Націсьніце на кропку, каб пабачыць адносіны паміж двума гульцамі.
ЗША разарвалі дыпляматычныя адносіны з Іранам у 1980 годзе, пасьля таго, як іранскія студэнты захапілі амэрыканскую амбасаду ў Тэгеране, узяўшы 52 амэрыканцы ў закладнікі. Ад таго часу перамовы паміж ЗША і Іранам ідуць праз пасярэднікаў. ЗША прапанавалі санкцыі ААН супраць Тэгерану ў сувязі з іранскай ядзернай праграмай. Некаторыя аналітыкі лічаць, што абраньне адносна памяркоўнага прэзыдэнта Ірану Хасана Раўхані можа стварыць магчымасьць для наўпроставых перамоваў паміж ЗША і Іранам. Тэгеран падтрымлівае рэжым Башара
Ізраіль – найбліжэйшы саюзьнік ЗША на Блізкім Усходзе. Яны супрацоўнічаюць ў эканамічнай і вайсковай сфэрах і абменьваюцца выведнай інфармацыяй. Ізраіль – найбуйнейшы атрымальнік амэрыканскай замежнай дапамогі.
Тры дзесяцігодзьдзі Эгіпет быў моцным стратэгічным саюзьнікам ЗША на Блізкім Усходзе. ЗША штогод выдаткоўваюць каля мільярда даляраў дапамогі Эгіпту – значная частка гэтай сумы ідзе эгіпецкаму войску. Аднак зрынаньне ўраду "Братоў-мусульман" у ліпені ахаладзіла адносіны. Вашынгтон асудзіў гвалтоўнае здушэньне пратэстаў у падтрымку "Братоў-мусульман" і скасаваў штогадовыя супольныя вайсковыя вучэньні. Аднак Вашынгтон адмовіўся назваць гэтае зрынаньне "вайсковым пераваротам", што прывяло б да юрыдычнай неабходнасьці скасаваць амэрыканскую замежную дапамогу Эгіпту.
Прэзыдэнт ЗША Барак Абама аднойчы назваў прэм'ер-міністра Турэччыны Рэджэпа Эрдагана адным з найбліжэйшых сяброў. Два саюзьнікі па НАТО маюць агульныя палітычныя і эканамічныя інтарэсы ў рэгіёне. Абодва падтрымліваюць анты-Асадаўскіх паўстанцаў у Сырыі. Аднак у саюзьніцтве ўзьнікла напружанасьць пасьля нядаўніх падзеяў у Эгіпце. ЗША асудзілі заяву Эрдагана, які мае ісламісцкія перакананьні і які абвінаваціў Ізраіль у вайсковым перавароце супраць эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі.
Блізкія саюзьнікі, паміж якімі, аднак, існуе напружанансьць у пытаньнях палітыкі Вашынгтону да Эгіпту і "пабудовы дэмакратыі" на Блізкім Усходзе. Савудаўская Арабія выказала зьдзіўленьне тым, як хутка Белы Дом адмовіўся ад падтрымкі эгіпецкага прэзыдэнта Хосьні Мубарака ў 2011 годзе, а таксама заявіла, што халодная рэакцыя ЗША на новы вайсковы ўрад Эгіпту выкліканая "невуцтвам". Абодва бакі пагаджаюцца, што Сырыі неабходная зьмена рэжыму.
ЗША і Катар маюць моцныя эканамічныя і вайсковыя сувязі, у тым ліку і тое, што ў Катары месьціцца пункт цэнтральнага камандаваньня войскаў ЗША. Але апошнім часам Катар выкарыстоўваў свае вялікія нафтавыя багацьці для падтрымкі рухаў Хамас і "Браты-мусульмане", выклікаўшы незадаволенасьць у Вашынгтоне.
ЗША заклікалі да сыходу Башара Асада і пагражалі ўмяшацца, калі рэжым скарыстае хімічную зброю. Зьдзіўленьне Вашынгтону выклікала ўстойлівасьць рэжыму Асада і праблематычны рост уплыву радыкальных ісламісцкіх элемэнтаў сярод анты-Асадаўскіх паўстанцаў.
