Каля трохсот гарманістаў, выканаўцаў частушак і народных песень зь Беларусі, Украіны, Малдовы, Расеі, Эстоніі сабраў рэгіянальны фэст «Грай, гармонік» 30–31 ліпеня ў Ельску на Гомельшчыне. Некаторыя ўдзельнікі сьпявалі частушкі і пра Лукашэнку.
За паўтара дзесяцігодзьдзя з моманту заснаваньня фэст гарманістаў стаў своеасаблівай візытоўкай Ельску — невялічкага райцэнтру на Палесьсі. Тут рвуць мяхі гармонікаў, парушаючы звыклую цішыню, беларусы, украінцы, малдаване, расейцы. Бывалі гады, калі ў Ельск наведваліся нават гарманісты зь Нямеччыны, Польшчы, Літвы.
Ельскія музыкі
Мінулай нядзеляй адным зь першых на галоўную сцэну падняўся ансамбль гаспадароў — «Ельскія музыкі»: пяцёра гарманістаў, бубнач і кантрабасіст. І мэлёдыя чароўнай беларускай «Лявоніхі» вырвалася на волю, пашыбавала па вуліцах і завулках гарадка.
«Калі ў нас сталі ладзіць гармонікавыя фэсты, мы й вырашылі стварыць ансамбль „Ельскія музыкі“, — кажа ягоны кіраўнік Уладзімер Мартыновіч. — Гарманістаў у нас багата, і грэх было б не аб’яднаць высілкі».
У ансамблі на гармоніку грае і жанчына — Валянціна Ляўкоўская зь вёскі Стара-Высокае. Па прафэсіі яна — бухгальтар, па натуры — заўзяты музыка:
«У мяне, лічыце, уся радня — музыкі. Граў мой бацька, дзядзька, усе браты — цэлыя пакаленьні. І я навучылася. Люблю народную музыку, люблю гармонік».
Аддавай, Язэп, гармонік
На сьвяце ў Ельску жанчыны з гармонікамі — не такая ўжо й рэдкая зьява. На пяць-сем мужыкоў-гарманістаў — абавязкова грае жанчына.
Паліну Лапацік зь вёскі Бярозаўка Калінкавіцкага раёну можна сьмела ставіць у адзін шэраг са старшынём журы, расейскім гарманістам з Санкт-Пецярбургу Ігарам Шыпковым. Гэта калі браць узровень музычнага майстэрства.
А калі ўлічыць веданьне беларускага фальклёрнага кантэнту, то менавіта такія спэцыялісты, як Паліна Лапацік, павінны былі б ачольваць журы. Арганізатары фэсту — Гомельскі аблвыканкам і Ельскі райвыканкам — беспадстаўна «прагібаюцца», нават, выглядае, прыніжаюць ролю нацыянальных музыкаў, аддаючы ацэнку беларускай народнай творчасьці на водкуп замежным гарманістам.
Ці няшчасны народ
Мяркуючы па колькасьці ўдзельнікаў фэсту, беларусы не цураюцца гармоніка, нягледзячы на суровае папярэджаньне італьянскага «д’ябла скрыпкі» Нікаля Паганіні: «Няшчасны народ, які карыстаецца падобным інструмэнтам».
Расейскі кампазытар украінскага паходжаньня Пётар Чайкоўскі таксама лічыў, што гармонік, іншаземны інструмэнт, які прыйшоў зь Нямеччыны, «скажае народныя песьні», бо, прынамсі ў Беларусі, народныя сьпевы традыцыйна суправаджаліся дудой, цымбаламі, скрыпкай.
Знакаміты беларускі этнограф Еўдакім Раманаў — той наагул каменя на камені не пакідаў ад гармоніка, характарызуючы вынаходку нямецкага настройшчыка арганаў Фрыдрыха Бушмана досыць нэгатыўна: «Пошлы гармонік, які зьяўляецца, згодна з народнымі поглядамі, сымбалем разбэшчанасьці і распушчанасьці моладзі, якая ўжо пасьпела паспытаць плады фабрычнай цывілізацыі».
«З гармонікам днюю і начую»
Зрэшты, цяпер ніхто і не прыслухоўваецца да меркаваньняў аўтарытэтных у музыцы і фальклёры адмыслоўцаў. Гармонік даўно і грунтоўна ўкараніўся ў традыцыйнай культуры беларусаў.
Удзельнік конкурснай праграмы ельскага фэсту сьлесар Валер Шаўчук з Кобрына, які прывёз з сабою яшчэ дваіх музыкаў і двух бубначоў, кажа, што не ўяўляе свайго жыцьця без гармоніка:
«Гармонік — гэта для мяне ўсё. Я зь ім, можна сказаць, днюю і начую. У мяне цэлая калекцыя гармонікаў, шмат якіх я адрэстаўраваў. Я не даю гармоніку памерці».
У падобным духу адгукаецца і Ўладзімер Мысьлік, гарманіст з райцэнтру Андрушаўка Жытомірскай вобласьці Ўкраіны.
«Беларусы нас запрашаюць, і мы прыяжджаем. Па-суседзку. На гармонік крышачку забыліся, але цяпер ён адраджаецца. Яго трэба цалаваць і шанаваць», — лічыць украінскі музыка.
Гармонік надзвычай добра пасуе да частушак, якія таксама намінаваліся на фэсьце ў Ельску. Аднак збольшага гэта былі перапевы з расейскага рэпэртуару, і гучалі яны на мове суседняй краіны нават у найпершых дыплямантаў. А вось Ніна Лінкевіч з Жыткавіцкага раёну выступіла на фэсьце з частушкамі ўласнага складу — пра моладзь, нацыю, радыяцыю і нават пра кіраўніка дзяржавы.
Я частушкі сачыняю —
Перастала ноччу спаць.
Памагаю Лукашэнку
Ўсюды пляны выпалняць.
Ніне Фёдараўне 71 год. Яна была і паляводам, і жывёлаводам, і зборшчыцай малака. Выгадавала пяцёра дзяцей і мае ўжо сямёра праўнукаў.Творчая жылка ў яе жыве і ня гасьне. Толькі Ніна Фёдараўна адна й даўмелася параўнаць памер цяперашняй пэнсіі з крывяным ціскам:
Я танцую і пяю
Усім на удзіўленіе,
Хоць і пэнсія мая
Меней за давленіе.
Ніна Фёдараўна, вядома, не атрымала высокіх узнагародаў — толькі заахвочвальны дыплём. Але яна пасьпявала тыя частушкі, якія хацела і склала сама, сілкуючы такім чынам песенную народную творчасьць пад пералівы гармоніка.
