Пра тое, як «украінскі фактар» ужо цяпер уплывае на ўнутраную палітыку ЗША і можа паўплываць у блізкай пэрспэктыве, а таксама як сытуацыя ў самой Амэрыцы ўзьдзейнічае на дапамогу Кіеву, піша старшы карэспандэнт Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода ў Вашынгтоне Тод Прынс.
Калі Джо Байдэн перамог дзейнага прэзыдэнта Дональда Трампа на прэзыдэнцкіх выбарах у ЗША ў лістападзе 2020 года, гэта паклала канец напружанай выбарчай барацьбе, у якой краіна, якая ніколі не адыгрывала больш, чым невялікую ролю, у палітыцы ЗША, Украіна, раптам атрымала значную ролю.
Кіеў трапіў у цэнтар палітычнай увагі ЗША пасьля таго, як Трампа абвінавацілі ў ціску на новаабранага прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзімера Зяленскага падчас тэлефоннай размовы ў 2019 годзе, каб назапасіць кампрамат аб дзейнасьці сям’і Байдэнаў ва Ўкраіне, што прывяло да выбуховага шматмесячнага працэсу імпічмэнту ў Вашынгтоне.
З завяршэньнем выбараў у ЗША палёгка ва Ўкраіне была адчувальнай. Зяленскі выказаў надзею, што дзьве краіны змогуць пераадолець турбулентнасьць і што фокус адносінаў можа зрушыцца з палітычных баталій ЗША на агульныя геапалітычныя інтарэсы, такія як барацьба з расейскай агрэсіяй.
«Яны зьвязалі нас», — сказаў Зяленскі The New York Times у сьнежні 2020 года, дадаўшы, што з прыходам новай адміністрацыі ЗША «я не хачу, каб Украіна стала прадметам» барацьбы паміж дэмакратамі і рэспубліканцамі.
Праз тры гады, калі Злучаныя Штаты ідуць да таго, што можа стаць новым спаборніцтвам паміж Байдэнам і Трампам у лістападзе 2024 года, Украіна зноў у цэнтры ўвагі.
І ёсьць водгаласы 2019-2020 гадоў, улічваючы прапанову аб імпічмэнце: на гэты раз супраць Байдэна.
Але ў любым выпадку акалічнасьці больш драматычныя, а стаўкі для абедзьвюх краінаў вышэйшыя. Украіна змагаецца супраць поўнамаштабнага ўварваньня, распачатага Расеяй у лютым 2022 года, і падтрымка ЗША зьяўляецца вырашальным фактарам у вайне, вынік якой будзе мець сурʼёзныя наступствы для Злучаных Штатаў і Захаду, акрамя Украіны.
«Я думаю, што Ўкраіна стане яшчэ большай праблемай унутраных выбараў, чым гэта было ў 2020 годзе», — сказаў Радыё Свабода Дэніэл Вайдзіч, прэзыдэнт вашынгтонскай кампаніі Yorktown Solutions, якая лабіюе ад імя Ўкраіны.
Візыт Зяленскага ў Злучаныя Штаты на гэтым тыдні падкрэсьлівае значнасьць яго краіны ў палітыцы ЗША менш як за 14 месяцаў да выбараў.
Гэта адбываецца ў той час, калі Кангрэс абмяркоўвае новы бюджэт, прапанаваны адміністрацыяй Байдэна, які прадугледжвае выдзяленьне мільярдаў даляраў на ваенную і фінансавую дапамогу Ўкраіне.
На фоне найвялікшай вайны ў Эўропе пасьля Другой сусьветнай вайны прадстаўленьне Ўкраіне вялізных сумаў грошай і ўсё больш магутнай зброі зрабілася вызначальным аспэктам прэзыдэнцтва Байдэна і абяцае стаць галоўнай тэмай перадвыбарнай кампаніі.
Рэспубліканцы, якія імкнуцца кінуць выклік Байдэну на выбарах (уключаючы Трампа, які, па выніках апытаньняў, зьяўляецца бясспрэчным фаварытам у вылучэньні кандыдатам ад партыі, нягледзячы на тое, што яму выставілі крымінальныя абвінавачаньні ў чатырох асобных справах), езьдзяць па краіне і крытыкуюць дзейнага прэзыдэнта, уключаючы яго палітыку ў адносінах да Украіны.
Зьмена прыярытэтаў?
Улічваючы, што ЗША ўжо аказалі ваенную, фінансавую і гуманітарную дапамогу Ўкраіне на суму больш за 76 мільярдаў даляраў ЗША і амаль няма чаканьняў, што вайна Расеі супраць яе суседа скончыцца да выбараў у ЗША, падтрымка Ўкраіны амэрыканскай грамадзкасьцю, здаецца, слабее з прычыны эканамічных цяжкасьцяў унутры краіны.
