(Дракахруст: ) "Ваша агульная ацэнка таго, што адбылося ў Беларусі, і таго, што адбываецца гэтай ноччу. Якое значэньне гэта будзе мець для Беларусі? Сп. Класкоўскі, Вам першаму слова".
(Класкоўскі: ) "Лічбы, агучаныя ЦВК, выглядаюць фантастычнымі, тут дзейнічае лёгіка сыстэмы, якая мусіць з кожным разам нарошчваць паказчыкі, якія б сьведчылі пра гэтым разам ужо відаць "супэрэлегантную перамогу". Але ў гэтай кампаніі было шмат рысаў, якія не дазваляюць сказаць, што такая перамога адбылася. І сам мітынг у цэнтры Менску, зь якога я нядаўна вярнуўся – там была такая энэргетыка, цэлая плошча пераважна маладых людзей, якія пераадолелі свой страх. І ўжо гэта даводзіць, што тыя, хто жадае іншага шляху для Беларусі – гэта ня "купка адмарозкаў", а вялікі слой грамадзтва. Гэты слой быў зрушаны, і Беларусь за гэты месяц шмат у чым стала іншай краінай".
(Дракахруст: ) "Віталь Портнікаў, Вы зараз знаходзіцеся ў Кіеве, там, дзе ў сьнежні 2004 году таксама праяўлялася магутная энэргетыка. Параўнайце, калі ласка, тагачасныя падзеі ва Ўкраіне і цяперашнія – у Беларусі: у чым падабенства, у чым адрозьненьні?"
(Портнікаў: ) "Я думаю, што аранжавую рэвалюцыю ва Ўкраіне і цяперашнія падзеі ў Беларусі цяжка параўноўваць з пункту гледжаньня мэты, якую перад сабой ставілі беларускія і ўкраінскія апазыцыянэры. Ва Ўкраіне барацьба ішла за перамогу. Варта прыгадаць, што і ўкраінскі парлямэнт ня быў цалкам кантраляваны дзейнай уладай, і праўладны кандыдат ня быў ужо такім блізкім да ўласнай эліты. Ва Ўкраіне ішла барацьба нават ня супраць фальсыфікацыяў, як такіх, там ішла барацьба за перамогу апазыцыйнага кандыдата.
У Беларусі, мне здаецца, што калі б нават не было фальсыфікацыяў, Лукашэнка мог бы спадзявацца на перамогу. Мэтай беларускай апазыцыі было стварэньне заўважальнай, легітымнай часткі грамадзтва, якая магла б гаварыць, што яна не пагаджаецца з курсам Аляксандра Лукашэнкі, што ў Беларусі можа быць іншы шлях.
У апошнія тыдні Аляксандар Лукашэнка і ягонае атачэньне зразумелі ўсю небясьпеку гэтага стварэньня. Тая паранаідальная рэакцыя на апазыцыю, якую мы бачылі пасьля рэгістрацыі кандыдатаў на прэзыдэнта, была зьвязаная менавіта з гэтым.
Аляксандру Лукашэнку ніхто не перашкаджаў спакойна выйграць у апазыцыйных палітыкаў, тым больш што яны выступалі па тэлебачаньні, крытыкавалі яго. Але была відавочная боязь таго, што зьяўляюцца іншыя людзі".
(Дракахруст: ) "Павал Шарамет, Вы чулі думку Віталя Портнікава, паводле якога Лукашэнка перамог бы і бяз фальсыфікацыяў, магчыма, не з такім туркмэнскім лікам. Калі гэта сапраўды так, то што адсюль вынікае?"
(Павал Шарамет: ) "Я лічу, што гэта апошняя перамога Лукашэнкі, і гэта піррава перамога. Ён задзейнічаў абсалютна ўвесь свой адміністрацыйны, рэпрэсіўны, фінансавы і прапагандысцкі рэсурс. Выбары з такой колькасьцю скандалаў, нявінных ахвяраў – гэтая перамога ня зможа кампэнсаваць увесь гэты шлейф, гэты дух разлажэньня, які ідзе ад беларускай улады.