Ад часу "перазагрузкі" адносінаў з Масквой, калі была падпісаная дамова аб скарачэньні ўзбраеньняў, адносіны паміж ЗША і Расеяй значна пагоршыліся. Напружаньне павялічылася ў сувязі з разыходжаньнямі ў пытаньні Ірану, Сырыі, правоў чалавека і наданьня Расеяй часовага прытулку Эдварду Сноўдэну, які апублікаваў амэрыканскія сакрэты.
ЗША ўключылі Хамас у сьпіс тэрарыстычных арганізацыяў і не дапусьцілі іх да мірных перамоваў паміж палестынскімі ўладамі і Ізраілем. Лідэр Хамасу Халід Машаал заявіў, што мірны працэс пры падтрымцы ЗША праваліўся.
Праз 10 гадоў пасьля амэрыканскага ўварваньня ў Ірак, калі быў зрынуты Садам Хусэйн, Багдад і Вашынгтон падтрымліваюць шчыльныя сувязі ў эканоміцы і сфэры бясьпекі. Але іх адносіны ўскладняюцца тым, што ірацкі ўрад, у якім дамінуюць шыіты, адчувае ўсё большы ўплыў Тэгерану. Багдад выступае супраць замежнага ваеннага ўмяшаньня ў Сырыі.
Іран адмаўляецца прызнаваць Ізраіль у іншай якасьці акрамя як "сыянісцкі рэжым" і падтрымлівае групоўкі ваяўнікоў, якія базуюцца на Заходнім беразе Ярдану, у Сэктары Газы і ў паўднёвым Лібане. Ізраіль папярэдзіў саюзьнікаў, што трэба дзейнічаць, магчыма ваеннымі мэтадамі, каб ня даць Ірану атрымаць магчымасьці для стварэньня ядзернай зброі.
Эгіпет і Іран тры дзесяцігодзьдзі ня мелі афіцыйных дыпляматычных адносінаў. Прыход да ўлады "Братоў-мусульман" прывёў да пацяпленьня, але Іран асудзіў зрынаньне прэзыдэнта Мухамада Мурсі. Малаімаверна, што адносіны зноў палепшацца, пакуль кантроль над Эгіптам зноў маюць вайскоўцы.
Хоць Іран і Турэччына маюць моцныя эканамічныя сувязі, яны часта апынаюцца па розныя бакі ў рэгіянальных канфліктах і бачаць адзін аднаго супернікамі. Моцная анты-Асадаўская пазыцыя Турэччыны – у тым ліку адкрытая падтрымка замежнай вайсковай інтэрвэнцыі супраць рэжыму Асада – раззлавала Іран. Абедзьве краіны выступалі супраць зрынаньня эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі.
Суперніцтва паміж Савудаўскай Арабіяй пад кіраваньнем сунітаў і Іранам пад кіраваньнем шыітаў тычыцца палітычных разыходжаньняў, пытаньняў нафты і ўплыву на рэгіён. Кіруючы паводле жорсткага ісламскага закону, Савудаўская каралеўская сям'я адначасова дае вялікую падтрымку сьвецкім арабскім аўтакратам і выкарыстоўвала дыпляматычныя каналы, каб супрацьстаяць групоўкам, якія падтрымлівае Іран, у тым ліку групоўцы Хізбала.
Катар і Іран маюць шчыльныя эканамічныя сувязі, але не пагаджаюцца ў пытаньні канфлікту ў Сырыі. І Доха, і Тэгеран выказваліся супраць зрынаньня ісламісцкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі эгіпецкім войскам.
Іран – найбольш актыўны прыхільнік сырыйскага прэзыдэнта Башара Асада на Блізкім Усходзе – дае Асаду вайсковую і палітычную падтрымку. Некаторыя аналітыкі назвалі грамадзянскую вайну ў Сырыі "вайной праз пасярэднікаў" паміж Захадам і Іранам.
Іран і Расея, якім не падабаецца ўплыў ЗША, усё часьцей знаходзяць сфэры агульнага інтарэсу. Масква дапамагла Ірану ў пабудове Бушэрскай АЭС. Абодва бакі падтрымліваюць рэжым прэзыдэнта Башара Асада ў Сырыі. Аднак пры гэтым Расея, як чалец Рады бясьпекі ААН, падтрымала санкцыі супраць ядзернай праграмы Ірану – хоць гэтыя санкцыі былі слабейшыя за прапанаваныя ЗША і Эўразьвязам.