Усё болей амэрыканцаў сумняваюцца, ці ня лепей было б патраціць грошы дома, дзе высокая інфляцыя наносіць страты мільёнам выбарнікаў. Заканадаўцы-рэспубліканцы і кандыдаты ў прэзыдэнты выкарыстоўваюць гэтую зьмену настрояў, каб прыцягнуць выбарнікаў. Дзясяткі рэспубліканцаў у Палаце прадстаўнікоў адмовіліся ўхваліць павелічэньне дапамогі Украіне, заявіўшы, што лёс Кіева не жыцьцёва важны для ЗША.
Байдэн спрабаваў аспрэчваць такія сьцвярджэньні ў сваім звароце да Генэральнай асамблеі ААН 19 верасьня, заявіўшы, што ніводная нацыя ня можа быць у бясьпецы, калі мы дазволім, каб Украіну падзяліла Расія.
Прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін будзе ўважліва сачыць за ўнутранымі палітычнымі працэсамі ў ЗША, гавораць экспэрты, таму што пасьля няздольнасьці Расеі хутка заваяваць Украіну і далейшых няўдач на фронце ён больш за ўсё спадзяецца, што падтрымка Кіева Захадам вычарпаецца. Аналітыкі чакаюць, што Пуцін працягне ўварваньне — нягледзячы на велізарныя чалавечыя і эканамічныя страты для Расеі — у надзеі, што прэзыдэнцкія выбары ў ЗША і выбары ў Кангрэс у 2024 годзе прынясуць яму спрыяльныя зьмены ў палітыцы Вашынгтона ў адносінах да Ўкраіны.
Бягучыя апытаньні паказваюць на паўторнае спаборніцтва паміж Байдэнам, актыўным прыхільнікам украінскага сувэрэнітэту, і Трампам, які крытыкаваў Зяленскага і абвінавачваў Кіеў ва ўмяшаньні ў выбары 2016 г. супраць яго.
Зяленскі і яго ўрад разам з прыхільнікамі Ўкраіны на Захадзе спрабавалі пераканаць амэрыканскіх заканадаўцаў і амэрыканскую грамадзкасьць, што дапамога — гэта не «дабрачыннасьць», а інвэстыцыя ў бясьпеку ЗША і бясьпеку саюзьнікаў па NATO.
Кіеў таксама даказваў, што Ўкраіна дасягае прагрэсу на фронце — на фоне вялікага контранаступу, які на сёньняшні дзень прынесла толькі сьціплыя посьпехі — і дзякуючы ўнутраным рэформам, якія падтрымліваюцца Захадам.
У той час як галасаваньне ў ЗША набліжаецца, Зяленскаму, магчыма, давядзецца хадзіць па канаце, каб не заўважылі, што ён аддае перавагу адной партыі ці пэўнаму кандыдату ў прэзыдэнты, што можа яшчэ больш узмацніць рознагалосьсі па дапамозе Ўкраіне.
Пакет дапамогі ЗША
У жніўні адміністрацыя Байдэна падала ў Кангрэс законапраект аб надзвычайных выдатках, які ўключаў яшчэ 24 мільярды даляраў дапамогі Ўкраіне, суму, якая павінна пакрыць патрэбы Кіева прынамсі да канца года, калі дадатковую дапамогу ЗША можна будзе ўключыць у штогадовае заканадаўства аб асігнаваньнях.
У цяперашні час адміністрацыя Байдэна аказвае дапамогу Ўкраіне з пакета ў 45 мільярдаў даляраў, ухваленага Кангрэсам у сьнежні ў рамках штогадовага бюджэту. Чакаецца, што гэты пакет скончыцца ў гэтым месяцы.
Белы дом ня хоча патрабаваць вялікай сумы грошай, каб хапіла на ўвесь фінансавы год, «бо гэта прыцягне шмат увагі», піша Марк Канчыян, аналітык вашынгтонскага Цэнтра стратэгічных і міжнародных дасьледаваньняў.
«Менш супярэчліва ставіць фінансаваньне дапамогі Ўкраіне ў кантэкст поўнага фэдэральнага бюджэту, калі заключаецца канчатковае бюджэтнае пагадненьне», — сказаў Канчыян.
