25 сакавіка 1918 году падпісаная гістарычная Ўстаўная Грамата, якая абвяшчала незалежнасьць БНР. А ўпершыню гадавіну Незалежнасьці 25 Сакавіка адсьвяткавалі ў 1919 годзе ў Горадні, бо ў Менску ў той час панавалі бальшавікі. Свабода ўзгадвае, чым былі адметныя сьвяткаваньні ў розныя гады.
Першае публічнае сьвяткаваньне 25 Сакавіка як Дня Незалежнасьці ў Менску прайшло каля Тэатральна-мастацкага інстытуту ў 1989 годзе. Мастак Алесь Пушкін зладзіў пэрформанс, які неўзабаве перарос у невялікі мітынг. Ён вынес на ганак інстытуту бусла з паперы. 71 балёнік сымбалізаваў 71 год БНР.
Пушкіна і яшчэ 35 чалавек тады затрымалі. Мастаку прысудзілі 15 содняў. З таго часу 25 сакавіка ў Беларусі адзначаецца штогод.
Мастак Алесь Пушкін падзяліўся са Свабодай фотаздымкамі 1989 году
На Дзень Незалежнасьці сабраліся сотні чалавек са сьцягамі і расьцяжкамі. Сярод іх — «Беларусь савецкая — Беларусь бяз будучыні». 25 сакавіка 1990 году выйшаў пілётны нумар газэты «Свабода» пад назвай «Дзень Волі», якая паступова стала новаю назваю сьвята. Газэту раздавалі між прысутных.
Дзень Незалежнасьці 25 Сакавіка адзначаўся на дзяржаўным узроўні ў будынку філярмоніі. У прэзыдыюме заля вітала тагачаснага кіраўніка дзяржавы Станіслава Шушкевіча і старшыню Рады БНР Язэпа Сажыча, а таксама беларускага сьпевака і журналіста Данчыка — апошнія адмыслова прыляцелі на сьвяткаваньне са Злучаных Штатаў. Абвяшчэньне незалежнасьці БНР назвалі гістарычнай падзеяй, вызначальнай для станаўленьня беларускай дзяржаўнасьці.
Гэты год стаў апошнім, калі 25 сакавіка нікога не разганялі. Дэманстранты мірна прайшлі ад плошчы Перамогі да Опэрнага тэатру. Пасьля гадавіна незалежнасьці БНР праходзіла ўжо пад знакам супрацьстаяньня з афіцыйнай уладай Беларусі.
Выступ Зянона Пазьняка на плошчы Парыскай камуны 25 сакавіка 1995 году
Найбуйнейшая акцыя легендарнай «Менскай Вясны». Людзі пратэставалі супраць прапанаванага Аляксандрам Лукашэнкам саюзу з Расеяй. На Дзень Волі беларусы вынесьлі ў цэнтар гораду лёзунг: «Расея — гэта вайна і галеча!».
На вуліцы выйшлі каля 30 тысячаў чалавек. Аргкамітэт сьвяткаваньня ўзначальваў Васіль Быкаў. Паводле газэты «Свабода», 25 сакавіка 1996 году затрымалі 30 чалавек.
Людзей пачалі затрымліваць за бел-чырвона-белыя сьцягі на мітынгу, бо У 1999 годзе Дэкрэт Аляксандра Лукашэнкі № 5 наконт удзелу грамадзянаў у масавых мерапрыемствах быў пераведзены ў Адміністрацыйны кодэкс. Дадатковы артыкул прадугледжваў адказнасьць за бел-чырвона-белыя сьцягі на мітынгах. У міліцэйскіх пратаколах зьявіўся выраз «выкарыстаньне незарэгістраванай сымболікі».
На акцыі ў Менску былі больш за 10 тысячаў удзельнікаў. На вуліцах зьявілася бронетранспартэры і вадамёты. У цэнтры гораду — узброеныя салдаты з сабакамі. Паводле розных ацэнак, у той дзень затрымалі ад 200 да 400 чалавек, сярод іх 35 журналістаў.
Прадстаўнікі Кансэрватыўна-Хрысьціянскай партыі БНФ зладзілі акцыю ля паштамту 23 сакавіка. Партыя БНФ непасрэдна ў дзень сьвята плянавала ўскласьці кветкі да помніку Янкі Купалы, але ўдзельнікаў акцыі разагнаў спэцназ. Агулам дзьве акцыі сабралі 300 чалавек, зь іх 55 чалавек затрымалі.
На Кастрычніцкую плошчу ў Менску прыйшлі каля 100 чалавек — антырэкорд 25 сакавіка за апошнія 17 гадоў. Валянцін Баранаў, Дзяніс Буйніцкі і Вячаслаў Сіўчык трымалі плякаты «Жыве БНР», «Жыве незалежная Беларусь», прыкавалі сябе ланцугамі да слупоў асьвятленьня ўздоўж праспэкту. Затрыманыя міліцыяй.
Пасьля перамогі «памаранчавай» рэвалюцыі ва Ўкраіне былы палітвязень і дэпутат Вярхоўнага Савету 13-га скліканьня Андрэй Клімаў абвясьціў, што беларуская рэвалюцыя адбудзецца 25 сакавіка 2005 году. Некалькі тысяч чалавек сабраліся на Кастрычніцкай плошчы. Дзясяткі ўдзельнікаў акцыі былі затрыманыя, Андрэя Клімава асудзілі на паўтара года «хіміі».
За тыдзень да Дня Волі 19 сакавіка адбыліся выбары прэзыдэнта. Людзі стаялі на Кастрычніцкай плошчы на знак пратэсту супраць фальсыфікацыі выбараў. 25 сакавіка на вуліцы сталіцы выйшлі 10 000 чалавек. Для разгону мірнага шэсьця сілавікі выкарыстоўвалі сьветлашумавыя гранаты і гумовыя кулі.
Затрымалі каля 400 чалавек, у тым ліку кандыдата ў прэзыдэнты Аляксандра Казуліна. Дзясяткі студэнтаў, якія ўдзельнічалі ў вулічных акцыях, адлічылі з вучобы.
На вуліцу выйшлі людзі з расьцяжкамі «Свабоду Казуліну!» Мітынг сабраў некалькі тысяч чалавек, але ўсё скончылася зноў разгонам. На перакрыжаваньні вуліцы Казлова і праспэкту адбыліся сутыкненьні з АМАПам. Былі затрыманыя і асуджаныя каля ста чалавек.
У Беларусі праводзяць першую агульнанацыянальную дыктоўку, прысьвечаная 90-годзьдзю БНР. Яе ініцыятар — палітоляг Уладзімер Падгол. Узяў ён гэтую ідэю ад літоўцаў, палякаў і французаў, якія праводзяць такія ў сваіх краінах ужо ня першы год. 15 сакавіка прайшла першая дыктоўка з удзелам дыпляматаў, акрэдытаваных у Беларусі.
Дзень Волі праходзіў пад знакам салідарнасьці з палітвязьнямі. Аргкамітэт Дня Волі не прыйшоў да адзінага пляну сьвяткаваньня, і арганізатары ня здолелі сабраць людзей адной грамадой. Каля тысячы чалавек спрабавалі сабрацца на Плошчы Якуба Коласа ці ўскласьці кветкі да помніка Янку Купалу. Паводле праваабаронцаў, падчас акцыі былі затрыманыя 70 чалавек у Менску і ў рэгіёнах.
Дзень Волі сьвяткавалі пры рэкордна нізкай тэмпэратуры — 6-8 градусаў марозу. У Менску адбыліся шэсьце і мітынг з нагоды 95-й гадавіны абвяшчэньня незалежнасьці БНР. Удзел узялі каля 1000 чалавек. Каля дзясятка чалавек былі затрыманыя пасьля сканчэньня мітынгу ў парку Дружбы народаў.
На шэсьці было шмат транспарантаў у падтрымку Ўкраіны і ўкраінскіх сьцягоў. Разам зь лёзунгам «Жыве Беларусь» увесь час гучаў украінскі лёзунг «Слава Ўкраіне — героям слава!»
Удзел у акцыі ўзялі больш за тысячу чалавек. Удзельнікі сабраліся а 15-й гадзіне каля кінатэатру «Кастрычнік», пасьля прайшлі шэсьцем да парку Дружбы Народаў. Перш збор удзельнікаў плянаваўся а 17:00, але гарвыканкам перанёс пачатак акцыі на дзьве гадзіны раней.
Прадстаўнікі апазыцыі назвалі такое рашэньне Менгарвыканкаму «правакацыяй». Але, тым ня менш, яны пагадзіліся праводзіць акцыю паводле сцэнару ўладаў.
У шэсьці ўзялі ўдзел каля 2000 чалавек. У канцы шэсьця моладзь скакала пад украінскую крычалку «Хто ня скача — той м...ль». Відэа з крычалкай неўзабаве прызналі экстрэмісцкім і ўключылі яго ў ў Рэспубліканскі сьпіс экстрэмісцкіх матэрыялаў, забароненых для распаўсюджваньня і цытаваньня. Крычалку ў 2018 годзе паўторна прызналі экстрэмісцкай.
Дзень Волі праходзіў пад знакам сацыяльных пратэстаў. Зь лютага людзі пратэставалі супраць увядзеньня дэкрэту №3, які атрымаў назву «падатак на дармаедзтва».
Да пачатку прызначанага шэсьця 25 сакавіка ў зьняволеньні знаходзіліся ўсе апазыцыйныя лідэры. Напярэдадні Дня Волі старшыня Менгарвыканкаму Андрэй Шорац заявіў, што ўсе вулічныя акцыі 25 сакавіка будуць незаконнымі.
Агулам у розных частках Менску на акцыю сабраліся да 1300 чалавек, як падлічылі праваабаронцы. Праваабарончы цэнтар «Вясна» сьведчыў пра затрыманьні ад 516 да 700 чалавек.
Адбыўся канцэрт і мітынг каля Опэрнага тэатру 25 сакавіка. На арганізацыю сьвята талакой сабралі больш за 36 тысяч рублёў. Паводле розных падлікаў, на канцэрт да Опэрнага прыйшлі ад 20 да 50 тысяч чалавек.
На плошчы Якуба Коласа ў цэнтры Менску частка апазыцыі на чале зь Мікалаем Статкевічам зьбіраліся пачынаць шэсьце, не дазволенае ўладамі. Аднак больш за 30 чалавек затрымалі. Агулам па Беларусі затрымалі каля 120 чалавек (пароўну ў Менску і рэгіёнах). Большасьць зь іх адпусьцілі без складаньня пратаколаў.
