
Անկա՞խ է դատական իշխանությունը. իրավապաշտպան կազմակերպությունն ընդգծում է՝ դատարանները քաղաքական ազդեցության են տակ են. - «Հաղորդումների համաձայն՝ դատավորներն իրենց վրա ճնշում են զգում, որպեսզի դատախազների հետ աշխատեն ու դատապարտեն մեղադրյալներին, իսկ արդարացումների մակարդակը չափազանց փոքր է»:
Ոստիկանների կողմից քաղաքացիներին բռնության ենթարկելու հրապարակումները նույնպես տեղ են գտել ծավալուն զեկույցում: Տարվա գլխավոր զարգացումների շարքում Freedom House-ն առանձնացնում է Տավուշում սահմանազատումից սկիզբ առած բողոքի ակցիաները՝ հիշեցնելով, որ հունիսին խորհրդարանի առջև տեղի ունեցած ցույցը ոստիկանության հետ բախումներով ուղեկցվեց, ուժայինները հատուկ նռնակներ կիրառեցին, ինչի հետևանքով շուրջ 100 մարդ վիրավորվեց: Իրավապաշտպան կազմակերպությունը ոստիկանության այս գործողություններն աննախադեպ է որակում:
Ըստ Freedom House-ի՝ տարվա հիմնական զարգացումներից էր նաև վարչապետ Փաշինյանի խնդրանքով Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի պաշտոնից Կարեն Անդրեասյանի հրաժարականը, ինչն, ըստ զեկույցի, դատական անկախության հետ կապված մտահոգություններն է՛լ ավելի է մեծացրել:
Ինչ վերաբերում է Կառավարության հակակոռուպցիոն ու դատական բարեփոխումներին, Freedom House-ի գնահատմամբ՝ տարվա ընթացքում չնչին առաջընթաց է արձանագրվել. կոռուպցիոն գործերով բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետապնդումները հազվադեպ էին, իրավապահներին չի հաջողվել արձագանքել որոշ պաշտոնյաների ունեցվածքի վերաբերյալ լրատվամիջոցների հետաքննություններին:
Քաղաքական իրավունքների բաժնում Freedom House-ը վարչապետի՝ իր թիմակիցներին ուղղված հեռանալու խնդրանքներն է առանձնացրել: Զեկույցում տեղ է գտել պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանի հետ տեղի ունեցածը: Freedom House-ը հիշեցնում է՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Աղազարյանը մանդատը վայր դնելու՝ վարչապետի հորդորը մերժելուց հետո հեռացվեց թիմից, խմբակցությունից հեռացրին նաև նրան աջակցած Հակոբ Ասլանյանին: Աղազարյանն այժմ քրեական գործով է անցնում, նրան զրկել են պատգամավորական անձեռնմխելիությունից:
Երևանի քաղաքապետարանում ծավալվող իրադարձություններին էլ անդրադարձ կա: Freedom House-ը հիշեցնում է՝ իշխանություններն անցած տարի նիստերից բացակայելու պատճառաբանությամբ ավագանու կազմից նախկին քաղաքապետ Հայկ Մարությանին ու այլ ընդդիմադիրների հեռացրին: Նախկին քաղաքապետը որոշումը քաղաքական հաշվեհարդար որակեց:
«Ինչո՞ւ նախորդ գումարման ժամանակ չէիք հեռացնում ձեր տասնյակ թիմակիցներին, որոնք տարիներով, ոչ թե ամիսներով, տարիներով նիստերին չէին մասնակցում, որովհետև ձեր դեմ դուրս չէին գալի՞ս», - հայտարարել էր Մարությանը:
Արդյոք Կառավարությունը բաց և թափանցիկ է գործում. այս հարցին ի պատասխան, կազմակերպությունն ընդգծում է՝ թափանցիկությունը Հայաստանում պատմականորեն է սահմանափակ: Freedom House-ը, հղում անելով հայաստանյան լրագրողական կազմակերպություններին, օրինակ է բերում լրագրողների հարցումներին Կառավարության թերի պատասխանները, ուշացումները, մերժումներն ու պետական մարմինների խտրական վերաբերմունքը տարբեր լրատվամիջոցների նկատմամբ:
Իրավապաշտպան կազմակերպությունն անցյալ տարվա ընթացքում լրագրողների նկատմամբ բռնության ու ճնշումների տասնյակ դեպքերի մասին է գրում, ընդ որում՝ և՛ իշխանական, և՛ ընդդիմադիր թևերից:
Լրատվամիջոցների ազատության մասին բաժնում Freedom House-ը նաև պաշտոնյաների ու քաղաքական գործիչների՝ լրագրողների դեմ դատական հայցերի մասին է գրել, հիշեցնելով քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանի՝ «Սիվիլնեթ»-ի դեմ հայցը իր ընտանիքին պատկանող բիզնեսի վերաբերյալ հետաքննության համար:
«Կներեք, բայց մեդիան մեզ մոտ դառել է մի հատ մեծ աղբանոց, և ով ինչ ուզում խոսում ա», - հայտարարել էր Ավինյանը:
Կազմակերպությունն առանձնացրել է նաև Հանրային ռադիոյի նախկին տնօրեն Գարեգին Խումարյանի հետ տեղի ունեցածը. խմբագրականով վարչապետին քննադատելուց հետո Խումարյանի պայմանագիրը չերկարաձգվեց, մրցույթով էլ նոր տնօրեն ընտրվեց:
Freedom House-ը նաև տեղահանված արցախցիների հայտարարություններն է առանձնացրել, թե իշխանությունների կողմից վատ վերաբերմունքի են արժանանում: Արձանագրել է նաև կանանց նկատմամբ խտրականություն, բռնություն ու վատ վերաբերմունք ԼԳԲՏ անձանց հանդեպ:
2024-ի գլխավոր զարգացումների շարքում Freedom House-ն առանձնացրել է նաև Ռուսաստանից անվտանգային կախվածությունը նվազեցնելու քայլերը, մասնավորապես՝ ՀԱՊԿ անդամակցության սառեցումն ու ռուս սահմանապահների դուրսբերումը «Զվարթնոց» օդանավակայից ու ցամաքային անցման կետերից:
Freedom House -ի գնահատականներով՝ տարածաշրջանում ամենաբարձր միավորը Վրաստանն ունի, որը նույնպես մասամբ ազատ է համարվում ՝ Հայաստանին գերազանցելով մեկ միավորով: Ադրբեջանն ամենացածր գնահատականը ունի՝ 7 միավոր, ու ոչ ազատ է համարվում:
