Пачну сёньняшнюю размову зь ліста Яўгена Дудніка зь Менску, які пільна сачыў за тым, як расейскі прэзыдэнт Пуцін падчас канфлікту рэагаваў на абвінавачаньні свайго беларускага калегі. Слухач піша:
“Не разумею, чаму такімі бесхрыбетнымі паказалі сябе расейскія лідэры. Не чакаў, што прэзыдэнт Пуцін моўчкі праглыне ўсе зьнявагі й прыніжэньні. Адказы яго наконт беларускіх праблемаў падчас апошняй прэсавай канфэрэнцыі былі млявыя, абцякальныя й дыпляматычныя. Гэта значыць, што Лукашэнка і надалей здолее паводзіць сябе з Расеяй так, як захоча.
Калі б Масква па-сапраўднаму захацела, дык ужо даўно паставіла б Лукашэнку на месца. Але там чамусьці баяцца чапаць яго. І дачакаюцца таго, што заменіць Пуціна не які-небудзь прызначаны Пуціным пераемнік, а наш Аляксандар Рыгоравіч”.
Расея скараціла фінансаваньне беларускай эканомікі больш як на пяць мільярдаў даляраў — і гэта намнога больш жорсткі й балючы ўдар па амбіцыях беларускага лідэра, чым любыя рэзкія выказваньні й абвінавачаньні з боку Крамля. Прэзыдэнт Пуцін увогуле рэдка дазваляе сабе крыўдныя пэрсанальныя выпады ў бок сваіх палітычных апанэнтаў падчас публічных выступаў. Але гэта ня робіць ягоныя рэальныя адказы на крыўды больш мяккімі й паблажлівымі.
Тут яшчэ трэба мець на ўвазе і тое, што сфэра расейска-беларускіх дачыненьняў — даволі спэцыфічная ў расейскай вонкавай палітыцы. Крэмль вымушаны лічыцца з грамадзкай думкай, якая ня схільная падтрымліваць надта рэзкія захады і заявы, скіраваныя супраць Беларусі.
Наш даўні слухач і аўтар Алесь Марціновіч з Баранавічаў у сваім новым лісьце на “Свабоду” разважае пра тое, якая будучыня можа напаткаць Беларусь у новых эканамічных умовах. Спадар Марціновіч піша:
“Цяпер Беларусь уступае ў этап поўнай няяснасьці. Яна падпаўзае да шокатэрапіі ў самы неспрыяльны гістарычны час. У існасьці, рэжым Лукашэнкі на працягу дванаццаці гадоў рознымі шляхамі падтрымліваў савецкія мэтады ў эканоміцы. Апроч таго, Лукашэнка ўвесь гэты час, адрозна ад іншых краін Усходняй Эўропы, будаваў дзяржаву пад сваю ўласную пэрсону. Гэта не была пабудова народам разам з элітай дзяржавы-нацыі, здольнай мяняць без істотных наступстваў левых на правых. Лукашэнкава дзяржава праіснуе яшчэ нейкі час, так і не набыўшы ўсіх рысаў звычайнай і самадастатковай краіны Эўропы, створанай народам зьнізу.
Ужо напрыканцы 2007 году, і абавязкова ў пэрыяд да 2011-га ў Беларусі могуць і будуць адбывацца такія зьмены, якія зьдзівяць нават самых прадбачлівых нацыянал-дэмакратаў. Зусім магчыма, што ў будучыні хаос і раздрай у Беларусі дасягнуць такіх памераў, што яна стане пратэктаратам Расеі і Эўразьвязу. І гэтыя два цэнтры сілы будуць у перамовах зь беларускай намэнклятурай прызначаць у Менск урад, удакладняць долі і сфэры ўплыву”.
Цяжка ўявіць, спадар Марціновіч, што Эўразьвяз пачне пераймаць прыклад імпэрыяў пачатку ХХ стагодзьдзя і ўтвараць нейкія пратэктараты уздоўж сваіх межаў. Супольнасьць эўрапейскіх дзяржаваў створаная і грунтуецца зусім на іншых прынцыпах і будуе свае дачыненьні з памежнымі дзяржавамі на іншых падставах. Усе эўрапейскія краіны маюць шанцы далучыцца да Эўразьвязу — умовы гэтага далучэньня вядомыя. Ніхто не зачыняў дзьвярэй у Эўразьвяз і перад Беларусьсю.
Наш слухач Міхаіл Леках з Латвіі, з Рыгі параўноўвае сёньняшнія расейскія і беларускія эканамічныя ды сацыяльныя рэаліі. Параўнаньне, як лічыць спадар Леках, не на карысьць Расеі:
“Мінулым летам я паезьдзіў па Беларусі. Быў у Менску, Полацку, Віцебску, Глыбокім і Шаркоўшчыне. Пабываў у сваякоў і знаёмых, заходзіў у навучальныя ўстановы і на прадпрыемствы. У Беларусі я ў свой час адпрацаваў чвэрць стагодзьдзя, і мяне многія па-добраму памятаюць.
А потым я пабываў у Маскве і Маскоўскай вобласьці. Праехаў з Савёлаўскага вакзалу ў кірунку гораду атамшчыкаў, выходзячы і знаёмячыся па дарозе з навакольнымі паселішчамі. Дык вось, розьніца паміж райцэнтрамі Беларусі і Расеі ўражвае. І гэта пры тым, што Маскоўская вобласьць — не найгоршая ў Расеі. Напрыклад, расейскі райцэнтар Дзьмітраў не вытрымлівае ніякага параўнаньня зь беларускай Шаркоўшчынай. Мяне вельмі ўразіла чысьціня і дагледжанасьць беларускіх гарадоў. У іх я амаль не сустракаў п’яных (чаго ня скажаш пра гарады расейскія).
Большасьць жыхароў Беларусі жыве лепш, чым большасьць расейцаў. Апроч таго, Беларусь — больш бясьпечная краіна. Я ня лётаю ў аблоках: жыцьцё ў Беларусі нялёгкае. Але яно лепшае, чым у Расеі”.
Беларускія гарады і вёскі заўсёды выглядалі больш дагледжанымі ў параўнаньні з расейскімі: так было і ў СССР, і пры Расейскай імпэрыі, і пры Рэчы Паспалітай. На тое ёсьць шмат гістарычных і культурных прычынаў. А вось што да ўзроню жыцьця, то тут статыстыка сьведчыць пра іншае. Сярэдні заробак у Расеі ўжо дасягнуў 400 даляраў, у Беларусі ён складае прыблізна 300 даляраў. І ў бліжэйшы час гэты разрыў, хутчэй за ўсё, будзе толькі павялічвацца не на карысьць Беларусі. Апроч таго, у апошнія гады беларускія ўлады вялікую частку звышпрыбыткаў, атрыманых за кошт танных расейскіх энэрганосьбітаў, накіроўвалі якраз на добраўпарадкаваньне гарадоў і пасёлкаў. Пасьля таго, як такія звышпрыбыткі Масква ў Менску адабрала, тэндэнцыі ў гэтай справе яўна зьменяцца.
А цяпер некалькі лістоў слухачоў, якія пакіну без камэнтароў.
Допіс ад Сяргея Ахрымука з Кобрына. Слухач піша:
“СССР быў саюзам акупаваных каляніяльных народаў. Мы сёньня бачым, як расейскі нацызм душыць усё беларускае на нашай зямлі. Узяць хоць бы апошняе здарэньне ў Курапатах, дзе зноў разламалі лаву Клінтана. Дабраліся ўжо і да Хэльсынскага камітэту, у якога хацелі адабраць юрыдычны адрас. Растапталі Саюз беларускіх пісьменьнікаў і стварылі свой, які прыслужвае ўладзе. Уся прэзыдэнцкая вэртыкаль карыстаецца выключна расейскай мовай. У такім разе паўстае пытаньне: дык ці беларуская гэта ўлада”.
А вось што піша Васіль Грыневіч зь вёскі Вішнявец Стаўпецкага раёну:
“Маскоўскі тэлеканал “Россия” паказвае цікавы цыкль перадачаў “Сьледзтва вялі…” з акторам Леанідам Канеўскім — пра тое, якія злачынствы квітнелі ў Савецкім Саюзе, якая ў сапраўднасьці там была крымінагенная сытуацыя. Калі б прыхільнікі сталінізму й ленінізму глядзелі такія перадачы, дык, можа, і задумаліся б, на якіх ідалаў яны моляцца. Хоць, зрэшты, бальшавіцкіх фанатыкаў ужо не пераробіш”.
І яшчэ адзін ліст, які даслаў нам Іларыён Крамушэвіч з Горадні:
“Ня мог не напісаць, пачуўшы пасквіль на нашага непараўнальнага Зянона Станіслававіча. Бедны, яму даводзіцца яшчэ апраўдвацца, тлумачыць нешта гэтым адмарозкам. Гэта ж дадумацца — арганізаваць цяўканьне на чалавека сьмелага палёту думак і вольнай ідэі, самага дасьведчанага зь існых. Дык што гэта за палітыка рэдакцыі на гэты конт? Калі прааналізаваць выказваньні, дык дамінуюць адрыжкі саўкоў, гайдукевіцкае фарысэйства і да таго падобнае. Адчуваецца націск “пятай калёны”.
Жданко не разумее, што тэлефанаваць, пісаць, даваць інтэрвію на вуліцы могуць нацкаваныя мяўкалы спэцслужбаў і нашчадкі катаў НКВД. Дык у вас для іх дадзена зялёная вуліца — эфір. А так званыя апытаньні на вуліцах Менску — гэта суцэльнае рэклямаваньне тутэйшых цемрашалаў”.
На вуліцах Менску ды іншых беларускіх гарадоў нашы карэспандэнты задаюць пытаньні выпадковым мінакам — не зважаючы на іхныя палітычныя погляды, узрост, прафэсіі й пасады. Тым гэтыя апытаньні і цікавыя, бо даюць уяўленьне слухачам пра рэальныя настроі ў грамадзтве, ва ўсёй іх разнастайнасьці. Гэта ж датычыць і тэлефанаваньняў на наш аўтаадказьнік, і лістоў на “Свабоду”. Паверце, спадар Крамушэвіч: калі б мы адмыслова адбіралі для эфіру толькі вашых аднадумцаў і аднапартыйцаў, такі эфір быў бы не цікавым нават для вас.Ня кажучы ўжо пра тое, што гэта было б парушэньнем аднаго з галоўных прынцыпаў у дзейнасьці “Свабоды” — аб’ектыўнасьці й неперадузятасьці.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на “Свабоду”. Пішыце. Чакаем новых допісаў. Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду і нядзелю. Аўтару можна пісаць на адр
“Не разумею, чаму такімі бесхрыбетнымі паказалі сябе расейскія лідэры. Не чакаў, што прэзыдэнт Пуцін моўчкі праглыне ўсе зьнявагі й прыніжэньні. Адказы яго наконт беларускіх праблемаў падчас апошняй прэсавай канфэрэнцыі былі млявыя, абцякальныя й дыпляматычныя. Гэта значыць, што Лукашэнка і надалей здолее паводзіць сябе з Расеяй так, як захоча.
Калі б Масква па-сапраўднаму захацела, дык ужо даўно паставіла б Лукашэнку на месца. Але там чамусьці баяцца чапаць яго. І дачакаюцца таго, што заменіць Пуціна не які-небудзь прызначаны Пуціным пераемнік, а наш Аляксандар Рыгоравіч”.
Расея скараціла фінансаваньне беларускай эканомікі больш як на пяць мільярдаў даляраў — і гэта намнога больш жорсткі й балючы ўдар па амбіцыях беларускага лідэра, чым любыя рэзкія выказваньні й абвінавачаньні з боку Крамля. Прэзыдэнт Пуцін увогуле рэдка дазваляе сабе крыўдныя пэрсанальныя выпады ў бок сваіх палітычных апанэнтаў падчас публічных выступаў. Але гэта ня робіць ягоныя рэальныя адказы на крыўды больш мяккімі й паблажлівымі.
Тут яшчэ трэба мець на ўвазе і тое, што сфэра расейска-беларускіх дачыненьняў — даволі спэцыфічная ў расейскай вонкавай палітыцы. Крэмль вымушаны лічыцца з грамадзкай думкай, якая ня схільная падтрымліваць надта рэзкія захады і заявы, скіраваныя супраць Беларусі.