У той час як абедзьве партыі ў Сэнаце падтрымліваюць новы пакет экстранай дапамогі, група рэспубліканцаў у Палаце прадстаўнікоў затрымлівае законапраект, канфліктуючы з адміністрацыяй Байдэна з нагоды прыярытэтаў выдаткаў. Гэта адна з праяў расколу ўнутры Рэспубліканскай партыі ў пытаньні падтрымкі Ўкраіны.
«Мне няёмка пасылаць яшчэ адзін даляр ва Ўкраіну, — сказаў Майк Гарсія, рэспубліканец з Каліфорніі. — Праблема ў тым, ці перакананыя вы, што Ўкраіна цяпер выйграе вайну ва Украіне?».
Раней сёлета 70 рэспубліканцаў у Палаце прадстаўнікоў — амаль адна трэць іх членаў — прагаласавалі за папраўку, прапанаваную Мэтам Гетцам з Флорыды, якая забракавала любое новае фінансаваньне для Ўкраіны. Законапраект праваліўся, паколькі ўсе дэмакраты і большасьць рэспубліканцаў у Палаце прадстаўнікоў прагаласавалі супраць яго.
Але хоць у пачатку поўнамаштабнага ўварваньня Расеі грамадзкая падтрымка была надзвычайнай, усё больш амэрыканцаў, здаецца, страчваюць цікавасьць да вайны, паколькі яна зацягваецца.
Падчас апытаньня CNN у ліпені большасьць рэспандэнтаў — 55 адсоткаў — заявілі, што Кангрэс не павінен ухваляць большае фінансаваньне для Ўкраіны. Апытаньне паказала выразны раскол па партыйнай прыкмеце: 71 працэнт рэспубліканцаў заявілі, што яны супраць новага фінансаваньня, у той час як 62 працэнты дэмакратаў сказалі, што падтрымліваюць павелічэньне дапамогі.
Уіл Памэранц, дырэктар Інстытута Кэнана, вашынгтонскага аналітычнага цэнтру, які засяроджаны на Расеі і Эўразіі, сказаў, што такія настроі наўрад ці зьнізяць падтрымку Ўкраіны з боку адміністрацыі напярэдадні выбараў.
«Байдэн быў вельмі рашучы ў сваёй падтрымцы Украіны, і ён паўтарыў гэта ў ААН», — сказаў ён.
Фактар Трампа
Наколькі істотна Трамп будзе імкнуцца зьмяніць палітыку Белага дома ў адносінах да Ўкраіны, калі амэрыканцы вернуць яго на пасаду, невядома, але ён не праявіў вялікай цікавасьці да дапамогі Кіеву ў сваіх публічных камэнтарах адносна вайны.
Па словах былых амэрыканскіх чыноўнікаў, якія працавалі ў ягонай адміністрацыі, падчас свайго прэзыдэнцкага тэрміну з 2017 па 2021 гады Трамп часам рэзка крытыкаваў і адкрыта пагарджаў Украінай.
У інтэрвію тэлеканалу CNBC, якое выйшла ў эфір 17 верасьня, Трамп сказаў, што ў выпадку перамогі на выбарах 2024 года ён прымусіць Зяленскага і Пуціна пагадзіцца на мірнае пагадненьне. Але, як і з падобнымі камэнтарамі ў мінулым, ён не паведаміў падрабязнасьці.
У адказ на наступнае пытаньне аб тым, ці прымусіць ён Украіну саступіць тэрыторыю, Трамп адказаў, што гэтага ня зробіць, не ўдакладніўшы, як ён можа спыніць вайну.
Падчас выбарчай кампаніі 2016 года ён сказаў, што можа разгледзець магчымасьць прызнаньня анэксіі Расеяй Крыму, які Масква акупавала два гады да таго.
Памэранц сказаў, што ён «адназначна чакае», што Трамп паспрабуе скараціць дапамогу ЗША Ўкраіне, калі ён выйграе прэзыдэнцкія выбары, але для таго каб гэта стала рэальнасьцю, яму спатрэбіцца прынамсі рэспубліканская перамога ў Кангрэсе. Цяпер рэспубліканцы маюць нязначную большасьць месцаў у Палаце прадстаўнікоў і нязначную меншасьць — 49 — у Сэнаце.
Адносіны Байдэна і Трампа з Украінай афарбаваныя мінулым і падзеямі, якія паўплывалі на спробы імпічмэнту.
Трампа абвінавацілі ў тым, што ён затрымаў 400 мільёнаў долараў крытычна важнай вайсковай дапамогі Ўкраіне ў 2019 годзе, каб ціснуць на Зяленскага, каб той расьсьледаваў справу сына Байдэна Гантэра, які быў членам рады дырэктараў украінскай газавай кампаніі, калі яго бацька як віцэ-прэзыдэнт ЗША адказваў за адносіны з Кіевам.