Гэтыя выбары – гэта пачатак заходу палітычнай зоркі Аляксандра Лукашэнкі. Я б не падводзіў зараз канчатковыя вынікі палітычнага крызысу, паглядзім, як заўтра пройдзе мітынг апазыцыі, якія дзеяньні зробяць улады. Але я лічу, што ўсіх дыктатараў падводзіць нястрыманасьць, іх забівае гэты палітычны апэтыт, які прыходзіць да іх падчас палітычнага пажыраньня ўсяго навокал, сваіх супернікаў і сваіх падданых. Калі б Лукашэнка намаляваў сабе зараз 70%, гэта ўспрынялі больш менш спакойна экспэрты і палітолягі. Ці калі б гэта была лічба 60%, як даваў расейскі ВЦИОМ напярэдадні выбараў. Не, яму трэба 90%, яшчэ крыху – і яму будзе трэба 100%. І ўсе разумеюць, што гэта фарс, глупства і неадэкватнае стаўленьне да рэчаіснасьці".
(Дракахруст: ) "Сп. Класкоўскі, пракамэнтуйце дзьве тэзы, якія прагучалі ў нашай гутарцы: што Лукашэнка перамог бы і без фальсыфікацыяў, і што ў Беларусі Майдан, "аранж" і не плянаваўся".
(Класкоўскі: ) "Любыя зьвесткі сацыялягічных апытаньняў можна ставіць пад сумнеў, таму што самі сацыёлягі казалі, што Беларусь ужо фактычна выходзіць з поля нармальных сацыялягічных дасьледваньняў, бо ва ўмовах такіх рэпрэсіяў, такога страху людзі проста баяцца адказваць, нават калі ім кажуць што ўмовы апытаньня ананімныя. Тут трэба ўлічваць каэфіцыент страху, і калі ён складае больш за 10%, то сапраўды ўзьнікае пытаньне, ці набраў дзейны лідэр больш за палову галасоў.
Я ўжо не кажу пра тое, што рэйтынг Лукашэнкі, як кажуць ягоныя апанэнты, ствараецца штучна, за кошт таго, што да цяперашняй кампаніі шмат хто ня ведаў пэрсанальнай альтэрнатывы. Даволі ўдалыя дзеяньні альтэрнатыўных кандыдатаў разварушылі грамадзтва і паказалі гэтую альтэрнатыву.
Што тычыцца беларускага Майдану, то на сёньняшні дзень лідэры апазыцыі рэальна ацэньваюць патэнцыял і свой і рэжыму, яны разумеюць, што ў рэжыму сёньня дастаткова сілаў. Вы ведаеце, які сілавы кулак створаны, якая прапаганда, гэтае запалохваньне шмат на каго падзейнічала. Вы ж памятаеце, як казаў старшыня КДБ, што тыя, хто выйдзе на вуліцы, могуць быць прыраўняныя да тэрарыстаў і да іх могуць быць ужытыя пакараньні ажно да сьмяротнага.
Але кропкі над і яшчэ не расстаўленыя, лідэры апазыцыі заклікалі людзей і заўтра выйсьці на плошчу. І найбольш востра гэты сюжэт можа разьвівацца ў сярэднетэрміновай пэрспэктыве".
(Дракахруст: ) "Віталь, у Вас вялікі досьвед, Вы назіралі і вялікія перамогі ў Тбілісі і Кіеве, але і паразы ў Баку і Астане. Які Ваш прагноз, якой будзе рэакцыя беларускага грамадзтва, беларускай апазыцыі: ці адчуваньне, што мы дасягнулі неверагоднага, ці апатыя – ён ізноў выйграў, і магчыма ўжо назаўжды?"
(Портнікаў: ) "Я думаю, што ў гэтай сытуацыі мы і высьветлім рэальныя магчымасьці беларускага грамадзтва. Вы нагадвалі пра Казахстан і Азэрбайджан. І ў тых краінах фактычна дзейнічае палітычная супольнасьць, апазыцыйная дзейнай уладзе. Ёсьць палітычныя партыі, ёсьць парлямэнцкія фракцыі, ёсьць праграмы дзеяньняў, ёсьць лідэры. Яны могуць ніколі ня выйграць выбары ў Нурсултана Назарбаева ці Ілхама Аліева, але сэнс палітычнай барацьбы – ня толькі ў гэтым, а тым, што існуюць грамадзтвы з рознымі поглядамі на будучыню краіны, гэтае грамадзтва можа існаваць у тых эканамічных умовах і яно існуе ў Казахстане і Азэрбайджане, ня кажучы ўжо пра Грузію і Ўкраіну. Ва Ўкраіне на цяперашніх выбарах можа перамагчы партыя, якая прайграла прэзыдэнцкія выбары, але гэта ня зьменіць функцыянаваньне ўкраінскай палітычнай супольнасьці.