Наш даўні слухач і аўтар Алесь Марціновіч з Баранавічаў у сваім новым лісьце на “Свабоду” разважае пра тое, якая будучыня можа напаткаць Беларусь у новых эканамічных умовах. Спадар Марціновіч піша:
“Цяпер Беларусь уступае ў этап поўнай няяснасьці. Яна падпаўзае да шокатэрапіі ў самы неспрыяльны гістарычны час. У існасьці, рэжым Лукашэнкі на працягу дванаццаці гадоў рознымі шляхамі падтрымліваў савецкія мэтады ў эканоміцы. Апроч таго, Лукашэнка ўвесь гэты час, адрозна ад іншых краін Усходняй Эўропы, будаваў дзяржаву пад сваю ўласную пэрсону. Гэта не была пабудова народам разам з элітай дзяржавы-нацыі, здольнай мяняць без істотных наступстваў левых на правых. Лукашэнкава дзяржава праіснуе яшчэ нейкі час, так і не набыўшы ўсіх рысаў звычайнай і самадастатковай краіны Эўропы, створанай народам зьнізу.
Ужо напрыканцы 2007 году, і абавязкова ў пэрыяд да 2011-га ў Беларусі могуць і будуць адбывацца такія зьмены, якія зьдзівяць нават самых прадбачлівых нацыянал-дэмакратаў. Зусім магчыма, што ў будучыні хаос і раздрай у Беларусі дасягнуць такіх памераў, што яна стане пратэктаратам Расеі і Эўразьвязу. І гэтыя два цэнтры сілы будуць у перамовах зь беларускай намэнклятурай прызначаць у Менск урад, удакладняць долі і сфэры ўплыву”.
Цяжка ўявіць, спадар Марціновіч, што Эўразьвяз пачне пераймаць прыклад імпэрыяў пачатку ХХ стагодзьдзя і ўтвараць нейкія пратэктараты уздоўж сваіх межаў. Супольнасьць эўрапейскіх дзяржаваў створаная і грунтуецца зусім на іншых прынцыпах і будуе свае дачыненьні з памежнымі дзяржавамі на іншых падставах. Усе эўрапейскія краіны маюць шанцы далучыцца да Эўразьвязу — умовы гэтага далучэньня вядомыя. Ніхто не зачыняў дзьвярэй у Эўразьвяз і перад Беларусьсю.
Наш слухач Міхаіл Леках з Латвіі, з Рыгі параўноўвае сёньняшнія расейскія і беларускія эканамічныя ды сацыяльныя рэаліі. Параўнаньне, як лічыць спадар Леках, не на карысьць Расеі:
“Мінулым летам я паезьдзіў па Беларусі. Быў у Менску, Полацку, Віцебску, Глыбокім і Шаркоўшчыне. Пабываў у сваякоў і знаёмых, заходзіў у навучальныя ўстановы і на прадпрыемствы. У Беларусі я ў свой час адпрацаваў чвэрць стагодзьдзя, і мяне многія па-добраму памятаюць.
А потым я пабываў у Маскве і Маскоўскай вобласьці. Праехаў з Савёлаўскага вакзалу ў кірунку гораду атамшчыкаў, выходзячы і знаёмячыся па дарозе з навакольнымі паселішчамі. Дык вось, розьніца паміж райцэнтрамі Беларусі і Расеі ўражвае. І гэта пры тым, што Маскоўская вобласьць — не найгоршая ў Расеі. Напрыклад, расейскі райцэнтар Дзьмітраў не вытрымлівае ніякага параўнаньня зь беларускай Шаркоўшчынай. Мяне вельмі ўразіла чысьціня і дагледжанасьць беларускіх гарадоў. У іх я амаль не сустракаў п’яных (чаго ня скажаш пра гарады расейскія).
Большасьць жыхароў Беларусі жыве лепш, чым большасьць расейцаў. Апроч таго, Беларусь — больш бясьпечная краіна. Я ня лётаю ў аблоках: жыцьцё ў Беларусі нялёгкае. Але яно лепшае, чым у Расеі”.
