Прэзыдэнт Казахстану падпісаў указ аб замене кірыліцы на лацінку. Здавалася б: Казахстан у Сярэдняй Азіі, радзіма лацінкі — старажытны Рым. У Казахстане перад кірыліцай карысталіся арабскай вязьзю і маглі б цяпер «вярнуцца да вытокаў».
Казахская мова — цюрская. Сярод цюрскамоўных народаў палітычны і эканамічны рэй вядзе Турэччына, дзе з арабіцы на лацініцу перайшлі яшчэ на пачатку ХХ ст. Адмовіліся ад традыцыйнай «арабіцы», бо зрабілі заходні цывілізацыйны выбар.
У Беларусі не спыняецца дыскусія вакол беларускай лацінкі, якую шырокая грамадзкасьць пабачыла ў 2014 годзе, калі ў Менску да Чэмпіянату сьвету па хакеі многія шыльды і ўказальнікі прадублявалі беларускай лацінкай.
На мой погляд, у Беларусі стрыжань спрэчак — цывілізацыйны выбар.
Такім чынам, тры аргумэнты, чаму варта перайсьці на лацінку.
Па-першае, гэта проста зручна. Лацінка спрашчае камунікацыю з астатнім сьветам. Цябе могуць прагугліць. Ты адкрываесься. Да цябе ўсё болей прыяжджаюць. Ты разьвіваесься — краіна разьвіваецца.
Па-другое, гэта палітычны крок. Так сталася, што кірыліца ў нашым рэгіёне плянэты зьвязаная з «рускім мірам». Лацінка — гэта абарона ад інфармацыйнага ўплыву больш моцнага суседа, здатнага на агрэсію. У ідэале на лацінку варта было б перавесьці і беларускую, і расейскую мовы ў Беларусі.
Па-трэцяе, гэта цывілізацыйны крок. У свой час распрацоўка кірыліцы мела палітычны матыў. Мадыфікаваныя Кірылам і Мяфодам лацінічныя літары меліся візуальна адрозьніваць усходні хрысьціянскі абрад і палітычныя арганізмы, збудаваныя вакол усходняга абраду адзінай тады яшчэ хрысьціянскай царквы.
Сёньняшнія аргумэнты кшталту «кірыліцай створаная амаль уся наша літаратура» — толькі сэнтымэнт. Мы жывем і робім цывілізацыйны выбар тут і цяпер. Яскравы прыклад — сучасная Сэрбія, дзе ўсё больш актыўна ўжываюць лацінку, а за кірыліцу трымаюцца людзі, якія глядзяць у мінулае.
Беларусь ня можа вечна вісець між Захадам і Ўсходам. Лацінка толькі прысьпешыць вяртаньне дадому — у Эўропу.
Try pryčyny pierajści na łacinku
Pa-pieršaje, heta prosta zručna. Łacinka spraščaje kamunikacyju z astatnim śvietam. Ciabie mohuć praguglić. Ty adkryvajeśsia. Da ciabie ŭsio bolej pryjaždžajuć. Ty raźvivajeśsia — kraina raźvivajecca.
Pa-druhoje, heta palityčny krok. Tak stałasia, što kirylica ŭ našym rehijonie planety źviazanaja z «ruskim miram». Łacinka — heta abarona ad infarmacyjnaha ŭpłyvu bolš mocnaha susieda, zdatnaha na ahresiju. U ideale na łacinku varta było b pieravieści i biełaruskuju, i rasiejskuju movy ŭ Biełarusi.
Pa-treciaje, heta cyvilizacyjny krok. U svoj čas raspracoŭka kirylicy mieła palityčny matyŭ. Madyfikavanyja Kiryłam i Miafodam łaciničnyja litary mielisia vizualna adroźnivać uschodni chryścijanski abrad i palityčnyja arhanizmy, zbudavanyja vakoł uschodniaha abradu adzinaj tady jašče chryścijanskaj carkvy.
Siońniašnija arhumenty kštałtu «kirylicaj stvoranaja amal usia naša litaratura» — tolki sentyment. My žyviem i robim cyvilizacyjny vybar tut i ciapier. Jaskravy prykład — sučasnaja Serbija, dzie ŭsio bolš aktyŭna ŭžyvajuć łacinku, a za kirylicu trymajucca ludzi, jakija hladziać u minułaje.
Biełaruś nia moža viečna visieć miž Zachadam i Ŭschodam. Łacinka tolki pryśpiešyć viartańnie dadomu — u Eŭropu.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