Гэтага ўсяго ў Беларусі няма. Аляксандар Лукашэнка зрабіў усё магчымае, каб аднавіць старую савецкую сыстэму зь яе безвыходнасьцю. У гэтай сыстэме паўстае вельмі простае пытаньне – які будзе выхад з сытуацыі, калі Лукашэнка будзе ўсё ж вымушаны адысьці ад улады, з тых ці іншых прычынаў, у рэшце рэшт ён ня вечны. Адказу на гэтае пытаньне няма, гэта безвыходнае становішча. У гэтай безвыходнасьці ёсьць адзіны шлях да захаваньня да нармальнага функцыянаваньня і захаваньня беларускай дзяржаўнасьці – гэта магчымасьці функцыянаваньня палітычнай супольнасьці, хай нават побач з Лукашэнкам, зь яго парлямэнтам, яго прыхільнікамі, з масамі, якім ён яшчэ падабаецца. Каб гэтая супольнасьць магла існаваць, не баючыся рэпрэсіяў, не баючыся зьнішчэньня – маральнага ці палітычнага".
(Дракахруст: ) "Павал, шмат хто адзначаў, што падчас гэтых выбараў беларусы нарэшце ўбачылі выразныя альтэрнатывы. Ці захаваюцца Казулін і Мілінкевіч як сымбалі надзеі?"
(Шарамет: ) "Гэта прынцыповае пытаньне для бліжэйшай будучыні беларускай апазыцыі. Захаваньне Мілінкевіча ці Казуліна ў якасьці адзінага лідэра апазыцыі – ад гэтага залежыць палітычны вынік, які яны могуць дасягнуць. Калі Мілінкевіч застанецца адзіным лідэрам апазыцыі, то гэта дазволіць запабегчы ўнутраных канфліктаў паміж дастаткова амбіцыйнымі апазыцыйнымі палітыкамі Беларусі. Тое ж тычыцца і Казуліна – калі ён захаваецца ў якасьці аднаго з сымбаляў аднаўленьня беларускага грамадзтва, то палітычны працэс у Беларусі будзе дастаткова актыўным. Калі пасьля выбараў пачнецца зьмена лідэраў, калі Мілінкевіча, скажам, памяняюць на Лябедзьку ці Калякіна, то ні да чага добрага гэта не прывядзе.
Што тычыцца будучыні Казуліна і Мілінкевіча, то тут шмат што будзе залежыць ад Лукашэнкі, ад той злосьці, якую ён адчувае да гэтых людзей. Ці вырашыць ён помсьціць ім, зьнішчаць іх, як зьнішчаў Калугіна – кандыдата на мінулых выбарах, як ён зьнішчае Марыніча. Я схільны да той вэрсіі, што ў бліжэйшыя месяцы Казуліну і Мілінкевічу давядзецца перанесьці шмат што".
(Дракахруст: ) "Павал, пытаньне пра будучыню Казуліна і Мілінкевіча сапраўды надзвычай складанае. Наступнае маё пытаньне – больш простае: якой будзе рэакцыя Крэмль на беларускія выбары? Як адрэагуе адразу і як адрэагуе ў сярэднетэрміновай пэрспэктыве?"
(Шарамет: ) "Гэта сапраўды вельмі складанае пытаньне. Паводле заяваў афіцыйных расейскіх прадстаўнікоў напярэдадні выбараў немагчыма было дакладна вызначыць пазыцыю менавіта Крамля. Палітычная супольнасьць Расеі падзялілася: камуністы – за Лукашэнку, і шмат у чым гэта карупцыйныя сувязі, расейскія лібэралы – адназначна супраць Лукашэнкі. Што ж тычыцца афіцыйных палітыкаў, то за выключэньнем нехлямяжых заяваў сп. Грызлова і няпэўных выказваньняў прэм''ера Фрадкова, сур''ёзныя палітычныя гульцы Расеі захоўвалі маўчаньне наконт сытуацыі ў Беларусі.
