Երևանում այս պահին շուրջ 900 բազմաբնակարան շենք է կառուցվում։ Հենց Երևանում ու մերձակայքում էլ շահագործվում են ավազի մի քանի տասնյակ բաց հանքեր։ Քամին նաև այս շինհրապարակների ու հանքերի փոշին և թունավոր մասնիկներն է օդ բարձրացնում ու տարածում քաղաքով մեկ։
Սեպտեմբերի 17-ին փոշուց խեղդվող երևանցին պետք է քաղաքապետ ընտրի։
«Քաղաքն ինչպե՞ս եք փրկելու փոշու ճիրաններից»,- «Ազատությունը» հարցրեց թեկնածուներից մի քանիսին։
Իշխող «Քաղաքացիական պայմանագրի» թեկնածու Տիգրան Ավինյանը, որ վերջին մեկ տարին նաև Երևանի փոխքաղաքպետն է, ասաց՝ արդեն 35 հեկտար անտառ են տնկել։ Բացի այդ, շուտով քաղաքապետարանն էլ տեսչական մարմնին զուգահեռ կվերահսկի շինհրապարակները։ Ավագանու նոր՝ ավելի խիստ որոշումը կսկսի գործի սեպտեմբերի 1-ից, վստահեցրեց նա։
«Փոշու որսիչ ցանցերի պարտադիր պահանջ է դրվել պատասխան սարքերի տեղադրման, լրամշակման պահանջները արդեն կոնկրետ նորմատիվների մասին, չափիչ սարքեր ունենալու մասին են, որոնք հստակորեն Երևանի քաղաքապետարանին արդեն ամեն շինհրապարակից տեղեկատվություն կտան, թե ինչքան է խախտվում փոշու սահմանաչափը, և համապատասխանորեն Երևանի քաղաքապետարանի կարձագանքի, այսինքն՝ նոր համակարգ է ներդրվում, և առաջին օրինակները մենք սկսելու ենք տեսնել հենց սեպտեմբերի մեկից»։
Աշխարհում մթնոլորտն ուսումնասիրող մասնագետներն օդի համաշխարհային աղտոտվածության տվյալներն ամեն օր թարմացվող քարտեզ են կազմել։ Այստեղ Հայաստանը համեմատած աշխարհի մի քանի երկրների ավելի բարվոք վիճակում է, կանաչ ու դեղին գույների մեջ։ Բայց սա նաև աշխարհի ամենափոշոտ երկրների՝ Չինաստանի ու Հնդկաստանի համեմատությամբ։ Երևանում հենց պաշտոնական տվյալներով է փոշին գրեթե միշտ գերազանցում թույլատրելի ցուցանիշը։ «Ազատության» հետևորդներից մեկը տեսանյութ է ուղարկել, որտեղ ցույց է տալիս, օրվա վերջում հատակը լվանալուց հետո ջրի սև գույնը։
«Հանրապետություն» կուսակցության քաղաքապետի թեկնածու Արտակ Զեյլանյանը խոստանում է՝ եթե ընտրվի, կանաչապատ տարածքներից բացի, ջրային հայելիներ ու շատրվաններ կլինեն Երևանում։ Շինհրապարակների միջազգային ստանդարտներով վերահսկողությունից բացի, Զեյնալյանը հենց բնակիչներին կօգնի, որ տներում չխեղդվեն փոշուց։ Ասաց՝ եռաշերտ, հերմետիկ փակվող պատուհաններ ու նոր որակի օդորակիչների արտադրություն կհիմնեն, ամռանը տունը կզովանա ու կենարար օդ կունենա, ձմռանը նույն համակարգը կջեռուցի տունը։ Գազից առաջարկում է հրաժարվել, այդպես էժան է, օդն էլ մաքուր կմնա։
«Երկրներ կան, որտեղ արդեն իսկ ջեռուցումը ջերմային պոմպերով է իրականացվում, և մենք նաև նախաձեռնելու ենք, որ Երևանում պղնձի հիմքի վրա խողովակաշարն ամբողջությամբ պնձով է, նաև լինեն ջերմային պոմպերի արտադրություն։ Ունենալով հանդերձ գազի կաթսա՝ չեմ միացնում դա, որովհետև երեք անգամ ավելի թանկ եմ վճարում գազի համար, քան նույն կոմֆորտն ստանում եմ օդորակիչներով՝ ջերմային պոմպերով», - ասաց նա։
Կառուցապատողները սովորաբար խախտում են բոլոր նորմերը, ասում է «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցության քաղաքապետի թեկնածու Դավիթ Խաժակյանը։ Ավագանու անդամի տարիների իր փորձով համոզվել է՝ գերկառուցապատման հետևանքով է փոշու մակարդակը անկառավարելի դարձել Երևանում, դրան գումարած գլոբալ տաքացումը, իսկ բաց հանքավայրերը, ըստ նրա, ընտրվելու դեպքում դադարելու են գործել։ Շինհրապարակները պետք է խոնավ մնան, աշխարհը դրա լուծումը վաղուց գտել է՝ ջրի տարածվող շիթը պարտադիր պիտի լինի։ Սա, ի դեպ, գործող իշխանությունն էլ է պահանջելու սեպտեմբերի մեկից։