Іран і Хамас падзяляюць нянавісьць да Ізраілю, і Тэгеран падтрымліваў Хамас фінансамі. Але разыходжаньні па Сырыі выклікалі праблемы ў адносінах. Хамас, суніцкая ісламісцкая арганізацыя, падтрымлівае пераважна суніцкі паўстанцкі рух у Сырыі супраць рэжыму Башара Асада. Тэгеран ў адказ на гэта спыніў фінансавую падтрымку на мільёны даляраў, падтрымаўшы замест гэтага Ісламскі Джыгад, групоўку ваяўнікоў, якая базуецца ў Сэктары Газы і супернічае з Хамасам.
Вайна 1980-1988 гадоў паміж Іранам і Іракам, у якой загінулі сотні тысяч людзей з абодвух бакоў, цяпер здаецца далёкім успамінам. Тэгеран мае больш уплыву на Багдад, чым калі-кольвечы ў апошнія дзесяцігодзьдзі. Супрацоўніцтва ў гандлі, сфэры бясьпекі і ў замежнай палітыцы паміж двума шыіцкімі ўрадамі вельмі шчыльнае. Ірак далучыўся да Ірану ў падтрымцы рэжыму Башара Асада ў Сырыі. Але яны разышліся ў пытаньні зрынаньня вайскоўцамі эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі.
Эгіпет і Ізраіль падтрымлівалі стратэгічныя адносіны ад часоў падпісаньня пагадненьняў у Кэмп-Дэйвідзе ў 1978 годзе. Ізраіль пакладаецца на Эгіпет у справе аховы супольнай мяжы на поўдні Ізраілю. Падчас кіраваньня эгіпецкага лідэра Хосьні Мубарака Каір актыўна ўдзельнічаў ў ізраільска-палестынскім мірным працэсе. Пасьля падзеньня Мубарака адносіны пагоршыліся. Але выглядае, што блізкія сувязі аднавіліся пасьля захопу ўлады ў Эгіпце вайскоўцамі ў ліпені.
Да часоў кіраваньня турэцкага прэм'ера Рэджэпа Эрдагана паміж Турэччынай і Ізраілем было моцнае эканамічнае і вайсковае супрацоўніцтва. Аднак за часам Эрдагана ўзьнікла напружанасьць, якая дасягнула кульмінацыі, калі ад ізраільскага нападу на турэцкія караблі, што ішлі ў Сэктар Газы, загінулі 9 мірных жыхароў. Адносіны палепшыліся ў 2013 годзе, калі Ізраіль выбачыўся за інцыдэнт, аднак зноў пагоршыліся, калі Эрдаган абвінаваціў Ізраіль у вайсковым зрынаньні эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі.
Хоць Ізраіль і Савудаўская Арабія і ня маюць фармальных дыпляматычных адносінаў і Рыяд падтрымлівае суніцкіх ісламістаў, інтарэсы дзьвюх краінаў часта супадаюць. У дасьледаваньні газэты "New York Times" у 2011 годзе гаварылася, што Ізраіль бачыць Савудаўскую Арабію "гарантам стабільнасьці" ў рэгіёне.
У 2008 годзе Катар скасаваў і без таго абмежаваныя дыпляматычныя адносіны з Ізраілем на знак пратэсту супраць ізраільскай ваеннай апэрацыі ў Сэктары Газы. Катар дае значную фінансавую падтрымку руху Хамас.
Ізраіль атакаваў вайсковыя аб'екты ў Сырыі. Прэзыдэнт Асад пагражаў напасьці на Ізраіль, калі Заходняя кааліцыя будзе аказваць вайсковую дапамогу сырыйскім паўстанцам. Ізраіль турбуе тое, якія сілы могуць паўстаць з вакууму ўлады ў Сырыі ў выпадку, калі будзе зрынуты рэжым Асада.