У бліжэйшыя месяцы пасьля гэтых выбараў трымаць шматзначнае маўчаньне і ў пэўным сэнсе выкарыстоўваць гэтую двухсэнсоўнасьць перамогі Лукашэнкі ў якасьці інструмэнту ціску на яго – яны такім чынам будуць імкнуцца дасягнуць тых мэтаў, якія яны перад сабой ставілі – "Белтрансгаз", адзіны рубель, Канстытуцыйны акт.
(Дракахруст: ) "Віталь, у мяне да Вас у пэўным сэнсе адваротнае пытаньне: якой будзе рэакцыя Эўразьвязу і ЗША на беларускія выбары? Я задаваў гэтае пытаньня вядомаму нямецкаму экспэрту Аляксандру Рару, і ён адказаў, што зьменаў ня будзе, маўляў, будзем весьці дыялёг, спрабаваць навярнуць Лукашэнку ў дэмакратычную веру, памятаючы пра асаблівыя адносіны Беларусі з Расеяй. Сп. Рар мае рацыю?"
(Портнікаў: ) "Мяркую, што толькі ў тым выпадку, калі Лукашэнка ня будзе рабіць ніякіх жорсткіх захадаў адносна апазыцыі. Калі ўсё скончыцца гэтак, як мы бачылі сёньня – мірныя мітынгі, больш менш спакойная рэакцыя ўлады, процістаяньне без страляніны, тады сапраўды, Эўропа, магчыма, будзе спрабаваць падтрымліваць са спадаром Лукашэнкам і ягоным урадам пэўны асьцярожны дыялёг, але пры гэтым каб не запляміць сваю рэпутацыю. Мы ведаем, што Эўропа гатовыя весьці дыялёг ня толькі з Лукашэнкам, яны спрабуюць весьці дыялёг нават з "Хамасам", а гэта значна больш небясьпечная справа.
Аднак адразу скажу, што калі беларускі рэжым пяройдзе да сілавых дзеяньняў, тут можна пагадзіцца і з кіраўніком Эўракамісіі сп. Барозам, які папярэдзіў, што наступствы гэтага будуць для Менску дастаткова сур''ёзнымі. Тады Эўропа ня будзе весьці ніякага дыялёгу з Лукашэнкам і ягонымі людзьмі і нават пазбавіць іх магчымасьці езьдзіць па краінах Эўразьвязу".
(Дракахруст: ) "Спадар Портнікаў, а якой будзе рэакцыя Кіеву на беларускія выбары? Якой яна будзе зараз, пасьля 19 сакавіка, і праз тыдзень – пасьля ўкраінскіх выбараў?"
(Портнікаў: ) "Ну тут сапраўды нічога ня зьменіцца. Афіцыйны Кіеў і пасьля перамогі Віктара Юшчанкі на прэзыдэнцкіх выбарах быў дастаткова асьцярожны ў адносінах да беларускага кіраўніцтва. Сп. Лукашэнка быў менш асьцярожны ў сваім стаўленьні да Кіева, чым Кіеў – да яго. І асабліва зараз, калі можа быць створаны кааліцыйны ўрад, у якім, магчыма, будуць людзі, якія адкрыта сымпатызуюць Лукашэнку, то будзе захоўвацца пэўная асьцярожнасьць, і кантакты зь беларускай апазыцыяй будуць падтрымлівацца выключна на грамадзкім узроўні. Ёсьць, сапраўды, пэўная супярэчнасьць у тым, што тыя людзі, якія складалі падтрымку Віктара Юшчанкі на прэзыдэнцкіх выбарах, зараз прыяжджаюць у Менск, выказваюць падтрымку беларускай апазыцыі, а афіцыйны Кіеў прыгадвае пра падзеі ў Менску толькі тады, калі там затрымліваюць украінскіх грамадзянаў".
(Дракахруст: ) "Спадар Класкоўскі, як з Менску бачацца адносіны да Беларусі пасьля 19 сакавіка з боку Расеі і Эўразьвязу?"
(Класкоўскі: ) "Натуральна, што ацэнкі гэтых выбараў з боку заходняй супольнасьці будуць вельмі жорсткія. З пункту гледжаньня дэмакратычных сілаў вельмі важна, каб справа не абмежавалася фармальнымі дэклярацыямі і каб пільная ўвага пасьля выбараў ня зьнікла.
Што тычыцца Расеі, у мяне няма ілюзіяў наконт экспарту дэмакратыі з Усходу, але я думаю, там будуць ведаць рэальны расклад сілаў, і так ці інакш Крэмль будзе вымушаны ўлічваць рэаліі і наўрад ці стане складаць усе яйкі ў адзін кошык".
(Класкоўскі: ) "Лічбы, агучаныя ЦВК, выглядаюць фантастычнымі, тут дзейнічае лёгіка сыстэмы, якая мусіць з кожным разам нарошчваць паказчыкі, якія б сьведчылі пра гэтым разам ужо відаць "супэрэлегантную перамогу". Але ў гэтай кампаніі было шмат рысаў, якія не дазваляюць сказаць, што такая перамога адбылася. І сам мітынг у цэнтры Менску, зь якога я нядаўна вярнуўся – там была такая энэргетыка, цэлая плошча пераважна маладых людзей, якія пераадолелі свой страх. І ўжо гэта даводзіць, што тыя, хто жадае іншага шляху для Беларусі – гэта ня "купка адмарозкаў", а вялікі слой грамадзтва. Гэты слой быў зрушаны, і Беларусь за гэты месяц шмат у чым стала іншай краінай".
(Дракахруст: ) "Віталь Портнікаў, Вы зараз знаходзіцеся ў Кіеве, там, дзе ў сьнежні 2004 году таксама праяўлялася магутная энэргетыка. Параўнайце, калі ласка, тагачасныя падзеі ва Ўкраіне і цяперашнія – у Беларусі: у чым падабенства, у чым адрозьненьні?"
(Портнікаў: ) "Я думаю, што аранжавую рэвалюцыю ва Ўкраіне і цяперашнія падзеі ў Беларусі цяжка параўноўваць з пункту гледжаньня мэты, якую перад сабой ставілі беларускія і ўкраінскія апазыцыянэры. Ва Ўкраіне барацьба ішла за перамогу. Варта прыгадаць, што і ўкраінскі парлямэнт ня быў цалкам кантраляваны дзейнай уладай, і праўладны кандыдат ня быў ужо такім блізкім да ўласнай эліты. Ва Ўкраіне ішла барацьба нават ня супраць фальсыфікацыяў, як такіх, там ішла барацьба за перамогу апазыцыйнага кандыдата.
У Беларусі, мне здаецца, што калі б нават не было фальсыфікацыяў, Лукашэнка мог бы спадзявацца на перамогу. Мэтай беларускай апазыцыі было стварэньне заўважальнай, легітымнай часткі грамадзтва, якая магла б гаварыць, што яна не пагаджаецца з курсам Аляксандра Лукашэнкі, што ў Беларусі можа быць іншы шлях.
У апошнія тыдні Аляксандар Лукашэнка і ягонае атачэньне зразумелі ўсю небясьпеку гэтага стварэньня. Тая паранаідальная рэакцыя на апазыцыю, якую мы бачылі пасьля рэгістрацыі кандыдатаў на прэзыдэнта, была зьвязаная менавіта з гэтым.
Аляксандру Лукашэнку ніхто не перашкаджаў спакойна выйграць у апазыцыйных палітыкаў, тым больш што яны выступалі па тэлебачаньні, крытыкавалі яго. Але была відавочная боязь таго, што зьяўляюцца іншыя людзі".
(Дракахруст: ) "Павал Шарамет, Вы чулі думку Віталя Портнікава, паводле якога Лукашэнка перамог бы і бяз фальсыфікацыяў, магчыма, не з такім туркмэнскім лікам. Калі гэта сапраўды так, то што адсюль вынікае?"
(Павал Шарамет: ) "Я лічу, што гэта апошняя перамога Лукашэнкі, і гэта піррава перамога. Ён задзейнічаў абсалютна ўвесь свой адміністрацыйны, рэпрэсіўны, фінансавы і прапагандысцкі рэсурс. Выбары з такой колькасьцю скандалаў, нявінных ахвяраў – гэтая перамога ня зможа кампэнсаваць увесь гэты шлейф, гэты дух разлажэньня, які ідзе ад беларускай улады.