У сьнежні 2019 года, менш чым за год да яго перавыбраньня ў 2020 годзе, Палата прадстаўнікоў, дзе дэмакраты тады мелі большасьць, абвінаваціла Трампа ў злоўжываньні ўладай і перашкодах працы Кангрэсу.
Штуршком да працэсу імпічмэнту стаў тэлефонны званок у ліпені 2019 года, у якім Трамп, як выглядала, абумовіў вайсковую дапамогу Ўкраіне тым, што ўлады Зяленскага правядуць крымінальныя расьсьледаваньні па Джо Байдэну і Гантэру Байдэну.
У лютым 2020 году падкантрольны рэспубліканцам Сэнат апраўдаў Трампа.
Раней у гэтым месяцы Палата прадстаўнікоў, якая цяпер кантралюецца рэспубліканцамі, пачала расьсьледаваньне з нагоды імаверных супрацьпраўных дзеяньняў Байдэна, уключаючна з тым, ці хлусіў ён адносна сваёй дасьведчанасьці наконт бізнэсу свайго сына ва Ўкраіне.
Расьсьледаваньне можа паўплываць на кампанію Трампа і іншых рэспубліканцаў, якія імкнуцца кінуць выклік Байдэну, прыцягваючы ўвагу да Ўкраіны ў прэзыдэнцкіх спаборніцтвах у ЗША.
Гэта таксама можа ўзмацніць грамадзкае ўспрыманьне карупцыі ва Ўкраіне, пасеяўшы або пагоршыўшы сумневы ў сьвядомасьці некаторых выбарнікаў ЗША наконт лёгікі накіраваньня фінансавай дапамогі Кіеву.
Іншыя рычагі Пуціна
Трамп мае моцную падтрымку ў Рэспубліканскай партыі, і ўзровень падтрымкі Ўкраіны сярод рэспубліканцаў у Кангрэсе і за яго межамі напярэдадні выбараў можа часткова залежаць ад таго, ці захавае ён лідэрства ў гонцы за вылучэньне ад партыі на праймэрыз, якія пачнуцца ў пачатку 2024 года.
Іншыя кандыдаты ў прэзыдэнты ад Рэспубліканскай партыі, у тым ліку былы віцэ-прэзідэнт пры Трампе Майк Пэнс, заявілі, што Злучаным Штатам трэба павялічыць дапамогу Ўкраіне, а не зьмяншаць яе.
Пэнс сказаў, што калі Расея выйграе вайну супраць Украіны, Пуцін набярэцца сьмеласьці і будзе наступаць на саюзьнікаў па NATO, прымушаючы салдат ЗША ваяваць у іх абарону.
Ён таксама раскрытыкаваў Байдэна, сьцьвярджаючы, што прэзыдэнт спрабаваў апраўдаць дапамогу Ўкраіне прасоўваньнем дэмакратыі, а не асноўнымі нацыянальнымі інтарэсамі ЗША.
Хоць падтрымка Ўкраіны на фоне расейскага ўварваньня, верагодна, будзе фактарам выбарчай кампаніі ў ЗША, амэрыканскія выбаршчыкі часта больш засяроджваюцца на пытаньнях, якія падаюцца больш блізкімі і з большай верагоднасьцю паўплываюць на іх сродкі існаваньня. Пуцін можа паспрабаваць выкарыстаць эканамічныя рычагі — некаторыя зь іх зьвязаныя з вайной супраць Украіны — каб паспрабаваць падштурхнуць Злучаныя Штаты да вынікаў выбараў, якія, на ягоную думку, будуць яму на карысьць.
Напрыклад, Масква можа паспрабаваць ускладніць Злучаным Штатам стрымліваньне інфляцыі шляхам павышэньня цэнаў на нафту, збожжа і іншыя тавары, якіх Расея мае шмат, пісаў палітычны кансультант Рэспубліканскай партыі Кіт Нотан у жніўні.
Пуцін ужо супрацоўнічае з Саудаўскай Арабіяй, каб скараціць здабычу нафты і павысіць кошты, якія падскочылі больш чым на чвэрць за апошнія тры месяцы пасьля абвяшчэньня аб скарачэньні. І Расея выйшла з пагадненьня па бясьпечным экспарце ўкраінскага збожжа, якое дапамагло зьнізіць цэны на прадукты харчаваньня.
«Уявіце Байдэна супраць Трамп з імклівай інфляцыяй і ростам беспрацоўя. Ніякай колькасьці абвінавачваньняў [супраць Трампа] ня хопіць, каб выратаваць Байдэна», — напісаў Нотан.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