«Երբ մենք խոսում ենք փոշու պաշտպանիչ ցանցերի ներդրման անհրաժեշտության մասին, դա որպես նորմ դեռևս չկա, և այն ենթադրում է ոչ միայն առաջին հարկի սահմանազատում ֆիզիկապես, այլև ամբողջ շինարարության կանաչ, պաշտպանիչ շերտերով սահմանազատում, որը թանկ լուծում չէ, բայց անվտանգային է այն իմաստով, որ աշխատակիցները ցած չեն ընկնի և փոշու տարածման իմաստով լուրջ զսպող գործոն է», - ասաց Խաժակյանը։
«Ազատության» հետևորդներից մեկը լուսանկար է ուղարկել, թե ինչպես է իրենց առանձնատան կանաչ այգում դրված բատուտից երեխան մուգ սև ծնկներով դուրս եկել։ Մայրն ասում է՝ բատուտը գիշերն էր լվացել, իսկ պարսպից այն կողմ հսկայական շինհրապարակ է՝ բնակելի թաղամաս է կառուցվում՝ փոշին ու կեղտը՝ երկնքում։
Կենտրոնի նախկին թաղապետ Վիկտոր Մնացականյանն էլ է սա լուրջ խնդիր համարում։ Որ շինհրապարկանրեը պետք է խոնավ պահվեն, փոշին որսացող ցանցեր լինեն, բոլորն են ասում, ինքն էլ գիտի, բայց «Հաղթանակ» կուսակցության քաղաքապետի թեկնածու Մնացականյանը մի առաջարկ էլ ունի՝ եթե ընտրվի քաղաքապետ, ոչ մի բաց հողի շերտ Երևանում չի թողնի։
Մնացականյանն ասում է՝ հիմա գազոնները սխալ տեղերում են ցանում, ծառատունկը ծայրից ծայր սխալ է իրականացվում, դրանք ջրվում են տնավարի, հետո այդ ամենը կամ ցեխ է դառնում, կամ փոշի։
«Երևանում բաց հողային շերտ չի լինելու, սկսելու ենք կենտրոնից, որովհետև թե մարդկային հոսքերի, թե մեքենաների թրաֆիկը հիմնականում կենտրոնում է առաջանում, հիմա այս բոլոր բնակարանների տան փոշին մենակ կարող է առաջանա այս այգու բաց հողաշերտից։ Նայեք, ջուրը գալիս է, ցեխը տանում է մայթերին, ջուրն անջատում են, հետո սաղ ցեխը տանում է մայթերին, ջուրն անջատում են, հետո սաղ ցեխը մնում է… Երևանի որ ասում եմ սխալ կառավարման մոդելի մեջ, նույն կանաչապատման կամ աղբահանության սեկտորի, մենք փողոցները իբր լվանում ենք, բայց չենք լվանում մայթերը», - նշեց Մնացականյանը։
Իսկ ավազի բաց հանքերն, ասաց, իր ղեկավարած մայրաքաղաքը կբոյկոտի, եթե նորմերը խախտվեն։
Երևանն ապրելու քաղաք կդարձնենք ու անտառներ կտնկենք, խոստանում է «Ապրելու երկիր» կուսակցության քաղաքապետի թեկնածու Մանե Թանդիլյանը։ Իրենք էլ են նախատեսում օդի մաքրման ֆիլտրեր տեղադրել ամենաաղտոտված վայրերում՝ խաչմերուկներում, շինհրապարակներում, որ դրանց ցուցիչներն ամեն օր կունենան։ Իսկ երկարաժամկետ ծրագրով, ասաց, ճոպանուղի կկառուցեն, որ խեղդվող Երևանում երթևեկությունը կրճատվի, արտանետվող գազն էլ պակասի։
«Ոչ միայն պիտի տուգանենք, այլև այդ գումարները պիտի համարժեք լինեն նրանց տված վնասին, որը միայն կկարողանա ապահովել, զսպել, որպեսզի տնտեսվարողը հետևի այդ կանոններին։ Ընդ որում, եթե չանի ինքը, մենք կանենք այդ գումարներով, կներդնենք իմ ասած ֆիլտրերը, պաշտպանիչ ցանցերը, Երևանն այլևս չի փրկվի պուրակների, թեթև կանաչապատումների միջոցով, Երևանի օդին անհրաժեշտ են անտառներ։ Նախատեսում ենք Երևանը շրջագծով ուրբան անտառների տնկման նախաձեռնություն, նախագիծ», - նշեց Թանդիլյանը։
Տեսչական մի քանի մարմին հիմա էլ է հետևում Երևանի շինհրապարակների մարքությանը, որ դրանք խոնավ մնան և ոչ միայն։ Բայց Երևանը շարունակում է փոշոտ մնալ։
«Ճերմակ զգեստն անպայման գույնը կփոխի, եթե մի քանի ժամ քայլես քաղաքում»,- ասում է օգտատերերից մեկն ու ընդգծում՝ աչքերը փակած է հաճախ շքամուտքին մոտենում, որ կողքի շինհրապարակի ավազը աչք ու կոկորդը չգնա։