Гэтыя выбары – гэта пачатак заходу палітычнай зоркі Аляксандра Лукашэнкі. Я б не падводзіў зараз канчатковыя вынікі палітычнага крызысу, паглядзім, як заўтра пройдзе мітынг апазыцыі, якія дзеяньні зробяць улады. Але я лічу, што ўсіх дыктатараў падводзіць нястрыманасьць, іх забівае гэты палітычны апэтыт, які прыходзіць да іх падчас палітычнага пажыраньня ўсяго навокал, сваіх супернікаў і сваіх падданых. Калі б Лукашэнка намаляваў сабе зараз 70%, гэта ўспрынялі больш менш спакойна экспэрты і палітолягі. Ці калі б гэта была лічба 60%, як даваў расейскі ВЦИОМ напярэдадні выбараў. Не, яму трэба 90%, яшчэ крыху – і яму будзе трэба 100%. І ўсе разумеюць, што гэта фарс, глупства і неадэкватнае стаўленьне да рэчаіснасьці".
(Дракахруст: ) "Сп. Класкоўскі, пракамэнтуйце дзьве тэзы, якія прагучалі ў нашай гутарцы: што Лукашэнка перамог бы і без фальсыфікацыяў, і што ў Беларусі Майдан, "аранж" і не плянаваўся".
(Класкоўскі: ) "Любыя зьвесткі сацыялягічных апытаньняў можна ставіць пад сумнеў, таму што самі сацыёлягі казалі, што Беларусь ужо фактычна выходзіць з поля нармальных сацыялягічных дасьледваньняў, бо ва ўмовах такіх рэпрэсіяў, такога страху людзі проста баяцца адказваць, нават калі ім кажуць што ўмовы апытаньня ананімныя. Тут трэба ўлічваць каэфіцыент страху, і калі ён складае больш за 10%, то сапраўды ўзьнікае пытаньне, ці набраў дзейны лідэр больш за палову галасоў.
Я ўжо не кажу пра тое, што рэйтынг Лукашэнкі, як кажуць ягоныя апанэнты, ствараецца штучна, за кошт таго, што да цяперашняй кампаніі шмат хто ня ведаў пэрсанальнай альтэрнатывы. Даволі ўдалыя дзеяньні альтэрнатыўных кандыдатаў разварушылі грамадзтва і паказалі гэтую альтэрнатыву.
Што тычыцца беларускага Майдану, то на сёньняшні дзень лідэры апазыцыі рэальна ацэньваюць патэнцыял і свой і рэжыму, яны разумеюць, што ў рэжыму сёньня дастаткова сілаў. Вы ведаеце, які сілавы кулак створаны, якая прапаганда, гэтае запалохваньне шмат на каго падзейнічала. Вы ж памятаеце, як казаў старшыня КДБ, што тыя, хто выйдзе на вуліцы, могуць быць прыраўняныя да тэрарыстаў і да іх могуць быць ужытыя пакараньні ажно да сьмяротнага.
Але кропкі над і яшчэ не расстаўленыя, лідэры апазыцыі заклікалі людзей і заўтра выйсьці на плошчу. І найбольш востра гэты сюжэт можа разьвівацца ў сярэднетэрміновай пэрспэктыве".
(Дракахруст: ) "Віталь, у Вас вялікі досьвед, Вы назіралі і вялікія перамогі ў Тбілісі і Кіеве, але і паразы ў Баку і Астане. Які Ваш прагноз, якой будзе рэакцыя беларускага грамадзтва, беларускай апазыцыі: ці адчуваньне, што мы дасягнулі неверагоднага, ці апатыя – ён ізноў выйграў, і магчыма ўжо назаўжды?"
(Портнікаў: ) "Я думаю, што ў гэтай сытуацыі мы і высьветлім рэальныя магчымасьці беларускага грамадзтва. Вы нагадвалі пра Казахстан і Азэрбайджан. І ў тых краінах фактычна дзейнічае палітычная супольнасьць, апазыцыйная дзейнай уладзе. Ёсьць палітычныя партыі, ёсьць парлямэнцкія фракцыі, ёсьць праграмы дзеяньняў, ёсьць лідэры. Яны могуць ніколі ня выйграць выбары ў Нурсултана Назарбаева ці Ілхама Аліева, але сэнс палітычнай барацьбы – ня толькі ў гэтым, а тым, што існуюць грамадзтвы з рознымі поглядамі на будучыню краіны, гэтае грамадзтва можа існаваць у тых эканамічных умовах і яно існуе ў Казахстане і Азэрбайджане, ня кажучы ўжо пра Грузію і Ўкраіну. Ва Ўкраіне на цяперашніх выбарах можа перамагчы партыя, якая прайграла прэзыдэнцкія выбары, але гэта ня зьменіць функцыянаваньне ўкраінскай палітычнай супольнасьці.