Беларускія гарады і вёскі заўсёды выглядалі больш дагледжанымі ў параўнаньні з расейскімі: так было і ў СССР, і пры Расейскай імпэрыі, і пры Рэчы Паспалітай. На тое ёсьць шмат гістарычных і культурных прычынаў. А вось што да ўзроню жыцьця, то тут статыстыка сьведчыць пра іншае. Сярэдні заробак у Расеі ўжо дасягнуў 400 даляраў, у Беларусі ён складае прыблізна 300 даляраў. І ў бліжэйшы час гэты разрыў, хутчэй за ўсё, будзе толькі павялічвацца не на карысьць Беларусі. Апроч таго, у апошнія гады беларускія ўлады вялікую частку звышпрыбыткаў, атрыманых за кошт танных расейскіх энэрганосьбітаў, накіроўвалі якраз на добраўпарадкаваньне гарадоў і пасёлкаў. Пасьля таго, як такія звышпрыбыткі Масква ў Менску адабрала, тэндэнцыі ў гэтай справе яўна зьменяцца.
А цяпер некалькі лістоў слухачоў, якія пакіну без камэнтароў.
Допіс ад Сяргея Ахрымука з Кобрына. Слухач піша:
“СССР быў саюзам акупаваных каляніяльных народаў. Мы сёньня бачым, як расейскі нацызм душыць усё беларускае на нашай зямлі. Узяць хоць бы апошняе здарэньне ў Курапатах, дзе зноў разламалі лаву Клінтана. Дабраліся ўжо і да Хэльсынскага камітэту, у якога хацелі адабраць юрыдычны адрас. Растапталі Саюз беларускіх пісьменьнікаў і стварылі свой, які прыслужвае ўладзе. Уся прэзыдэнцкая вэртыкаль карыстаецца выключна расейскай мовай. У такім разе паўстае пытаньне: дык ці беларуская гэта ўлада”.
А вось што піша Васіль Грыневіч зь вёскі Вішнявец Стаўпецкага раёну:
“Маскоўскі тэлеканал “Россия” паказвае цікавы цыкль перадачаў “Сьледзтва вялі…” з акторам Леанідам Канеўскім — пра тое, якія злачынствы квітнелі ў Савецкім Саюзе, якая ў сапраўднасьці там была крымінагенная сытуацыя. Калі б прыхільнікі сталінізму й ленінізму глядзелі такія перадачы, дык, можа, і задумаліся б, на якіх ідалаў яны моляцца. Хоць, зрэшты, бальшавіцкіх фанатыкаў ужо не пераробіш”.
І яшчэ адзін ліст, які даслаў нам Іларыён Крамушэвіч з Горадні:
“Ня мог не напісаць, пачуўшы пасквіль на нашага непараўнальнага Зянона Станіслававіча. Бедны, яму даводзіцца яшчэ апраўдвацца, тлумачыць нешта гэтым адмарозкам. Гэта ж дадумацца — арганізаваць цяўканьне на чалавека сьмелага палёту думак і вольнай ідэі, самага дасьведчанага зь існых. Дык што гэта за палітыка рэдакцыі на гэты конт? Калі прааналізаваць выказваньні, дык дамінуюць адрыжкі саўкоў, гайдукевіцкае фарысэйства і да таго падобнае. Адчуваецца націск “пятай калёны”.
Жданко не разумее, што тэлефанаваць, пісаць, даваць інтэрвію на вуліцы могуць нацкаваныя мяўкалы спэцслужбаў і нашчадкі катаў НКВД. Дык у вас для іх дадзена зялёная вуліца — эфір. А так званыя апытаньні на вуліцах Менску — гэта суцэльнае рэклямаваньне тутэйшых цемрашалаў”.
На вуліцах Менску ды іншых беларускіх гарадоў нашы карэспандэнты задаюць пытаньні выпадковым мінакам — не зважаючы на іхныя палітычныя погляды, узрост, прафэсіі й пасады. Тым гэтыя апытаньні і цікавыя, бо даюць уяўленьне слухачам пра рэальныя настроі ў грамадзтве, ва ўсёй іх разнастайнасьці. Гэта ж датычыць і тэлефанаваньняў на наш аўтаадказьнік, і лістоў на “Свабоду”. Паверце, спадар Крамушэвіч: калі б мы адмыслова адбіралі для эфіру толькі вашых аднадумцаў і аднапартыйцаў, такі эфір быў бы не цікавым нават для вас.Ня кажучы ўжо пра тое, што гэта было б парушэньнем аднаго з галоўных прынцыпаў у дзейнасьці “Свабоды” — аб’ектыўнасьці й неперадузятасьці.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на “Свабоду”. Пішыце. Чакаем новых допісаў. Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду і нядзелю. Аўтару можна пісаць на адр
