Прэм’ер-міністар Сяргей Сідорскі адзначыў, што беларускія прадпрыемствы павінны выкарыстоўваць досьвед 90-х гадоў. Наколькі могуць дапамагчы сёньняшняй эканоміцы бартэр, адкладаньне плацяжоў ды іншыя эканамічныя мэтады, уласьцівыя 90-ым гадам? Ці дапусьціць улада масавыя звальненьні, і што ў такой сытуацыі могуць зрабіць незалежныя прафсаюзы? На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы “Экспэртыза Свабоды” адказваюць эканаміст Леанід Злотнікаў і старшыня Кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў Аляксандар Ярашук.
Віталь ЦыганкоўЦыганкоў: “Наколькі могуць дапамагчы сёньняшняй эканоміцы бартэр, адкладаньне плацяжоў ды іншыя эканамічныя мэтады, уласьцівыя 90-ым гадам? Ці патрэбныя яны ў сёньняшняй эканамічнай сытуацыі?”
Леанід ЗлотнікаўЗлотнікаў: “Існуе шмат прычын, чаму прадпрыемствы пераходзяць на бартэр. Але я ўпершыню чую, каб кіраўнік ураду сам быў ініцыятарам такога пераходу. Прадпрыемствы пераходзяць, па-першае, з-за таго, што недахоп ліквіднасьці, не хапае грошай, таму яны павінны плаціць вялікія працэнты за пазыкі. Па-другое — гэта спроба працягнуць існаваньне неэфэктыўных прадпрыемстваў, неэфэктыўнай эканомікі. Бо немагчымасьць зарабіць грошы альбо пазычыць іх сьведчыць пра неэфэктыўнасьць тых вытворцаў, якія ня могуць абысьціся бяз бартэру”.
Цыганкоў: “Мы разважаем над макраэканамічнымі праблемамі, над тым, як крызіс адаб’ецца на беларускіх прадпрыемствах, але прадпрыемствы — гэта жывыя людзі, гэта рабочыя, інжынэры, адміністрацыйны пэрсанал. Хто найбольш безабаронны ў гэтай сытуацыі?”
Ярашук: “Вядома, найперш пацерпяць шараговыя працаўнікі. Хаця, вядома ж, будзе ня мёд і для кіраўніцтва, і для інжынэрна-тэхнічных работнікаў. Але ў такіх выпадках першымі выдаткі нясуць тыя, хто непасрэдна працуе на рабочым месцы. Будуць паніжацца заробкі, бо ня будзе адпаведнай працы. Можна прагназаваць, што магчымае й скарачэньне працоўных месцаў.
Добра ўжо тое, што на ўзроўні найвышэйшага кіраўніцтва краіны прыйшло разуменьне, што ад крызісу нікуды не падзецца, калі размова ідзе пра больш-менш адкрытую эканоміку. Бо дзіўна было чуць разважаньні, што нас гэта не кранае і ня тычыцца.
І два словы наконт бартэру. Назад у 90-я? Ведаеце, можна і ў каменны век вяртацца. Чамусьці ніводная краіна з тых, якія закрануў крызіс, не вядзе такія размовы. Вяртацца трэба да нармальнай рынкавай эканомікі, дзе маюць функцыянаваць рынкавыя інстытуты, у тым ліку тыя, якія не прадугледжваюць існаваньне стратных прадпрыемстваў”.
Цыганкоў: “Калі казаць пра бартэр, то, наколькі я разумею, гэта тая форма, якая дапускае нашмат болей парушэньняў, чым у звычайнай эканоміцы. Гэта, магчыма, больш разьвязвае рукі розным кантрольным органам.. Больш будуць трэсьці дырэктараў?”
Злотнікаў: “Цяпер таксама трасуць кіраўнікоў прадпрыемстваў, і шмат якія зь іх сядзяць у турме. Усё роўна ў нас будзе праца кантралюючым органам.
Але ня гэта галоўная страта для эканомікі, калі будзе пашырацца бартэр. Ня толькі працаўнікі страцяць, якім будуць выдаваць заробак талеркамі і яны будуць сядзець недзе, імкнуцца прадаць іх. Але страціць і ўрад — інструмэнты кіраваньня макраэканамічнай палітыкі. Гэта грашовая палітыка і падатковая палітыка. І без жывых грошай гэтыя інструмэнты страчваюцца. Тады наагул можа наступіць хаос.
Цыганкоў: “Напэўна, урад гэта разумее, і Сідорскі, магчыма, меў на ўвазе не татальны пераход на бартэр, а ўжываньне яго ў нейкіх выключных выпадках?”
Злотнікаў: “Проста немагчыма, каб уся эканоміка перайшла зараз на тавараабмен. Бо цяпер настолькі дэталёвы падзел працы ў сьвеце, што перайсьці на такія “грошы” як цэмэнт, мэтал, мяса — гэта азначае страціць эфэктыўнасьць эканомікі. Гэта вельмі нэгатыўны момант, і, як слушна адзначыў спадар Ярашук, пераход калі не ў каменны век, то ў сярэднявечча”.
Цыганкоў: “Аляксандар, вы казалі пра тое, што наступствам крызісу могуць стаць і звальненьні. Аднак прэзыдэнт Лукашэнка за гэтыя тыдні неаднаразова заяўляў, што кіраўніцтва не дапусьціць масавых звальненьняў. Але калі няма збыту прадукцыі, што будуць рабіць гэтыя лішнія рукі?”
Ярашук: “Наўрад ці будуць масавыя звальненьні, бо тады для ўладаў узьнікае пагроза росту сацыяльнай напружанасьці. Эканамічныя праблемы пачнуць ператварацца ў палітычныя, і чым гэта скончыцца, ніхто ня ведае.
Хутчэй за ўсё, будзе тое, што зараз робіцца ўжо на МАЗе. Скасавалі трэцюю зьмену, прапаноўваюць ісьці ў адпачынак і чарговы, і за свой кошт. Мяркую, мы вернемся да стану, калі беспрацоўе будзе ня яўнае, а схаванае. Гэта, магчыма, і крыху лепш, чым масавыя звальненьні. Бо мы не хацелі б, каб яны мелі месца — мяркую, любы разумны чалавек не жадае, каб краіна з гэтым сутыкнулася. Але ў любым выпадку сацыяльная напружанасьць будзе расьці.
Што да кантралюючых органаў, то такія спэктаклі будуць разыгрывацца, каб паказаць, што нехта страціў адказнасьць і трэба падкручваць гайкі”.
Цыганкоў: “У такіх умовах ці могуць узрасьці вага і аўтарытэт незалежных прафсаюзаў? Ці яны настолькі разгромленыя, што наўрад ці людзі да іх зьвернуцца?”
Ярашук: “Крызіс і стане лякмусавай паперкай, ён праявіць адразу, ці ёсьць абаронцы правоў працоўных на прадпрыемствах ці іх няма. Пазытыў будзе ў тым, што мы можам падысьці да пэрыяду сур’ёзнага рэфармаваньня прафсаюзнага руху, зьяўленьня сапраўдных прафсаюзаў. Ці будуць яны ўваходзіць у склад Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў ці яны будуць уваходзіць у склад Фэдэрацыі — гэта ўжо ня так важна, гэта пытаньне тэхналёгіі. Але самае галоўнае, што будуць запатрабаваныя сапраўдныя прафсаюзы, абаронцы правоў працоўных”.
“Упершыню чую, каб кіраўнік ураду
сам быў ініцыятарам пераходу на бартэр”
сам быў ініцыятарам пераходу на бартэр”
Цыганкоў: “Мы разважаем над макраэканамічнымі праблемамі, над тым, як крызіс адаб’ецца на беларускіх прадпрыемствах, але прадпрыемствы — гэта жывыя людзі, гэта рабочыя, інжынэры, адміністрацыйны пэрсанал. Хто найбольш безабаронны ў гэтай сытуацыі?”
Ярашук: “Вядома, найперш пацерпяць шараговыя працаўнікі. Хаця, вядома ж, будзе ня мёд і для кіраўніцтва, і для інжынэрна-тэхнічных работнікаў. Але ў такіх выпадках першымі выдаткі нясуць тыя, хто непасрэдна працуе на рабочым месцы. Будуць паніжацца заробкі, бо ня будзе адпаведнай працы. Можна прагназаваць, што магчымае й скарачэньне працоўных месцаў.
Добра ўжо тое, што на ўзроўні найвышэйшага кіраўніцтва краіны прыйшло разуменьне, што ад крызісу нікуды не падзецца, калі размова ідзе пра больш-менш адкрытую эканоміку. Бо дзіўна было чуць разважаньні, што нас гэта не кранае і ня тычыцца.
І два словы наконт бартэру. Назад у 90-я? Ведаеце, можна і ў каменны век вяртацца. Чамусьці ніводная краіна з тых, якія закрануў крызіс, не вядзе такія размовы. Вяртацца трэба да нармальнай рынкавай эканомікі, дзе маюць функцыянаваць рынкавыя інстытуты, у тым ліку тыя, якія не прадугледжваюць існаваньне стратных прадпрыемстваў”.
Цыганкоў: “Калі казаць пра бартэр, то, наколькі я разумею, гэта тая форма, якая дапускае нашмат болей парушэньняў, чым у звычайнай эканоміцы. Гэта, магчыма, больш разьвязвае рукі розным кантрольным органам.. Больш будуць трэсьці дырэктараў?”
“Наагул можа наступіць хаос”
Злотнікаў: “Цяпер таксама трасуць кіраўнікоў прадпрыемстваў, і шмат якія зь іх сядзяць у турме. Усё роўна ў нас будзе праца кантралюючым органам.
Але ня гэта галоўная страта для эканомікі, калі будзе пашырацца бартэр. Ня толькі працаўнікі страцяць, якім будуць выдаваць заробак талеркамі і яны будуць сядзець недзе, імкнуцца прадаць іх. Але страціць і ўрад — інструмэнты кіраваньня макраэканамічнай палітыкі. Гэта грашовая палітыка і падатковая палітыка. І без жывых грошай гэтыя інструмэнты страчваюцца. Тады наагул можа наступіць хаос.
Цыганкоў: “Напэўна, урад гэта разумее, і Сідорскі, магчыма, меў на ўвазе не татальны пераход на бартэр, а ўжываньне яго ў нейкіх выключных выпадках?”
Злотнікаў: “Проста немагчыма, каб уся эканоміка перайшла зараз на тавараабмен. Бо цяпер настолькі дэталёвы падзел працы ў сьвеце, што перайсьці на такія “грошы” як цэмэнт, мэтал, мяса — гэта азначае страціць эфэктыўнасьць эканомікі. Гэта вельмі нэгатыўны момант, і, як слушна адзначыў спадар Ярашук, пераход калі не ў каменны век, то ў сярэднявечча”.
Цыганкоў: “Аляксандар, вы казалі пра тое, што наступствам крызісу могуць стаць і звальненьні. Аднак прэзыдэнт Лукашэнка за гэтыя тыдні неаднаразова заяўляў, што кіраўніцтва не дапусьціць масавых звальненьняў. Але калі няма збыту прадукцыі, што будуць рабіць гэтыя лішнія рукі?”
“Будуць запатрабаваныя сапраўдныя прафсаюзы”
Ярашук: “Наўрад ці будуць масавыя звальненьні, бо тады для ўладаў узьнікае пагроза росту сацыяльнай напружанасьці. Эканамічныя праблемы пачнуць ператварацца ў палітычныя, і чым гэта скончыцца, ніхто ня ведае.
Хутчэй за ўсё, будзе тое, што зараз робіцца ўжо на МАЗе. Скасавалі трэцюю зьмену, прапаноўваюць ісьці ў адпачынак і чарговы, і за свой кошт. Мяркую, мы вернемся да стану, калі беспрацоўе будзе ня яўнае, а схаванае. Гэта, магчыма, і крыху лепш, чым масавыя звальненьні. Бо мы не хацелі б, каб яны мелі месца — мяркую, любы разумны чалавек не жадае, каб краіна з гэтым сутыкнулася. Але ў любым выпадку сацыяльная напружанасьць будзе расьці.
Што да кантралюючых органаў, то такія спэктаклі будуць разыгрывацца, каб паказаць, што нехта страціў адказнасьць і трэба падкручваць гайкі”.
Цыганкоў: “У такіх умовах ці могуць узрасьці вага і аўтарытэт незалежных прафсаюзаў? Ці яны настолькі разгромленыя, што наўрад ці людзі да іх зьвернуцца?”
Ярашук: “Крызіс і стане лякмусавай паперкай, ён праявіць адразу, ці ёсьць абаронцы правоў працоўных на прадпрыемствах ці іх няма. Пазытыў будзе ў тым, што мы можам падысьці да пэрыяду сур’ёзнага рэфармаваньня прафсаюзнага руху, зьяўленьня сапраўдных прафсаюзаў. Ці будуць яны ўваходзіць у склад Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў ці яны будуць уваходзіць у склад Фэдэрацыі — гэта ўжо ня так важна, гэта пытаньне тэхналёгіі. Але самае галоўнае, што будуць запатрабаваныя сапраўдныя прафсаюзы, абаронцы правоў працоўных”.