Паміж Ізраілем і Расеяй існуе сур'ёзнае эканамічнае і вайсковае супрацоўніцтва, а таксама значныя культурныя сувязі. У Ізраілі цяпер жыве больш за мільён габрэяў з Расеі і іншых былых рэспублік СССР. У дзьвюх краін супрацьлеглыя стратэгічныя і геапалітычныя погляды на пытаньні бясьпекі, у тым ліку на Іран і Сырыю.
Хамас, які кіруе Сэктарам Газы, заяўляе пра намер стварыць ісламскую дзяржаву, якая ўключае ў сябе тэрыторыю Ізраілю і палестынскія тэрыторыі. Ён ладзіць ваенныя напады супраць Ізраілю, у тым ліку самагубчыя выбухі і ракетныя абстрэлы з Сэктару Газы. Ізраіль называе Хамас тэрарыстычнай арганізацыяй. Перамір'е паміж двума бакамі час ад часу перарываецца сутыкненьнямі і выбухамі напружанасьці.
Турэцкі прэм'ер-міністар Рэджэп Эрдаган быў адным з найбольш актыўных крытыкаў эгіпецкіх вайскоўцаў, якія зрынулі прэзыдэнта Мухамада Мурсі. Эрдаган таксама скрытыкаваў гвалтоўнае здушэньне вулічных пратэстаў у падтрымку руху "Браты-мусульмане". Ён назваў зрынаньне Мурсі "пераваротам" і заявіў, што гэты пераварот арганізаваны з дапамогай Ізраілю.
Савудаўская Арабія дала мільярды даляраў дапамогі новаму, усталяванаму вайскоўцамі ўраду Эгіпту і заклікала арабскія краіны падтрымаць гэты ўрад. Рыяд вельмі нэгатыўна ўспрыняў зрынаньне прэзыдэнта Хосьні Мубарака і абвінаваціў Захад у здрадзе саюзьнікам у сувязі з маўклівай заходняй падтрымкай зьмены рэжыму ў Эгіпце.
Катар фінансава падтрымліваў эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі і рух "Браты-мусульмане" і асудзіў зрынаньне Мурсі і здушэньне пратэстаў у яго падтрымку. Тыя эгіпцяне, якія падтрымлівалі зрынаньне Мурсі, вінавацяць тэлекампанію Аль-Джазіра, якая базуецца ў Катары, у неаб'ектыўнасьці падчас асьвятленьня падзеяў у Эгіпце. Урад, усталяваны вайскоўцамі, зачыніў офісы Аль-Джазіры ў Эгіпце.
Усталяваны вайскоўцамі эгіпецкі рэжым выступае супраць замежнага ваеннага ўмяшаньня ў Сырыі. Рух "Браты-мусульмане" падтрымлівае такое ўмяшаньне.
Паводле Масквы, зрынаньне ўраду эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі ў ліпені 2013 году пацьвярджае расейскі скептыцызм наконт "Арабскай вясны". У пытаньні гэтай зьмены ўлады Расея заняла нэўтральную пазыцыю, але выказала энтузіязм у пытаньні ўзмацненьня адносінаў з Эгіптам.
Хамас зьявіўся ў канцы 1980-х як адгалінаваньне руху "Браты-мусульмане" і шчыльна супрацоўнічаў з ісламісцкім лідэрам Эгіпту Мухамадам Мурсі, да таго, як яго зрынулі з пасады. Зь вяртаньнем да ўлады вайскоўцаў адносіны пагоршыліся – нелегальныя тунэлі паміж Эгіптам і Сэктарам Газы зачыняюцца. Каір назваў Хамас перашкодай на шляху да міру.
Прэм'ер-міністар Іраку Нуры аль-Малікі быў адным зь першых блізкаўсходніх лідэраў, які выказаў падтрымку ўраду, сфармаванаму пасьля зрынаньня прэзыдэнта Эгіпту Мухамада Мурсі. Нягледзячы на актыўныя эканамічныя адносіны паміж Іракам і рухам Мурсі "Браты-мусульмане" Малікі крытыкаваў падтрымку сырыйскіх паўстанцаў з боку Мурсі. Ад часу зрынаньня Мурсі Ірак і Эгіпет падзяляюць падтрымку прэзыдэнта Сырыі Башара Асада.
