Արցախի Ազգային ժողովը պատրաստվում է դիմել Շվեյցարիայի կառավարությանը՝ միջնորդություն ստանձնելու և Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների վերադարձի իրավունքի շուրջ միջազգային քննարկումներ նախաձեռնելու նպատակով:
Հայտարարությունը, որ այսօր տարածվել է Արցախի օրենսդիրների անունից, նախորդում է Շվեյցարիայի խորհրդարանի վերին պալատում հաջորդ շաբաթ սպասվող քննարկումներին: Օրակարգում լինելու են միջազգային վերահսկողությամբ կամ միջազգային հիմնական խաղացողների երաշիքներով Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի հայերի միջև երկխոսության հաստատման, ինչպես նաև հայերի ապահով վերադարձի հարցերը:
Արցախի խորհրդարանի ներկայացուցիչները նախ ակնկալում են, որ քննարկումների արդյունքում բանաձև ընդունվի, հետո արդեն Շվեյցարիայի կառավարությունը կոնկրետ քայլերի դիմի:
«Եթե պառլամետը նման որոշում է կայացնում, ապա հերթական քայլը դա պետք է լինի, որ պետք է միջազգային քննարկում նախաձեռնվի, որովհետև հենց որոշման հիմքում դա է դրված, որ միջազգային քննարկում նախաձեռնվի ու արցախահայության հավաքական վերադարձի հետ կապված հարցերին անդրադարձ լինի: Բնականաբար, ինչպես ասում են, մեր թիրախը դա է, մեր նպատակակետը դա է», - ասաց Արցախի նախկին պատգամավոր Վահրամ Բալայանը:
Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգ վերադարձի հարցը միջազգային քննարկման առարկա դարձնելու համար ամիսներ առաջ բանաձև է ընդունել և Շվեյցարիայի կառավարությանն է դիմել այդ երկրի խորհրդարանի ստորին պալատը, բայց մինչ օրս այդ ուղղությամբ տեսանելի քայլեր չկան: Եթե ևս մի բանաձև էլ ընդունվի հաջորդ շաբաթ՝ արդեն վերին պալատում՝ Կանտոնների խորհրդում, արցախցիները հույս ունեն, որ Շվեյցարիայի կառավարությունն արդեն կզբաղվի խնդրով:
Հայաստանի կառավարության օրակարգում արցախցիների վերադարձի հարցը չկա: Այս պայմաններում եթե անգամ միջազգային հարթակներում քննարկումներ ծավալվեն, ովքե՞ր են ներկայացնելու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին, Վահրամ Բալայանն ասաց՝ Արցախի ընտրված իշխանությունը:
«Դա ավելի բարդ ճանապարհ է, իսկ ավելի կարճ ճանապարհը հենց Հայաստանի Հանրապետության միջոցով դա իրականացնելն է: Բարդ ճանապարհ է, բայց անհնարին ոչինչ չի լինում, եթե որոշակի աշխատանք լինում է», - նշեց Բալայանը:
2018 թվականից հետո իշխանության եկած վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ու թիմակիցները Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման փոփոխվող մոտեցումներով են հանդես եկել, 2023 թվականի ադրբեջանական հարձակումից և Արցախի նկատմամբ լիակատար վերահսկողությունից հետո, Հայաստանի կառավարությունը, որպես առաջնահերթություն, խոսում է միայն Ղարաբաղի ժողովրդի հումանիտար խնդիրներից:
Իսկ թե ինչո՞ւ արցախցիների վերադարձի հարցը ոչ մի հարթակում չեն բարձրացնում, իշխանության ներկայացուցիչները նույն պատասխանն են տալիս. - «Դա իրատեսական չէ, չկա դրա հնարավորությունը»:
Հայաստանյան ընդդիմադիր դաշտում կարծում են՝ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի վերադարձի հնարավորություն կարող է ընձեռել միայն 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը:
Մոտ մեկ ամիս առաջ ունեցած ասուլիսում այդ մասին խոսեց նաև երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ նշելով, թե հավանականությունը փոքր է, բայց միակ ճանապարհը դա է: Արցախի նախկին պատգամավոր Վահրամ Բալայանի խոսքով՝ արցախցիների համար ընդունելի է, որ իրենց հավաքական վերադարձի հարցը թեկուզ այդ ձևաչափով, բայց քննարկվի:
«Ես, կարծում եմ, որ՝ այո, կարելի է նաև այդ թեմայի շուրջ խոսել: Այսինքն՝ պետք է թեմաներ լինեն, որոնց շուրջ պետք է խոսակցություն բացվի ու արդեն խոսակցության պարագայում դա շարունակություն կունենա: Այդպիսի թեմաներից մեկը հենց նոյեմբերի 9-ի, 10-ի.... չնայած շահավետ որոշում չէր, բայց, ցավոք սրտի, հասել ենք մի այնպիսի հանգրվանի, որ այնտեղ շատ կետեր կան, որ կարելի է բռնել ու մեր շահը սպասարկել», - ասաց Բալայանը:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կարծիքով՝ արցախահայերի վերադարձի մասին խոսելը բացի իրատեսական չլինելուց նաև հակասում է Հայաստանի պետական շահերին:
Վահրամ Բալայանի կարծիքով՝ Արցախի թեման շրջանցելով Հայաստանի իշխանությունը չի հասնի նրան, որ Ադրբեջանը բանակցություններում դադարի նորանոր պահանջներ ներկայացնել:
