Чым патлумачыць жывучасьць фэйкаў, што падпадае пад вызначэньне fake news і ці ўдасца калі-небудзь ад іх пазбавіцца?
Інтэрвію з журналістам Барыславам Казлоўскім, аўтарам нядаўна апублікаванай кнігі «Максимальный репост. Как соцсети заставляют нас верить фейковым новостям».
— Давайце пачнем з вызначэньня. Што менавіта, на вашу думку, можна лічыць фэйкавай навіной? Ці можа гэта быць любая хлусьня або плётка?
— Адразу просты адказ — не. У тым сэнсе, што вельмі шмат рэчаў ёсьць спакуса назваць фальшывымі навінамі і вельмі мала рэчаў імі зьяўляюцца.
Калі Трамп кажа галоўнаму, магчыма, журналісцкаму фарпосту CNN, што вы — fake news, ну… Яны могуць быць кім заўгодна, яны могуць быць тэндэнцыйнымі, яны могуць скажаць яго словы, але для гэтага ў мове ёсьць шмат іншых паняцьцяў.
— Калі нават журналісты не заўсёды заўважаюць падман, як быць аўдыторыі? Як разпазнаць фэйкавую навіну?
— Людзі звычайна спрабуюць даведацца, як дакапацца да падробкі, высьветліць, дзе ж гэтае зерне недакладнасьці схаванае. Звычайна яно нідзе не ўтоена, звычайна яно ляжыць на паверхні. Калі вы пачнеце капаць, вы ня знойдзеце ні сьпікераў, згаданых у навіне, ні сьлядоў падзей, якія там згаданыя.
Самая простая прыкмета — гэта крыніца, пра якую вы нічога, як правіла, да гэтага ня чулі.
— Калі выкрываць фэйкавыя навіны нескладана, чаму яны распаўсюджваюцца з такой хуткасьцю?
— О, гэта самае цікавае. Пытаньне, чаму разьлятаецца фэйк, ніяк ня зьвязанае зь яго верагоднасьцю. Таму што ён задавальняе ня наша жаданьне атрымаць самую якасную інфармацыю, а наша жаданьне быць важным зьвяном у ланцужку яе перадачы. Калі мы выходзім, выбягаем на плошчу з крыкам «Пажар!» і становімся для іншых людзей крыніцай вельмі важнай гарачай інфармацыі, мы адчуваем, як наша важнасьць расьце на вачах.
— Дык ці можна перамагчы фэйкі?
— Мне заданьне барацьбы з фальшывымі навінамі як зьявай падаецца заданьнем барацьбы з дрэнным надвор’ем у Маскве ў лістападзе.
Важна ведаць, што вашы суседзі вераць у змову Ротшыльдаў. Важна ведаць, што людзі, зь якімі вы размаўляеце пра тое, прывіваць ці не прышчапляць дзяцей, слухалі трывожныя гісторыі пра Захад, які вырашыў сваімі вакцынамі разбурыць нашу цнатлівую ахову здароўя.
У гэтым сэнсе быць у курсе фальшывых навін парадаксальным чынам карысна. А вось як самому не трапляцца на вуду — складанае пытаньне. Калі гэта нешта для вас важнае, звычайна досыць выдаткаваць хвілін 10 на праверку. Калі гаворка ідзе пра няважную рэч, якую вы краем вока прачыталі ў стужцы, то так, вы хутчэй за ўсё будзеце падзяляць ўсеагульнае зман з нагоды рэчаў, якія адбываюцца на другiм канцы сьвету.
Рэцэптаў два. Правяраць тое, што важна. Што тычыцца ўсяго астатняга, прыняць як дадзенасьць тое, што яно будзе непазьбежна прыводзіць вас да памылак.