Турэччына і Савудаўская Арабія маюць агульныя стратэгічныя інтарэсы, улучна з суперніцтвам з Іранам і падтрымкай сырыйскіх паўстанцаў. Яны займаюць супрацьлеглыя пазыцыі па Эгіпце.
Турэччына і Катар супрацоўнічаюць і маюць агульныя інтарэсы ў рэгіёне. Абодва бакі падтрымліваюць паўстанцаў у Сырыі і асудзілі зрынаньне эгіпецкага прэзыдэнта Мухамада Мурсі вайскоўцамі.
Паміж турэцкімі войскамі і сырыйскімі войскамі, ляяльнымі да Башара Асада за апошнія два гады крызісу ў Сырыі адбыўся шэраг памежных сутыкненьняў. Прэм'ер-міністар Турэччыны Рэджэп Эрдаган выступаў за ваеннае ўмяшаньне з удзелам Захаду супраць рэжыму Асада ў Сырыі.
Паміж Турэччынай і Расеяй існуюць моцныя эканамічныя сувязі, асабліва ў гандлі і турызьме. Актыўнае супрацьстаяньне Анкары сырыйскаму прэзыдэнту Башару Асаду і расейская падтрымка рэжыму Асада пакуль не прывялі да нейкага відавочнага паслабленьня гэтых сувязяў.
Падчас сустрэчы ў Анкары зь лідэрам Хамасу Халідам Машаалам турэцкі прэм'ер-міністар Рэджэп Эрдаган паабяцаў наведаць Сэктар Газы. Анкара была адным з самых жорсткіх крытыкаў ваеннай кампаніі Ізраілю ў кантраляваным Хамасам Сэктары Газы ў 2008 годзе.
Адносіны паміж Турэччынай і Іракам ускладняюцца ўсё большымі сувязямі паміж Анкарой і напаўаўтаномным Курдзкім рэгіянальным урадам у Іраку, які месьціцца ў Ірбіле. Багдад бачыць такое супрацоўніцтва як выклік сваёй уладзе. У Іраку і Турэччыны таксама супрацьлеглыя пазыцыі ў пытаньнях Сырыі і Эгіпту.
Паміж Катарам і Савудаўскай Арабіяй існуе вялікае напружаньне, бо абодва бакі змагаюцца за ўплыў у рэгіёне. Крыніцамі напружаньня былі базаваны ў Катары тэлеканал Аль-Джазіра, а таксама падтрымка Катарам "Братоў-мусульманаў" і Хамасу. Абедзьве краіны пагаджаюцца, што трэба зрынуць рэжым Башара Асада ў Сырыі. Аднак пры гэтым яны падтрымліваюць розныя групоўкі паўстанцаў.
Саудаўская Арабія падтрымлівае замежную ваенную інтэрвэнцыю супраць рэжыму Башара Асада ў Сырыі. Рыяд дае фінансавую і ваенную дапамогу паўстанцкім групоўкам.
Рыяд і Масква падтрымліваюць афіцыйныя дыпляматычныя адносіны ад часоў распаду СССР. Але ў адносінах зьявілася напружанасьць, асабліва ад пачатку "Арабскай вясны" – паўстаньняў у краінах Паўночнай Афрыкі і Блізкага Ўсходу. Савудаўская Арабія падтрымлівала паўстанцаў супраць рэжыму Муамара Кадафі ў Лібіі і паўстанцаў у Сырыі. Масква падтрымлівала як Кадафі, гэтак і сырыйскі рэжым Башара Асада. Рыяд таксама вінавацяць у фінансаваньні радыкальных мусульманскіх арганізацыяў у Расеі, якія падтрымліваюць чачэнскіх ваяўнікоў.
Нягледзячы на падтрымку іншых суніцкіх ваяўнічых арганізацый, Савудаўская Арабія найбольш падтрымлівае рух Фатах як прадстаўніка інтарэсаў палестынцаў, прызнанага Захадам. І Савудаўская Арабія, і Хамас падтрымліваюць паўстанцаў у Сырыі.