Гэтага ўсяго ў Беларусі няма. Аляксандар Лукашэнка зрабіў усё магчымае, каб аднавіць старую савецкую сыстэму зь яе безвыходнасьцю. У гэтай сыстэме паўстае вельмі простае пытаньне – які будзе выхад з сытуацыі, калі Лукашэнка будзе ўсё ж вымушаны адысьці ад улады, з тых ці іншых прычынаў, у рэшце рэшт ён ня вечны. Адказу на гэтае пытаньне няма, гэта безвыходнае становішча. У гэтай безвыходнасьці ёсьць адзіны шлях да захаваньня да нармальнага функцыянаваньня і захаваньня беларускай дзяржаўнасьці – гэта магчымасьці функцыянаваньня палітычнай супольнасьці, хай нават побач з Лукашэнкам, зь яго парлямэнтам, яго прыхільнікамі, з масамі, якім ён яшчэ падабаецца. Каб гэтая супольнасьць магла існаваць, не баючыся рэпрэсіяў, не баючыся зьнішчэньня – маральнага ці палітычнага".
(Дракахруст: ) "Павал, шмат хто адзначаў, што падчас гэтых выбараў беларусы нарэшце ўбачылі выразныя альтэрнатывы. Ці захаваюцца Казулін і Мілінкевіч як сымбалі надзеі?"
(Шарамет: ) "Гэта прынцыповае пытаньне для бліжэйшай будучыні беларускай апазыцыі. Захаваньне Мілінкевіча ці Казуліна ў якасьці адзінага лідэра апазыцыі – ад гэтага залежыць палітычны вынік, які яны могуць дасягнуць. Калі Мілінкевіч застанецца адзіным лідэрам апазыцыі, то гэта дазволіць запабегчы ўнутраных канфліктаў паміж дастаткова амбіцыйнымі апазыцыйнымі палітыкамі Беларусі. Тое ж тычыцца і Казуліна – калі ён захаваецца ў якасьці аднаго з сымбаляў аднаўленьня беларускага грамадзтва, то палітычны працэс у Беларусі будзе дастаткова актыўным. Калі пасьля выбараў пачнецца зьмена лідэраў, калі Мілінкевіча, скажам, памяняюць на Лябедзьку ці Калякіна, то ні да чага добрага гэта не прывядзе.
Што тычыцца будучыні Казуліна і Мілінкевіча, то тут шмат што будзе залежыць ад Лукашэнкі, ад той злосьці, якую ён адчувае да гэтых людзей. Ці вырашыць ён помсьціць ім, зьнішчаць іх, як зьнішчаў Калугіна – кандыдата на мінулых выбарах, як ён зьнішчае Марыніча. Я схільны да той вэрсіі, што ў бліжэйшыя месяцы Казуліну і Мілінкевічу давядзецца перанесьці шмат што".
(Дракахруст: ) "Павал, пытаньне пра будучыню Казуліна і Мілінкевіча сапраўды надзвычай складанае. Наступнае маё пытаньне – больш простае: якой будзе рэакцыя Крэмль на беларускія выбары? Як адрэагуе адразу і як адрэагуе ў сярэднетэрміновай пэрспэктыве?"
(Шарамет: ) "Гэта сапраўды вельмі складанае пытаньне. Паводле заяваў афіцыйных расейскіх прадстаўнікоў напярэдадні выбараў немагчыма было дакладна вызначыць пазыцыю менавіта Крамля. Палітычная супольнасьць Расеі падзялілася: камуністы – за Лукашэнку, і шмат у чым гэта карупцыйныя сувязі, расейскія лібэралы – адназначна супраць Лукашэнкі. Што ж тычыцца афіцыйных палітыкаў, то за выключэньнем нехлямяжых заяваў сп. Грызлова і няпэўных выказваньняў прэм''ера Фрадкова, сур''ёзныя палітычныя гульцы Расеі захоўвалі маўчаньне наконт сытуацыі ў Беларусі.
У бліжэйшыя месяцы пасьля гэтых выбараў трымаць шматзначнае маўчаньне і ў пэўным сэнсе выкарыстоўваць гэтую двухсэнсоўнасьць перамогі Лукашэнкі ў якасьці інструмэнту ціску на яго – яны такім чынам будуць імкнуцца дасягнуць тых мэтаў, якія яны перад сабой ставілі – "Белтрансгаз", адзіны рубель, Канстытуцыйны акт.