Савудаўская Арабія, якая падтрымлівала амэрыканскае ўварваньне ў Ірак ў 2003 годзе, калі быў зрынуты Садам Хусэйн, цяпер мае складаныя адносіны з Іракам. Суніцкі ўрад у Рыядзе непакояць блізкія адносіны паміж шыіцкім урадам у Багдадзе і Тэгеранам. Ірак і Савудаўская Арабія падтрымліваюць супрацьлеглыя бакі ў сырыйскай грамадзянскай вайне. Рыяд таксама непакоіць здольнасьць Іраку стаць супернікам на ўсясьветным нафтавым рынку.
Катар падтрымлівае зрынаньне рэжыму сырыйскага прэзыдэнта Башара Асада. Ён дае фінансавую і ваенную дапамогу паўстанцкім групоўкам.
У Расеі напружаныя адносіны з Катарам – у тым ліку адбылося паніжэньне ўзроўню дыпляматычных адносінаў пасьля інцыдэнту з удзелам расейскага дыплямата ў аэрапорце Дохі. Напружаньне вырасла ў сувязі з падтрымкай Катарам паўстанцаў супраць рэжыму сырыйскага прэзыдэнта Башара Асада.
Паведамляецца, што Катар выдаткаваў $400 мільёнаў фінансавай дапамогі Хамасу ў 2012 годзе і дае прытулак лідэру арганізацыі Халіду Машаалу. Некаторыя аналітыкі называюць гэтую падтрымку часткай "вайны пасярэднікаў" Дохі і Рыяду ў змаганьні за ўплыў на Блізкім Усходзе.
Адносіны паміж Іракам і Катарам ускладняюцца тым, што Багдад непакоіць падтрымка Катарам суніцкіх ваяўнікоў. Катар дае фінансавую падтрымку суніцкім ваяўнікам у Сырыі. Багдад таксама вінаваціў Катар у таемнай падтрымцы суніцкіх ваяўнікоў у Іраку.
Расея заяўляе, што не падтрымлівае асабіста прэзыдэнта Сырыі Башара Асада, але яна зрабілася галоўнай перашкодай на шляху міжнародных санкцыяў супраць Сырыі. Разам з Кітаем яны наклалі вэта на рэзалюцыі Рады бясьпекі ААН супраць Дамаску. Расейскі ваенна-марскі флёт мае базу ў Тартусе на міжземнаморскім узьбярэжжы Сырыі – гэта адзіная такая база па-за межамі былога СССР. Масква актыўна выступае супраць магчымых удараў ЗША па Сырыі ў адказ на ўжываньне хімічнай зброі, у якім Вашынгтон вінаваціць войскі Асада.
Хоць сырыйскі прэзыдэнт Башар Асад доўгі час падтрымліваў Хамас, групоўка падтрымала суніцкіх паўстанцаў у Сырыі. Адзін зь лідэраў Хамасу назваў "джыгад" ў Сырыі сярод сваіх прыярытэтаў.
Багдад актыўна падтрымлівае рэжым Башара Асада ў Сырыі, і выступае з асуджэньнем паўстанцаў.
Расея заклікала ўключыць Хамас у блізкаўсходні мірны працэс. У 2010 годзе лідэр Хамасу Халід Машаал быў запрошаны ў Маскву на перамовы з прэзыдэнтам Расеі Дзьмітрыем Мядзьведзевым.
Расея выступала супраць амэрыканскага ўварваньня ў Ірак у 2003 годзе. Пасьля зрынаньня Садама Хусэйна адносіны паміж Масквой і Багдадам былі абмежаваныя. Але цяпер Расея І Ірак пагаджаюцца па шэрагу ключавых рэгіянальных пытаньняў, у тым ліку па пытаньні падтрымкі рэжыму Башара Асада ў Сырыі. Вайсковае і эканамічнае супрацоўніцтва ўзмацнілася ў 2012 годзе, калі Масква і Багдад падпісалі ўгоду на пастаўкі зброі на $4.2 мільярда.
Хамас, у якім дамінуюць суніты, ня мае відавочных сувязяў з урадам у Багдадзе, дзе галоўную ролю адыгрываюць шыіты. Але Ірак жорстка крытыкаваў ізраільскую кампанію 2008 году ў Сэктары Газы.