(Дракахруст: ) "Віталь, у мяне да Вас у пэўным сэнсе адваротнае пытаньне: якой будзе рэакцыя Эўразьвязу і ЗША на беларускія выбары? Я задаваў гэтае пытаньня вядомаму нямецкаму экспэрту Аляксандру Рару, і ён адказаў, што зьменаў ня будзе, маўляў, будзем весьці дыялёг, спрабаваць навярнуць Лукашэнку ў дэмакратычную веру, памятаючы пра асаблівыя адносіны Беларусі з Расеяй. Сп. Рар мае рацыю?"
(Портнікаў: ) "Мяркую, што толькі ў тым выпадку, калі Лукашэнка ня будзе рабіць ніякіх жорсткіх захадаў адносна апазыцыі. Калі ўсё скончыцца гэтак, як мы бачылі сёньня – мірныя мітынгі, больш менш спакойная рэакцыя ўлады, процістаяньне без страляніны, тады сапраўды, Эўропа, магчыма, будзе спрабаваць падтрымліваць са спадаром Лукашэнкам і ягоным урадам пэўны асьцярожны дыялёг, але пры гэтым каб не запляміць сваю рэпутацыю. Мы ведаем, што Эўропа гатовыя весьці дыялёг ня толькі з Лукашэнкам, яны спрабуюць весьці дыялёг нават з "Хамасам", а гэта значна больш небясьпечная справа.
Аднак адразу скажу, што калі беларускі рэжым пяройдзе да сілавых дзеяньняў, тут можна пагадзіцца і з кіраўніком Эўракамісіі сп. Барозам, які папярэдзіў, што наступствы гэтага будуць для Менску дастаткова сур''ёзнымі. Тады Эўропа ня будзе весьці ніякага дыялёгу з Лукашэнкам і ягонымі людзьмі і нават пазбавіць іх магчымасьці езьдзіць па краінах Эўразьвязу".
(Дракахруст: ) "Спадар Портнікаў, а якой будзе рэакцыя Кіеву на беларускія выбары? Якой яна будзе зараз, пасьля 19 сакавіка, і праз тыдзень – пасьля ўкраінскіх выбараў?"
(Портнікаў: ) "Ну тут сапраўды нічога ня зьменіцца. Афіцыйны Кіеў і пасьля перамогі Віктара Юшчанкі на прэзыдэнцкіх выбарах быў дастаткова асьцярожны ў адносінах да беларускага кіраўніцтва. Сп. Лукашэнка быў менш асьцярожны ў сваім стаўленьні да Кіева, чым Кіеў – да яго. І асабліва зараз, калі можа быць створаны кааліцыйны ўрад, у якім, магчыма, будуць людзі, якія адкрыта сымпатызуюць Лукашэнку, то будзе захоўвацца пэўная асьцярожнасьць, і кантакты зь беларускай апазыцыяй будуць падтрымлівацца выключна на грамадзкім узроўні. Ёсьць, сапраўды, пэўная супярэчнасьць у тым, што тыя людзі, якія складалі падтрымку Віктара Юшчанкі на прэзыдэнцкіх выбарах, зараз прыяжджаюць у Менск, выказваюць падтрымку беларускай апазыцыі, а афіцыйны Кіеў прыгадвае пра падзеі ў Менску толькі тады, калі там затрымліваюць украінскіх грамадзянаў".
(Дракахруст: ) "Спадар Класкоўскі, як з Менску бачацца адносіны да Беларусі пасьля 19 сакавіка з боку Расеі і Эўразьвязу?"
(Класкоўскі: ) "Натуральна, што ацэнкі гэтых выбараў з боку заходняй супольнасьці будуць вельмі жорсткія. З пункту гледжаньня дэмакратычных сілаў вельмі важна, каб справа не абмежавалася фармальнымі дэклярацыямі і каб пільная ўвага пасьля выбараў ня зьнікла.
Што тычыцца Расеі, у мяне няма ілюзіяў наконт экспарту дэмакратыі з Усходу, але я думаю, там будуць ведаць рэальны расклад сілаў, і так ці інакш Крэмль будзе вымушаны ўлічваць рэаліі і наўрад ці стане складаць усе яйкі ў адзін кошык".
